Panda dıplomatııasy: Qytaı men AQSh qarym-qatynasyn jónge keltirmek
Amerıkalyq sarapshynyń paıymynsha, eki tarap ta kezdesý nátıjesine razy boldy. Barlyq máseleniń túıini tarqalmaǵanymen eń mańyzdy jaıttar qarastyryldy.
Aıtalyq, AQSh pen QHR-dyń áskerı vedomstvolary arasyndaǵy baılanystyń eń joǵary deńgeıde qaıtadan jandanýy basty nátıje sanalady. Bul kez kelgen qateliktiń nemese túsinispeýshiliktiń oryn alýyna múmkindik bermeıdi.
«Men bul sheshimdi kelissózderdiń alǵashqy kúninen-aq kórgim kelgen edi. Bul AQSh pen QHR arasyndaǵy dıalogty ilgeriletý úshin irgetas sanalady. Buǵan óte qýanyshtymyn», - dedi Ralf Vınnı.
AQSh úshin ekinshi mańyzdy másele fentanıl óndirisin shekteý boldy. Ol ekieldiń qarym-qatynasyndaǵy negizi sát edi.
AQSh-tyń Aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý jónindegi ortalyǵynyń sońǵy derekterine sáıkes, 2022 jyly oryn alǵan 72 myńnan astam ólim-jitim fentanıl syndy sıntetıkalyq opıoıdtarmen baılanysty bolǵan.
Mádenı jáne bilim baǵdarlamasymen alys-beristiń qaıta jandanýy, sonymen qatar «panda dıplomatııasy» da ilgerileýshilik sanalady. Máselen, Qytaı AQSh-qa birneshe panda beretin bolady. Al bul amerıkalyq-qytaılyq dostyq qarym-qatynastyń sımvolyna aınalmaq.
Qytaı ekonomıkasyndaǵy problemalyq aspektilerdi, óndiristiń tómendeýin, jastar arasyndaǵy joǵary jumyssyzdyqty, jyljymaıtyn múlik naryǵynyń quldyraýyn eskersek, amerıkalyq tarappen bıznes yntymaqtastyqty keńeıtý Qytaıdyń AQSh kompanııalarymen ǵana emes, sonymen birge Taıvan bıznesimen de ekonomıkalyq baılanysyn arttyra túsetindigi sózsiz.
Eki el de qytaıdyń energııa júıesiniń kómirge barynsha táýeldiligin jáne ekologııalyq problemalardyń bar ekendigin eskere otyryp, klımattyń ózgerýimen ári «jasyl» ekonomıkaǵa kóshýmen baılanysty jobalar boıynsha yntymaqtastyqqa daıyn. Mundaı yntymaqtastyq Qytaıǵa batystyń jańa tehnologııalaryn alýǵa múmkindik beredi. Al balama energııa kózderine kóshý qytaı ekonomıkasynyń keńeıýine yqpal etedi.
Degenmen, sarapshy Taıvan aldaǵy ýaqytta da problemalardyń biri bolyp qala beretindigin aıtady. Bul másele beıbit jolmen sheshilýi tıis.
Amerıkalyq sarapshynyń paıymynsha, jaǵdaı 2024 jyldyń 13 qańtarynda ótetin Taıvanda ótetin prezıdenttik saılaýdan keıin ózgerýi yqtımal.
Ralf Vınnı Qytaıǵa búıregi buratyn Gomından oppozıtsııalyq partııasy men Taıvan halyq partııasy arasynda alıans qurylýy múmkin dep boljaıdy. Mundaı alıans qurylǵan jaǵdaıda ol Qytaıǵa qarsy Demokratııalyq progressıvti partııanyń bılikke kelýin biraz qıyndatatyny anyq.
Aıtalyq, eger qytaıshyl partııa ókili prezıdent bolyp saılansa, onda AQSh pen Qytaı arasyndaǵy qarym-qatynas Taıvan máselesine kelgende óte jeńil bolady. Al eger Qytaıǵa qarsy partııa jeńiske jeter bolsa, onda bul AQSh pen Qytaıǵa birshama eńbektenýge týra kelmek.
Sonymen qatar sarapshy Vashıngton men Beıjiń arasynda áskerı qaqtyǵystardy sheshýge qatysty ózara túsinistik bolýy tıis dep esepteıdi. Jáne de AQSh Qytaıdyń Batys elderi tarapynda bolǵanyn qalaıdy. AQSh pen QHR basshylarynyń taıaýdaǵy kezdesýinde mundaı túsinistikke qol jetkizilmegendigi anyq. Degenmen, bul aldaǵy ýaqytta oryn alatyn kelissózderdegi ózekti másele bolary anyq.
Sonymen qatar taraptar jasandy ıntellektini paıdalaný máselesi boıynsha da dıalog jalǵastyrady. Ázirshe bul másele óz damýyn tapqan joq jáne negizgi erejeleri ázirleýde kelisimge qol jetkizý úshin eki eldiń de munan arǵy kúsh-jigerin talap etedi.
Jalpy, amerıkalyq sarapshy Sı Tszınpın AQSh prezıdenti Djo Baıdenmen kezdesý nátıjesine kóńili toldy dep sanaıdy jáne muny óz halqyna pash etýi tıis ekendigin alǵa tartady. Ol Qytaıda qordalanǵan kúrdeli ekonomıkalyq problemalardyń sheshimin ońtaıly basqarýshy sanalatyndyǵyn da aıtady.
Sı Tszınpın pokazal iskerlik qoǵamdastyqqa Qytaı Batyspen saýda-sattyq salasyndaǵy yntymaqtastyqty jandandyrýǵa daıyn ekendigin kórsetti. Pandemııa kezeńinde Qytaıda qatań karantındik ereje boldy. Degenmen, qazirgi ýaqytta qytaı úkimeti sheteldik bıznes pen ınvestıtsııa úshin ashyq.
«Sı Tszınpın men Djo Baıden óz azamattarynyń ómir sapasyn jaqsartý úshin bir-birin qurmetteýi ári senýi tıis», - dedi Ralf Vınnı.
Buǵan qosa, sarapshy Qurama Shtattar Kaspıı óńirinde ilgeriletip otyrǵan «Orta dáliz» jlbasy Qytaı múddesine saı keledi dep sanaıdy. Ortalyq Azııa logıstıkasy Qurama Shtattar men Qytaıdyń óńirdegi yntymaqtastyǵy jolyndaǵy ortaq múddesine jaýap beredi.
«Baqylaý, tártip jáne turaqtylyq» - bul Ortalyq Azııa elderi ekonomıkalyq múddelerin ilgeriletýde ózderin senimdi sezinýi úshin qytaılyqtar da, amerıkalyqtar da basa nazar aýdaratyn jaıt.