Pandemııadan pandemııaǵa: álem elderindegi shekteý sharalary kúsheıtilýi múmkin be
Maımyl sheshegi pandemııa dep jarııalandy
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý jelisi (DDSJ) maımyl sheshegin pandemııa dep jarııalady. Atalǵan uıym maımyl shesheginiń órshýin jahandyq mańyzy bar tótenshe jaǵdaı dep tanydy.
Derekke sáıkes, maımyl sheshegin qazirgi ýaqytta 58 elde juqtyrý jaǵdaılary anyqtalyp otyr. Juqtyrǵandar sany 3 417-den asqan. Al ınfektsııanyń taralý qarqyny apta saıyn artyp keledi. Osyǵan baılanysty DDSJ teris saldardy azaıtý úshin vırýs qaı jerde bolsa, sol jerge jedel sharalar qabyldaý kerek ekenin atap ótti.
Eske salaıyq, buǵan deıin Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy beısenbide, ıaǵnı 23 maýsymda maımyl shesheginiń órshýiniń jahandyq qaýpin baǵalaý úshin Tótenshe komıtetti shaqyratyny belgili boldy.
Atalǵan uıymy Bas dırektory Tedros Adhanom Gebreıesýs aldyńǵy órshý kezeńderimen salystyrǵanda, maımyl sheshegi vırýsynyń qazirgi nusqasy erekshe ekenin, sondyqtan vırýsologtardyń buǵan erekshe nazar aýdarý kerek ekenin basa aıtyp ótti.
Eýropa elderi
Eýropa memleketterinde koronavırýs juqtyrǵandar sany qaıtadan artyp jatyr. Oǵan omıkron-shtamynyń jańa BA.4 jáne BA.5 nusqalarynyń taralýy sebep bolyp otyr. Eýropalyq aýrýlardyń aldyn alý jáne baqylaý ortalyǵy (ECDC) málimetinshe, Eýropa Odaǵyna múshe elderdegi aýrýdyń ósý tendentsııasy qazir VA.4 jáne BA.5 nusqalarynyń basym ekenin kórsetip otyr. Bul juqtyrǵandar sany odan saıyn artýy múmkin ekenin bildiredi.
Our World in Data (OWID) zertteý uıymynyń dereginshe, koronavırýs juqtyrǵandar sany Portýgalııa, Germanııa, Frantsııa, Grekııa, Aýstrııa, Italııa, Shveıtsarııa jáne Ispanııa sııaqty kóptegen memlekette artyp otyr.
Jańa zertteýler omıkronnyń BA.4 jáne BA.5 jańa nusqalary aldyńǵy nusqalarǵa qaraǵanda óte juqpaly ekenin kórsetken.
Ǵalymdardyń pikirinshe, buǵan deıin taraǵan ınfektsııalar da, salynǵan vaktsınalar da bul nusqalardan qatty qorǵaı almaıdy, sondyqtan olar koronavırýs shtamdarynyń ishinde basym nusqalarǵa aınalady.
«BA.4 jáne BA.5 nusqalary aýyr syrqatqa ákelip soqtyrmaýy yqtımal, biraq aldyńǵy tolqyndar sııaqty, aýrýhanaǵa jatatyndar men COVID-19-dan qaıtys bolatyndar sanyn arttyrýy múmkin», - dedi ECDC.
Portýgalııada BA.5 nusqasynyń kóp taralýy koronavırýs juqtyrǵandar sanynyń aıtarlyqtaı ósýine ákeldi. Sońǵy aptada kúnine orta eseppen mıllıon adamǵa shaqqanda 1,332 jańa jaǵdaı tirkelgen. Portýgalııada 1 896 adam aýrýhanaǵa túsken. Bul 2022 jylǵy qańtarda omıkron alǵash tirkelgen kezdegideı joǵary kórsetkish bolyp otyr. Portýgalııa Ulttyq densaýlyq ınstıtýtynyń (INSA) málimetteri boıynsha, BA.5 naýryz aıynyń sońynda alǵash ret anyqtalǵan. Kóp uzamaı mamyr aıynda elde taralǵan basym nusqa boldy. 5 maýsymda bul barlyq tirkelgen COVID jaǵdaılarynyń 84%-yn qurady.
Frantsııada maýsymnyń basynan beri jańa jaǵdaılar sany (mıllıon adamǵa shaqqanda) úsh esege jýyq ósken, al aýrýhanaǵa jatqyzylǵandar sany sáýir aıynyń basynan beri birinshi ret artqan. Santé Publique France qoǵamdyq densaýlyq saqtaý agenttiginiń málimeti boıynsha, BA.5 nusqasyn juqtyrǵandar sany 24%-ǵa deıin ósti.
Ulybrıtanııanyń Ulttyq statıstıka basqarmasynyń (ONS) málimetteri boıynsha, aýyrǵandar men aýrýhanaǵa jatqyzylǵandar sany kúrt ósip jatyr. Oǵan da BA.4 jáne BA.5 nusqalary sebep bolyp otyr. 17 maýsymda jarııalanǵan sońǵy ONS derekterine sáıkes, COVID-19 ınfektsııasynyń sany 43%-ǵa ósken.
Germanııada 100 000 turǵynǵa shaqqandaǵy apta saıynǵy vırýs juqtyrǵandar kórsetkishi 400-den asady. Robert Koh ınstıtýty sońǵy 24 saǵat ishinde 119 000 jańa jaǵdaı tirkelgen. Mamandar oǵan da BA.4 jáne BA.5 nusqasy sebep bolyp otyrǵanyn aıtady. Biraq ınstıtýt basshysy orynbasarynyń aıtýynsha, qorǵanys sharalaryn alyp tastaý koronavırýsqa qatysty jaǵdaıdyń nasharlaýyna ákelip soǵady.
Italııada da jańadan ınfektsııa juqtyrǵandar sany kúrt ósti. Onda koronavırýs juqtyrǵandar sany ekinshi apta qatarynan artyp keledi. Italııanyń Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, vırýstyń taralý deńgeıi qaıtadan epıdemııa deńgeıine jetip otyr.
Azııa men Taıaý Shyǵys elderi
Koronavırýs juqtyrǵandar sanynyń artýy tek Eýropa elderinde ǵana emes, Azııa men Taıaý Shyǵysta da baıqalyp otyr. Izraılde kúnine 10 myńǵa jýyq aýrý juqtyrǵan adam tirkeledi, bul - sáýir aıynyń basynan bergi eń joǵary kórsetkish. Osyǵan baılanysty Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń bas dırektory elde koronavırýstyń jańa tolqyny bastalǵanyn málim etti.
Úndistanda koronavırýstyń taralý jyldamdyǵy aqpan aıyndaǵy eń joǵary deńgeıge deıin kóterildi, munda kún saıyn 12 000-nan astam ınfektsııa tirkeledi.
Japonııada ekinshi apta boıy 13-14 myń jańa ınfektsııa anyqtalady. Aıdyń basynda olardyń sany 20 myńnan asqan edi.
Qytaı astanasy Beıjińde COVID-19 juqtyrýdyń taǵy 22 jaǵdaıy anyqtalǵan. Osydan keıin qala bıligi epıdemııaǵa qarsy sharalardy kúsheıtýdi qolǵa aldy. Eldiń Gıgıena jáne densaýlyq isteri jónindegi memlekettik komıtetiniń dereginshe, sońǵy 24 saǵat ishinde Beıjińde koronavırýs juqtyrýdyń 22 jaǵdaıy tirkeldi. Senbiden bastap Chaoıan aýdanyndaǵy segiz shaǵynaýdan koronavırýsqa tekserildi. «Epıdemıologııalyq tekserýdiń aldyn ala nátıjeleri aýrýdyń qazirgi tolqyny shamamen bir apta boıy jasyryn túrde taralyp jatqanyn kórsetti», - dedi Beıjiń aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý ortalyǵy basshysynyń orynbasary Pan Sınho.
Qala bıligi megapolıs turǵyndaryn qajettilik bolmasa Beıjiń aýmaǵynan shyqpaýǵa, adam kóp jınalatyn oryndarǵa barmaýǵa, COVID-19 juqtyrý qaýpi ortasha jáne joǵary aımaqtarǵa barýdan bas tartýǵa shaqyrady.
Amerıka elderi
AQSh altynshy apta boıy álemde koronavırýs aýrýy boıynsha birinshi orynda turǵanyna qaramastan, sońǵy kúnderi onda ınfektsııanyń taralý deńgeıi sál tómendedi. Biraq maýsym aıynyń basynan beri alǵash ret kúnine taǵy 100 000 adam juqtyrǵany anyqtalyp otyr. Sońǵy jeti kúnde barlyǵy 568 myńǵa jýyq jańa jaǵdaı tirkeldi, bul aldyńǵy aptamen salystyrǵanda shamamen 93 myńǵa az.
Brazılııada ekinshi apta boıy kúnine shamamen 40 000 jańa jaǵdaı tirkelip otyr. Meksıkada ótken aptamen salystyrǵanda ınfektsııanyń taralý qarqyny bir jarym ese ósken. Qazir onda kúnine 9 myńǵa jýyq turǵynǵa «koronavırýs» dıagnozy qoıylady.
Jańadan juqtyrǵandar sany Kolýmbııada da kóp tirkeldi, onda vırýs juqtyrǵandar sany bir aptada 1,5 ese ósti.
Qazaqstan
24 maýsymdaǵy derek boıynsha, koronavırýs ınfektsııasyn juqtyrǵan 54 jaǵdaı tirkeldi. Onyń ishinde, Nur-Sultan qalasynda - 8, Almaty qalasynda - 38, Shymkent qalasynda – 2, Aqmola oblysynda – 1, Atyraý oblysynda - 1, Jambyl oblysynda - 1, Batys Qazaqstan oblysynda -1, Qaraǵandy oblysynda - 1 adamnan koronavırýs anyqtaldy. Sońǵy kúnderi Qazaqstanda koronavırýs juqtyrǵandar sanynyń ósý dınamıkasy baıqalýda. Mysaly, 23 maýsymdaǵy málimet boıynsha koronavırýs ınfektsııasyn juqtyrǵan 42 jaǵdaı tirkelse, onyń aldyńǵy kúni Qazaqstan boıynsha 32 adamnan koronavırýs anyqtalǵan edi.
Al bir táýlikte 13 adam koronavırýs ınfektsııasynan jazylyp shyqty, Óńirler boıynsha: Nur-Sultan qalasynda - 4, Almaty qalasynda - 6, Almaty oblysynda - 2, Qaraǵandy oblysynda – 1. Jalpy pandemııa bastalǵaly elimizde koronavırýstan 1 290 988 adam emdelip shyqty.
Nazerke Súıindik