Prezıdent «Altyn sapa» jáne «Paryz» syılyǵymen marapattaý rásiminde sóz sóıledi
– Qazir Qazaqstanda bıznes salasy qarqyndy damyp keledi. Buǵan memleket tarapynan barlyq jaǵdaı jasalyp jatyr. Shaǵyn jáne orta bıznestiń ishki jalpy ónimdegi úlesi 36 paıyzdan asty. Bul, shyn máninde, joǵary kórsetkish. Osy salada jumys isteıtin adamdardyń sany 4,3 mıllıonǵa jetti. ıAǵnı, eńbekke jaramdy azamattardyń 45 paıyzy degen sóz. Indýstrııalandyrý jumysy sońǵy jyldary joǵary qarqynmen júzege asyrylyp keledi. Byltyr óńdeý ónerkásibiniń eksporty 26 mıllıard dollardan asty. Bul – rekordtyq kórsetkish. Ótken jyly osy salaǵa 1,5 trıllıon teńge ınvestıtsııa tartyldy, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy elimizdiń ekonomıkasy ádildik qaǵıdatyna negizdelýge tıis ekenin atap ótip, birqatar mańyzdy máselege nazar aýdardy.
– Men jýyrdaǵy Joldaýymda 2029 jylǵa qaraı ulttyq ekonomıka kólemin eki ese, ıaǵnı 450 mıllıard dollarǵa deıin ulǵaıtý jóninde mańyzdy mindet júktedim. Bul mindet – bos qııal emes, Úkimettiń muqııat eseptegen is-qımyl jospary. Ony oryndaý úshin jańa ınvestıtsııalyq tsıkldi iske qosý qajet. Ol el ekonomıkasynyń mańyzdy elementine aınalady. Ótken aptada men Investıtsııa tartý jumystarynyń tıimdiligin arttyrý jónindegi sharalar týraly Jarlyqqa qol qoıdym. Endi Investıtsııalyq shtabtyń jumysy jobalardy ýaqytyly jáne kedergisiz júzege asyrýǵa baǵyttalady. Shtabqa zańdy kúshi bar, ýaqytsha normatıvtik quqyqtyq aktilerdi ázirleý quqyǵy berildi, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdenttiń pikirinshe, mundaı sharalar elimizdegi ınvestıtsııalyq klımatty jaqsartýǵa yqpal etýdi kózdeıdi.
– Jalpy, ınvestıtsııa tartý isinde «bıýrokratııaǵa múlde jol joq – barynsha naqty is-áreket» qaǵıdaty basshylyqqa alynýy qajet. Qolǵa alynǵan istiń nátıjesi memlekettik apparattyń jiti nazarynda bolýǵa tıis, – dep sanaıdy Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent óziniń tapsyrmasyna sáıkes óńdeý sektoryna qarjy salatyn ınvestorlar kelesi jyldan bastap úsh jylǵa salyqtan bosatylatynyn aıtty. Sondaı-aq buryn-sońdy mundaı júıeli sharalar bolmaǵanyn ári onyń sheshýshi sıpaty bar ekenin, áıtpese, ınvestıtsııa úshin óte joǵary halyqaralyq básekelestik qalyptasyp turǵan jaǵdaıda Qazaqstannyń kózdegen maqsatqa qol jetkizýi qıynǵa soǵatynyn jetkizdi.
– Ózderińizge málim, buǵan deıin otandyq bıznesti negizsiz tekserýler men zańsyz qylmystyq qýdalaýdan qorǵaý jóninde tapsyrma bergen bolatynmyn. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde kásipkerlik salasyndaǵy tirkelgen qylmystar sany eki ese azaıdy (837-den 402-ge deıin). Aqtaý negizi boıynsha toqtatylǵan qylmystyq ister sany shamamen bes ese qysqardy (416-dan 92-ge deıin). Investıtsııalyq jobalardy prokýratýra organdarynyń servıstik qadaǵalaýyna basa mán beriledi. Investıtsııalyq jobalardy «jasyl dáliz» qaǵıdaty boıynsha qoldaý júıesi engiziledi. Bul ınvestorlarǵa ruqsat beretin qujatty alý isin ońaılatady jáne jedeldetedi. Sonymen qatar olarǵa jer ýchaskelerin berý jáne kommýnıkatsııa júrgizý jumystaryn jeńildetedi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń aıtýynsha, memleket bıznes úshin ádil ári ashyq oıyn erejesin qamtamasyz etýge bar kúsh-jigerin jumsaıdy. Memleket basshysy elimizde jasandy ıntellekt júıesin qurý isin taǵy bir mańyzdy másele retinde atap ótti. Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń bolashaǵy jáne onyń halyqaralyq qoǵamdastyqtaǵy orny osy jumystyń sátti iske asýyna baılanysty dep sanaıdy. Sondyqtan Prezıdent bul baǵytqa ózi jetekshilik etedi jáne sheteldik, otandyq mamandarmen kezdesedi, sondaı-aq júktelgen mindetterdiń oryndalýyn baqylaıdy.
Memleket basshysy eldi ındýstrııalandyrý isin odan ári jalǵastyrýymyz kerek dep sanaıdy. Bul baǵytta naqty sharalar qolǵa alynyp jatyr. Eki jyl buryn «Ónerkásip saıasaty» týraly arnaýly zań qabyldandy. Óńdeý kásiporyndaryn arzan shıkizatpen qamtamasyz etý óte mańyzdy. Kelesi jyldan bastap iri shıkizat óndirýshiler ishki naryqtyń suranysyn qamtamasyz etýge mindetti bolady. Olar Qazaqstandaǵy óńdeý mekemeleriniń qajettiligin tolyq ótese ǵana, shıkizatty eksporttaı alady.
– Aýyldy damytý – túptep kelgende, búkil Qazaqstandy damytý degen sóz. Sondyqtan bıyl biz «Aýyl amanaty» jobasyn bastadyq. Aýyl turǵyndaryna shaǵyn nesıe berý úshin 100 mıllıard teńge bólinedi. Sonyń arqasynda 18 myńnan astam jańa jumys orny ashylady. Kelesi jyldan bastap bıznesti damytýǵa arnalǵan biryńǵaı keshendi baǵdarlama qolǵa alynady. Bolashaǵy bar shaǵyn jáne orta bızneske basymdyq beriledi. ıAǵnı, memleket óndiristik qabileti joǵary jáne eksportqa ónim shyǵaratyn kásipkerlerge qoldaý kórsetedi, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy Úkimet pen bıznes-qoǵamdastyq birlesip, kásipkerlikti damytýǵa kedergi keltiretin artyq talaptardy anyqtaý úshin aýqymdy jumystar júrgizgenin málimdedi. Onyń aıtýynsha, 10 myńnan astam zań normasy jańa retteýshi saıasattyń negizgi talaptaryna saı kelmeıtini anyqtaldy. Búginde onyń 90 paıyzy kúshin joıdy. Qalǵany jyl sońyna deıin retke keltiriledi. Syn-qaterlerdi basqarýdyń avtomattandyrylǵan júıesi baqylaýshy organdardyń bızneske qysymyn shekteýdiń mańyzdy quralyna aınalady. Ol 2024 jyldyń 1 qańtarynan bastap iske qosylady jáne adamnyń qatysýynsyz tekserýdi belgileýge múmkindik beredi. Nátıjesinde, bızneske josparly ınspektsııa jasaý eki ese qysqarady. Al aıyppuldar sany birneshe ese azaıady.
Sonymen qatar bıznes pen memleket arasyndaǵy qatynastardyń júıeli túrde jańǵyrýyna qazir ázirlenip jatqan jańa Salyq kodeksi yqpal etedi.
– Atap aıtqanda, onda fıskaldy organdardy ákimshilendirýdiń servıstik modeline kóshirý máselesi qamtylady. Bıznes sýbektileriniń salyqtyq esebin 30 paıyzǵa azaıtý josparlanyp otyr. Salyqtyq tólemder sany kem degende 20 paıyzǵa ońtaılandyrylady. Kólik quraldaryna arnalǵan salyq boıynsha esep aıyrysý men deklaratsııa, sondaı-aq jer men múlik salyǵyna qatysty júkteme bir mıllıon teńgeden az bolsa, esep aıyrysý alynyp tastalady. Kásipkerlerdiń bankterdegi shottaryn buǵattaý kezinde olardyń salyqtyq qaryzyna teń kólemdegi qarjysyna ǵana shekteý qoıylady. Bıznesti damytýdyń qazirgi yntalandyrý tetigin saqtaı otyryp, qosymsha qoldaý sharalary qabyldanady. Túsinikti jáne boljamdy salyq saıasaty ekonomıkalyq ósimge tyń serpin beredi dep senemin, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent qazir búkil álem túbegeıli betburys kezeńine qadam basqanyn atap ótip, adamzattyń asa kúrdeli syn-qaterlermen betpe-bet kelip otyrǵanyna nazar aýdardy.
– Geosaıası teketires jáne memleketter arasyndaǵy baqtalastyq ýshyǵyp barady. Osyndaı qubylmaly kezeńde biz strategııalyq baǵdarymyzǵa saı áreket etýimiz kerek. Jan-jaqty josparlap, tııanaqty jasalǵan sharýa erte me, kesh pe, jemisin beretini sózsiz. Mysaly, biz sońǵy jyldary bilim berý salasyna basa mán berip kelemiz. Naqty sheshimder men sharalardyń arqasynda muǵalim mártebesi áldeqaıda kóterildi. Mekteptegi oryn tapshylyǵyn joıý úshin arnaıy baǵdarlama júzege asyrylýda, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdenttiń aıtýynsha, bıyl júzge jýyq bilim oshaǵy boı kóterdi. Qazirgi tańda osyndaı aýqymdy jumystyń naqty nátıjesi bar. Atap aıtqanda, halyqaralyq PISA reıtıngi boıynsha Qazaqstandaǵy orta bilimniń sapasy edáýir artty.
– Jaqynda Qazaqstan halqynyń sany 20 mıllıonǵa jetti. Bul – tarıhı beles. Oǵan búkil el bolyp qýandyq. Halyq sanynyń kóbeıýi memleketimizdiń damýyna qosymsha serpin berip, elimizge abyroı ákeletinine esh kúmán joq. Sondyqtan bizdiń negizgi maqsatymyz – barsha jurtymyzdyń sapaly turmysyn qamtamasyz etý. Byltyr elimizdegi ortasha ómir súrý uzaqtyǵy 74,4 jasqa jetti. Bul – elimizdegi medıtsınalyq qyzmettiń sapasymen qatar, azamattardyń ál-aýqaty jaqsaryp jatyr degen sóz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy aımaqtarda ınvestıtsııa tartý jumystary júrgizilip jatqanyn aıtty. Bıyldyń ózinde elimiz boıynsha jalpy quny 376 mıllıard teńgeni quraıtyn 91 ınvestıtsııalyq joba júzege asyryldy. Sonyń arqasynda 6 myńnan astam turaqty jumys orny ashyldy. Prezıdent qosymsha turaqty jumys oryndaryn ashý jalpymemlekettik mindet ekenin, óıtkeni bul jerde halyqty jumyspen qamtý, qoǵamdaǵy masyldyq psıhologııadan arylý týraly aıtylyp otyrǵanyn jetkizdi.
Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstanǵa álemdik jáne aımaqtyq ónerkásip alpaýyttary kelip jatqanyna toqtalyp, jaqynda Qostanaıda Kia avtokólikterin shyǵaratyn tolyq tsıkldi zaýyttyń qurylysy bastalǵanyn mysalǵa keltirdi.
– Jaqynda meniń tapsyrmammen Qaraǵandy metallýrgııalyq kombınatyn qazaqstandyq kompanııanyń menshigine berý máselesi sátti sheshildi. Jumystyń bastapqy kezeńinde kompanııaǵa kómektesý – Úkimettiń endigi mindeti. Sodan keıin kásiporynnyń jańa ıesine qatań talap qoıylady. Keıbir óńirlerdegi halyqtyń tynys-tirshiligin qamtamasyz etetin mańyzdy nysandarda apattardyń jıilep ketýi búkil elimizdegi ınjenerlik jáne energetıkalyq ınfraqurylymdardy jańǵyrtý asa qajet ekenin aıqyn kórsetti. Bul másele ondaǵan jyl boıy nazardan tys qalyp, sheshimin tappaı keledi. Memleket qysqa merzimde revızııa júrgizip, qoldanystaǵy generatsııalaýshy qýat kózderin jóndeýde, jańa nysandardy iske qosýda, jylý jáne basqa da ınjenerlik jelilerdi jańartýda júıeli jumystarǵa kiristi. Atap aıtqanda, bıyl elimizdiń batysynda elektr jelileriniń ótkizý múmkindigin eki eseden astam arttyrýǵa yqpal etken aýqymdy joba júzege asyryldy, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar perspektıvti tsıfrlyq ındýstrııaǵa basa nazar aýdaryldy. Prezıdenttiń aıtýynsha, Qazaqstan elektrondy úkimet pen qarjylyq-tehnologııalyq damý ındeksi boıynsha álemde jetekshi oryn alady.
– Elimizde IT sektory qarqyndy damýda. Ozyq memleketter ekonomıkasyndaǵy bul salanyń úlesi jyl saıyn ulǵaıyp keledi. Byltyr otandyq IT ındýstrııa eksporty bes ese ósti. Men onyń kólemin 2026 jylǵa qaraı bir mıllıard dollarǵa jetkizý mindetin júktedim. Biz iri ónerkásiptik óndiristen bastap, shaǵyn servıstik jobalarǵa deıingi ekonomıkanyń barlyq salasyn odan ári tsıfrlandyrýǵa basa mán beremiz. Biraq bosańsýǵa, jetistikterge toqmeıilsýge bolmaıdy. Elimiz jahandyq tsıfrlyq tehnologııa ortalyǵy retindegi ornyn nyǵaıtýy kerek. Qazaqstan iri halyqaralyq IT kompanııalardyń keńseleri ornalasatyn aýmaq bola alady jáne bolýǵa tıis, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev saltanatty rásimge qatysýshylarmen kezdesýde halqymyzdyń úırenetin ǵana emes, úıretetin ult bolýy kerek ekenin, al Qazaqstan tutynatyn emes, óndiretin memleket bolýy qajettigin aıtty.
– «Qazaqstanda jasalǵan» degen tańba eń myqty sapanyń, eń jaqsy ónimniń belgisine aınalýǵa tıis. «Altyn sapa» baıqaýynyń basty maqsaty – osy. Sonymen birge, bıznes ókilderi halyq aldyndaǵy jaýapkershilikti tereń sezinýi kerek. Adal azamat óz jaǵdaıyn ǵana jasamaıdy. Ol týǵan aýylynyń nemese ózi jumys istep jatqan aımaqtyń qamyn da oılaıdy. Mundaı kásipkerler kópshiliktiń qoldaýyna jáne alǵysyna ıe bolady. Shyn máninde, týǵan eldiń yqylasynan artyq marapat joq. «Paryz» baıqaýyna qatysýshylar bıyl túrli áleýmettik jobaǵa belsene atsalysty. Qaıyrymdylyqqa 80 mıllıard teńgege jýyq qarjy jumsady. 6 myńnan astam jańa jumys ornyn ashty. Tabysyn elimen bólisken osyndaı azamattar joǵary qurmetke laıyq, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy jıyn sońynda «Altyn sapa» jáne «Paryz» baıqaýlaryna qatysqan kásipkerlerge rızashylyǵyn bildirip, laýreattarǵa nagradalaryn tapsyrdy.
«Paryz» syılyǵynyń orta jáne shaǵyn kásipkerlik sýbektileri arasyndaǵy Gran-prıi «Abaı Dáýlet» JShS-ine (Qyzylorda oblysy), al iri kásipkerlik sýbektileri arasyndaǵy Gran-prıi «Baqyrshyq taý-ken óndirý kásiporny» JShS-ine (Abaı oblysy) tabystaldy.
«Úzdik ındýstrııalyq joba» nomınatsııasy boıynsha «DEP» JShS (Qostanaı oblysy), «Úzdik ınnovatsııalyq joba» nomınatsııasy boıynsha «CleanfieldKazakhstan» JShS (Mańǵystaý oblysy) «Altyn sapa» syılyǵynyń jeńimpazdary atandy.
Saltanatty shara aldynda Memleket basshysy «Bir aýyl – bir ónim» jobasymen, sondaı-aq «Global Safety», «CleanField Kazakhstan», «Borusan Cat» jáne «Med 365» sekildi otandyq kompanııalardyń ónimderi qoıylǵan kórmemen tanysty.