Postkoronavırýstyq ekonomıka: Bıznesti qoldaý, halyq tabysyn arttyrý - sarapshylar pikiri
Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýty Makroekonomıkalyq zertteýler jáne boljamdaý ortalyǵynyń dırektory Qýanysh Beısenǵazınniń dereginshe, osy jyldyń І jartyjyldyǵynda elimizdiń jalpy ishki ónimi 1,8, 7 aıda 2,9 paıyzǵa tómendegen. Al qyzmet kórsetý óndirisi 6,2 paıyzǵa qysqarǵanymen taýar óndirisi 2,1 paıyzǵa ósim kórsetken. Karantınniń eki kezeńinde Qazaqstannyń jalpy ishki ónimi barlyq saladaǵy shekteý sharalaryna baılanysty 2,5-3 trln teńgeden qaǵylyp otyr.
«Degenmen, mamyr jáne maýsym aılarynda karantındik shekteýlerdiń álsireýi jáne teńgeniń nyǵaıýyna baılanysty ári munaı baǵasynyń qalpyna kelýi nátıjesinde ekonomıkanyń birshama qalpyna kelýi baıqaldy. Qazir karantın sharalary kezeń-kezeńimen alynyp bastalǵannan keıin qyzmet kórsetý salasyndaǵy ekonomıkalyq belsendiliktiń birtindep qalpyna kelýin kútemiz», - dedi Qýanysh Beısenǵazın.
Osy rette sarapshynyń aıtýynsha, Qazaqstan Úkimeti koronavırýs indetiniń taralýyn tejeý jáne jalpy ekonomıkany qoldaý boıynsha ýaqtyly sharalar qabyldady. Іske asyrylǵan daǵdarysqa qarsy sharalardy halyqaralyq sarapshylar da joǵary baǵalap otyr. Dúnıejúzilik banktiń baıandamasynda da elimizdiń bıznesti jáne halyqty áleýmettik qoldaý sharalary tıimdi dep baǵa berilgen. Jalpy, Úkimet qabyldaǵan sharalardyń nátıjesinde osy jyldyń qorytyndysynda elimizdiń jalpy ishki ónimi 0,9 paıyz ósim kórsetýi múmkin.
Al Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń basqarma tóraǵasy Rýslan Sultanov burynnan qalyptasqan «Bıznestiń jol kartasy» koronavırýs indetine baılanysty jedel ózgeristerdi talap etkenin, Úkimet te qysqa merzimde, eń aldymen, mıkro jáne shaǵyn bıznes úshin sharttardy qaıta qarap, jeńildetkenin aıtady.
«Dál osy bıznes sanattary birinshi bolyp lokdaýn men karantınniń qysymyn sezindi. Qyzmet kórsetý salasynyń bir bóligi jabylyp, jumyssyz qaldy. Sondyqtan, salyq jeńildikterinen basqa, «BJK-2025« jelisi boıynsha mıkro jáne shaǵyn bıznesti jyldyq 6 paıyz mólsherlememen nesıeleý baǵdarlamasy ashyldy. Qazirgi ýaqytta bıznestiń aınalym qarajatyn tolyqtyrý úshin beriletin nesıeniń shekti somasy 5 mln teńgeni quraıdy. Óndiristi keńeıtý úshin 20 mln teńgege deıin beriledi. «Damý» kásipkerlikti damytý qory» AQ óz kezeginde qaryz somasynyń 85 paıyzyn kepildendiredi. ıAǵnı, kásipker 15 paıyzyn ǵana qamtamasyz etýi qajet», - dedi ol.
Sultanovtyń aıtýynsha, baǵdarlama isin jańa bastaǵan bıznesmenderge jaqsy kómek bolady, óıtkeni onda salalyq shekteýler joq jáne ótinimder jedel túrde qaralýy tıis.
Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń Makroekonomıkalyq zertteýler jáne boljamdaý ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Shyńǵys Shúneev ekonomıkadaǵy iskerlik belsendiliktiń tómendeýi kezeńinde memleket jıyntyq suranysty yntalandyrý maqsatynda transfertterdi kóbeıtetinin, koronavırýs indeti kezeńinde Qazaqstanda áleýmettik transfertter ulǵaıtylyp, olardyń tabys qurylymyndaǵy úlesi 2020 jyldyń 1 toqsanynda 27,8 paıyzǵ deıin óskenin alǵa tartady.
«Kórip otyrǵanymyzdaı, eldiń daǵdarysqa qarsy saıasaty halyqtyń tabysyn qoldaý turǵysynan da óziniń joǵary tıimdiligin baıqatty. Taldaý 2020 jylǵy 1-toqsanda áleýmettik transfertterdiń úlesi 2019 jylǵy 4 toqsanmen salystyrǵanda 4 paıyzǵa óskenin kórsetedi. 2020 jyly áleýmettik transfertter úlesiniń ósýi karantın engizilýine baılanysty tabystyń joǵalýy saldarynan áleýmettik kómekke júginýshiler sanynyń ósýine baılanysty boldy», - dedi ol.
Onyń dereginshe, búgingi tańda 6,7 mln adam 42 500 teńge kóleminde áleýmettik tólem aldy. Áleýmettik tólemder arasynda zeınetaqy aıtarlyqtaı úleske ıe. Ol jyl basynan 23,6 paıyzǵa deıin ósti. Sondaı-aq, bıyl zeınetaqylar men memlekettik járdemaqylar ındeksteldi. 2,2 mıllıonnan astam zeınetker úshin yntymaqty zeınetaqy 12, bazalyq zeınetaqy 10 paıyzǵa artty. 1,8 mln astam adam úshin memlekettik járdemaqy mólsheri 10 paıyzǵa ulǵaıdy.
Ekonomıkalyq zertteýler ınstıtýtynyń basqarma tóraǵasynyń keńesshisi Perızat Omarova 2016-2019 jyldary Qazaqstan ekonomıkasy álemdik ekonomıka qarqynynan edáýir ozyq bolǵanyn, máselen, ótken jyly Qazaqstannyń JІÓ ósimi 4,5 paıyzdy qurasa, damyǵan elderde ol 1,7, al damýshy elderde 3,7 paıyz bolǵanyn alǵa tartady.
«Mundaı joǵary ósý qarqyny Ulttyq qor qarajatyn, onyń ishinde 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyn qarjylandyrý úshin bólingen qarajatty ıgerý esebinen qamtamasyz etildi. «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyn júzege asyrý JІÓ-niń 0,7-1,4 paıyzdyq tarmaq mólsherinde qosymsha ósýin qamtamasyz etkenin atap ketken jón», - dedi Perızat Omarova.