Otbasylyq demalys, mektep týrlary jáne Kids go free: Іshki týrızm qalaı damyp jatyr
- Bıyl Kazakh Tourism ulttyq kompanııasynyń qurylǵanyna 5 jyl. Osy ýaqyt aralyǵynda qandaı nátıjelerge qol jetkizildi?
- Aldymen, vızalyq kóshi-qon rejımi joıyldy. Memleket basshysy sheteldikter toltyratyn vızalyq jáne kóshi-qon qaǵazdaryn alyp tastaýdy tapsyrǵan edi. Onyń ornyna eQonaq júıesi iske qosyldy, kópshilik ony biledi. Bul sátti júıe boldy, onda elimizdegi barlyq týrıstik oryndar men qonaq úıler tirkelgen. Biz eQonaq júıesi arqyly elimizge kelgen sheteldikter sany týraly statıstıkany kórip qana qoımaı, sheteldik týrıster úshin kóshi-qon qyzmetteri protsesin jeńildetemiz. Bul júıedegiler saıahatshylardyń qaıda toqtaǵanyn da kóre alady.
Sonymen qatar, týrızm salasy alǵash ret memlekettik qoldaý tapty. Bul buryn-sońdy bolmaǵan jaǵdaı. Bul baǵytta biraz jumys istelindi. Pandemııa kezinde týrızmdi damytý boıynsha zań jobasy ázirlendi. Sol arqyly týrızmdi memlekettik qoldaýdyń jeti sharasyna qol jetkizildi. Ol degenimiz – týrıstik avtobýstar satyp alýǵa, taý shańǵysy jabdyqtaryn ornatýǵa sýbsıdııa berý. Odan bólek, sheteldik týrısterdi tartýda bonýstar júıesi, balalarǵa arnalǵan tegin áýe saparlary – Kids go free júıesi, jol boıynda ájethanalar salý jáne ony kútip ustaýǵa alǵash memlekettik qoldaý kórsetildi. Atalǵan sharalar 2022 jyldan bastap iske asyrylyp keledi. Onyń keıbirine biz, belgili bóligine Mádenıet jáne sport mınıstrligi jáne ákimdikter jaýapty.
- Otandyq týrızmge sheteldik ınvestıtsııalardy tartý baǵytynda qandaı jumystar atqarylyp jatyr? Qazaqstan týrızminiń ımıdjin shetelde ilgeriletýge arnalǵan jobalar bar ma?
- Týrızmge jergilikti ınvestıtsııalardy tartýdan bastadyq. Jalpy ishki ónim qurylymynda týrızm úlesi – shamamen 3%. Qyzmet kórsetý salasyn qarasańyz, aldymen tehnıkalyq qyzmet kórsetý stantsııalary men meıramhanalar tur. Investıtsııany týrızmge tartyp, onyń nátıjesin kórý – uzaq protsess, 7 jyldan 10 jylǵa deıin ýaqyt kerek. Sondyqtan, ınvestorlardy tartý qıynǵa soqty. Osy oraıda, biz týrıstik qurylystarǵa jumsalǵan qarjyny sýbsıdııalaý jáne qaıtarý boıynsha memlekettik qoldaý sharalaryn uıymdastyrdyq. Aıtalyq, qonaq úı nemese kez-kelgen týrıstik nysandy salsa, avtobýstar parkin jańartyp, taý shańǵysy jabdyqtaryn satyp alsa, oǵan jumsalǵan somanyń 10% qaıtaryp alýǵa bolady. Mundaı yntalandyrý ınvestorlardy kóbirek tartýǵa múmkindik beredi.
Negizgi jobalarǵa kelsek, Túrkistandaǵy «Kerýen-saraı», Aqtaýdaǵy jyly jaǵajaı, áýejaılar qurylysy. Sheteldik ınvestıtsııalarǵa qatysty taǵy bir aıta ketetin jaıt, biz ınvestıtsııa tartýǵa jaýapty emespiz. Iınvestorlardy súıemeldeýge jaýaptymyz. Bul baǵytta Syrtqy ister mınıstrligi jáne Kazakh Invest kompanııasymen tyǵyz jumys isteımiz. Salaǵa qatysty is-sharalarǵa únemi qatysamyz, jobalarymyzdy kórsetemiz, áleýetti qatysýshylarmen aldyn ala jumys jasaımyz. «Meniń jerim, óz kapıtalym, bıznes-josparym bar jáne sheteldik ınvestordy tartqym keledi» degen bastamamen kelgenderge fınmodel eseptiligin tolyq jasaqtaýǵa kómektesemiz, saraptamalyq qorytyndy beremiz. Bastamashy men ınvestor arasyndaǵy kópir qyzmetin atqaramyz.
- Bıyl mamyrda Torysh alqabynan tas sharlar urlandy. Sodan keıin adamdar ol ne sharlar, qaıdan ákelingenine qyzyǵýshylyq tanyta bastady. Nelikten qazaqstandyqtardyń óz eli týraly bilimi taıaz?
- Múmkin elimizdiń aýmaǵy úlken bolǵandyqtan shyǵar. Ekinshiden, shynymen de aqparat az. Biz jalpy marketıng boıynsha artta qalyp kelemiz, óıtkeni ákimdikterdiń de, bıznestiń de qarajaty, tájirıbesi men kreatıvi jetispeı jatady. Sonymen qatar, biz sheteldik ónimdermen básekelesip jatyrmyz. Týrısterdi tartýda, týrızmdi ilgeriletýde jarnamanyń róli óte zor. Ony mektep jasyndaǵy balalardan bastaý kerek. Búgingi oqýshy – erteńgi týrıst. Mektepte ólketaný boıynsha praktıkalyq sabaqtar ótkizý qajet.
Osydan 5 jyl buryn biz mektep týrlaryn uıymdastyrýdy qolǵa aldyq. Sodan keıin tanymal tulǵalardy tarta bastadyq. Búgin bul bastamaǵa ákimdikter de úles qosyp keledi. Qazir Baıqońyrǵa oqýshylar týryn ázirlep jatyrmyz. Balalardyń qaýipsizdigin qamtýda akkredıttelgen, salada tájirıbesi bar týroperatorlardy tartýǵa daıynbyz.
Al, Toryshtaǵy tastardyń urlaýyna kelsek, másele jalpy mádenıettiń jetispeıtindigi. Ony mektep oryndyǵynan bastap boıǵa sińirý kerek. Bul – áleýmettik jarnama. Bul týraly únemi aıtyp otyrý kerek, óıtkeni munyń geologııalyq erekshelik ekenin bári birdeı bile bermeıdi.
Tastar urlanǵannan keıin Google-den «Torysh» qundylyǵy týraly 18 betten turatyn óte tanymal geologııalyq uıymnyń maqalasyn oqydym. Eger ol shetelde moıyndalsa, al onyń qundylyǵyn ózimiz túsinbesek, demek mádenıettiń deńgeıi osy.
- Otandyq týrızmdi ilgeriletýge biraz qarajat bólinedi. Bıyl qansha qarjy bólindi jáne qandaı maqsattarǵa jumsaldy?
- Týrıstik ónim jasap, ony qazaqstandyq jáne sheteldik naryqta ilgeriletý baǵdarlamasy boıynsha qarjylandyrylady. Bul baǵdarlama boıynsha ulttyq kompanııaǵa jyl saıyn 2-3 mlrd teńge bólinedi. Onyń ishinde beınerolıkter túsirý, marketıngtik is-sharalar, týrıstik ónimder standarttaryn ázirleý, sheteldik blogerlerdi, jýrnalısterdi, týroperatorlardy tartý jáne basqa da bastamalar kiredi. Eger kórshi eldermen salystyrsaq, bizde bólinetin soma az. Bul jerde másele nede? Mysaly, Túrkııa jarnamaǵa jylyna 385 mıllıon dollar jumsaıdy. Sonymen qatar, olar týrızmge mıllıon dollar alady. Búgingi tańda týrızmniń Qazaqstannyń JІÓ-ge qosqan úlesi – shamamen 3% - 3 trln teńge. Týrızmdi ilgeriletýge 3 mlrd teńge jumsaı otyryp, sala qazirdiń ózinde 3 trln teńge berip otyr.
- Biz qonaqjaı halyqpyz. Degenmen, sheteldik qonaqtar úshin elimizde jaǵdaı jasalǵan ba? Ásirese, qyzmet kórsetý, ájethanalar máseleleri qalaı sheshilip jatyr?
- 2018 jyly ájethanalar boıynsha tekserý júrgizip, 500 ájethana jetispeıtinin anyqtadyq. Sodan beri janarmaı quıý beketterinde jáne kólder jaǵasynda 200 ájethana salyndy. Sonymen qatar, ájethanalardy kútip ustaýǵa sýbsıdııa berý engizildi. Búginde taǵy 300 salý kerek. Bul –birlesken jumys, sebebi «Kazakh Tourism»-niń ózdiginen ájethanalar salýǵa quqyǵy joq. Bizdiń mindet – ájethanany qaıda salý keregin kórsetý jáne jergilikti atqarýshy organdar men bızneske kómektesý. Biz – problemalardy anyqtaýshy organbyz. Jalpy, týrızmge 30-dan astam salanyń qatysy bar.
Týrbıznesti qorǵaý kerek, biz Úkimetke týrızm salasynyń únin jetkizýshimiz. Onyń ishinde ájethana máselesi de bar. Ákimdikter «Óńirdiń týrıstik áleýeti bar ma?» degen máseleni sheship alýy kerek. Biz ákimdikterge óńirdegi negizgi týrıstik marshrýttar, jol boıyndaǵy dárethanalar máselesi jáne olardyń qansha kólemde jetispeıtini týraly aqparat berdik. Búginde eldegi janarmaı quıý beketteriniń 75%-y jol boıyndaǵy qyzmet boıynsha ulttyq standarttarǵa sáıkes keledi. Bul jaǵdaıdy «QazAvtoJol» kompanııasy qadaǵalaıdy. Birneshe jyl boıy birlesip jumys istep kelemiz.
- 2019 jyly top-10 týrıstik baǵyt anyqtaldy: Býrabaı, Balqash, Alakól taǵy basqa. Olar týrıster arasynda bylaı da tanymal. Múmkin, jańa týrıstik baǵyttar bar shyǵar?
- Meniń TOP-10 týrıstik baǵytym Mańǵystaýdan bastalady. Ár barǵan saıyn ózime jańa nárse ashamyn. Ony landshaftyq týrızm dep ataıyq. Bul tek Kaspıı emes. Bul aımaqtyń sulýlyǵy sheksiz. Sodan soń Katonqaraǵaı. Bul týrıstik baǵytty pandemııaǵa deıin bildim. Pandemııa ýaqytynda baryp turdym. Bul – shalǵaıdaǵy tumsa tabıǵat, ulttyq saıabaq. Astanadan alys emes taǵy bir baǵyt – Baıanaýyl. Men bul aımaqty óte jaqsy kóremin jáne onyń Býrabaıǵa qaraǵanda áleýeti joǵary dep sanaımyn. Taýlar men dala oazısi kóz toıdyrady. Jalpy, kez kelgen ulttyq saıabaq men úshin úzdik týrıstik oryndarǵa kiredi.