Ózgege kómekke asyqqan qutqarýshynyń ózin kim qutqarady — psıhologpen suhbat
— Qarapaıym adam men qutqarýshyǵa psıhologııalyq kómek kórsetýdiń aıyrmashylyǵy nede?
— Basqa saladaǵy azamattar men qutqarýshylarǵa psıholog bolýdyń ózindik aıyrmashylyqtary bar. Mysaly, qarapaıym adam jaqyn adamynan aıyrylyp qalsa, onyń jerleýi men basqa da rásimderi ótkennen keıin ǵana psıholog mamanǵa júginip, jan-jarasymen jumys isteıdi. Al qutqarýshylar barlyq emotsııany sol bolǵan oqıǵa ústinde sezedi jáne ary qaraı jumysyn birqalypty jalǵastyra berýi tıis. ıAǵnı, qutqarýshylarǵa qaıǵyly oqıǵany basynan ótkergennen keıin ony umytýyna ýaqyt berilmeıdi.
Olar óz bastaryn qaterge tigip, qıyn jaǵdaıdaǵy adamdardy qutqarady. Keıbir minezi jumsaq qutqarýshylar mundaı oqıǵalardy júregine jaqyn qabyldaýy múmkin. Aýyr jaǵdaılardy kóre-kóre adamnyń minez-qulqy, kózqarasy ózgerýi yqtımal. Taǵy bir ereksheligi, TJD qyzmetkeri qaıtys bolǵan adamdy, óz ómirin qııýǵa bekingenderdi kún saıyn derlik kóredi. Al qarapaıym azamattar mundaı jaǵdaılarǵa sırek ushyrasady.
— Qutqarýshylar qandaı psıhologııalyq aýyrtpalyqtarǵa jıi tap bolyp jatady?
— Qutqarýshylardy sanalaryn torlaǵan psıhologııalyq qysymdy ózderi tizgindeı alatyn naǵyz erjúrek, batyr azamattar dep aıta alamyn. Іshki túısikteriniń myqty bolǵany sonshalyq, psıholog kómegine de júgine bermeıdi. Jumys tájirıbemde jas qutqarýshylardyń qorqynysh sezimimen jıi kezdesip jatamyn. Olarda qarańǵydan, jabyq mekemelerge kirýden, bıiktikten qorqý syndy emotsııalyq sezimder basym bolady.
— Sonda qutqarýshylar óz emotsııasymen qalaı jumys isteıdi?
— Biz qutqarýshylardy zardap shegýshilermen jumys istep qana qoımaı, óz emotsııasyna ıe bolýǵa da úıretemiz. Oqytý trenıngteri men brıfıngter ótkizemiz. Árbir qyzmetker aıaq asty týyndaıtyn qaıǵyly oqıǵalarǵa daıyn bolýy kerek. Kásibı turǵyda quldyrap ketýge esh ýaqytta jol berilmeıdi. Olar bos ýaqyttarynda ishki energııasyn shyǵarý úshin basseınge, sportzalǵa barady. Jaqyndarymen birge ýaqyt ótkizý de janǵa jaılylyq, kóńilge tynyshtyq syılaıdy.
Jas qutqarýshy oqıǵa ornynda qaza bolǵan adamnyń denesin, jol apatynda jaraly nemese ólim aýzynda jatqan adamdardy kórgende ózin basqara almaı qalýy múmkin. Tájirıbeli qutqarýshylar mundaı jaǵdaılarda salqynqandylyq tanytady. Emotsııany basqarý tájirıbemen keletin dúnıe.
— Qutqarýshylar tuıyqtalyp, psıhologqa jan syryn ashpaı qoıatyn kezder bola ma?
— Psıholog kómegine júginýdi keıbireýler álsizdik dep sanap jatady. Sol sebepti birden bizge kelmeıdi. Iá, olardyń ishteı tuıyqtalyp qalatyn kezderi de bolady. Menen jeke keńes almasa da, osyndaı suraqtardy trenıgterde qozǵap, aqparat berýge, qoldaýǵa tyrysamyz. Jıyndarda olar suraqtaryn qoıyp, sol jerde jaýap alady.
— Psıhologııalyq turǵyda shydamaı jumystan ketip qalǵan qutqarýshylar jıi kezdese me?
— Túrli tótenshe jaǵdaılarǵa tap bolǵan adamdar san alýan emotsııany bastan keshiredi. Bireý esinen adassa, ekinshisi ashý shaqyryp, úshinshisi agressııa tanytýy múmkin. Osyndaı jaǵdaılarda qutqarýshylardyń salqynqandy bolýy mańyzdy. Eki jyldyń ishinde jas mamandarda tózimdilik qasıet qalyptasýy kerek. Qutqarýshy mamandyǵy jaýapkershiligi joǵary, fızıkalyq-moraldyq turǵyda kóp kúsh-qýat jumsalatyn jumys. Bizge tek óz qara basyn emes, basqalardy oılaıtyn, janashyr jandar qyzmetke keledi. Eger oǵan ózgege kómek kórsetý mańyzdy bolsa qyzmetin ary qaraı jalǵastyrady. Sondyqtan jumystan ketýge tek psıhologııalyq osaldyq emes, ishki ustanymdardyń da áseri bar dep sanaımyn.
— Qutqarýshylar mańyzdy mıssııany oryndap jatqandaryn qanshalyqty túsinedi? Osy jaýapkershilikti sezinýge psıholog kómektese ala ma?
— Árıne, ár qutqarýshy oqys oqıǵalardyń bel ortasynda júrgende óziniń jaýapkershiligi zor ekenin sezedi. Jańa aıtqanymdaı, TJD-ǵa adamdarǵa kómek qolyn sozýdy birinshi orynǵa qoıatyn jandar jumysqa turady. Biz psıholog retinde olarǵa emotsııany basqarýdy, oqıǵany aýyr qabyldamaýdyń joldaryn ǵana úıretemiz. Al jaýapkershiliktiń joǵary bolýy — ol adamnyń tabıǵatyna, minez-qulqyna baılanysty bolsa kerek.
— Ózińizge bul jumys nesimen unaıdy?
— Biz tek qutqarýshylarǵa kómek berip qana qoımaı, túrli oqıǵalarǵa da baryp jatamyz. Ár shaqyrtýǵa barǵanymyz ózinshe bir oqıǵa. Kóp jaǵdaıda qutqarýshylarmen birge sýıtsıd jasamaq bolǵandardy raıynan qaıtarý úshin jolǵa shyǵamyn. Aýa raıynyń qolaısyzdyǵana qaramastan kópir shetine, shatyr ústine shyǵýǵa týra keledi.
Eń bastysy, qutqarý protsesi jeńispen aıaqtalsa boldy. Sondaı kezderde bizden baqytty adam joq. Jumysty endi bastaǵan kezdegi oqıǵalar áli esimde. Endi ǵana praktık-psıholog bolyp júrgende ózine qol jumsamaq bolǵan jigitke kómek kórsettim. Alǵashqy shaqyrtýym sátti aıaqtalyp, ary qaraı jumys isteýge qulshynysym arta tústi.
Psıholog jumysynyń unaıtyn taǵy bir tusy — adamdarǵa emotsııalyq qoldaý men shynaıy kómek berý. Azamattarǵa jáne qutqarýshylarǵa óz kómegińdi tıgizgennen keıin jumysyńnyń jemisin kórý — zor qýanysh. Adamdardyń ómiri qalypqa kelip, júzderinde kúlki úıirilýi bizge kúsh beredi.