Oryn joq: Stýdentter jataqhanasy máselesi qashan sheshiledi
Osyǵan baılanysty, qazirgi kúıip turǵan máseleniń biri jataqhanamen qamtý problemasy qalaı sheshilip jatqany týraly materıal daıyndaýdy jón kórdik. Tolyǵyraq QazAqparat sarapshysynyń materıalynda.
Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń dereginshe, bıylǵy oqý jylynda 70 myńǵa jýyq, naqtyraq aıtsaq6 69 236 adam jataqhanaǵa muqtaj. Olardyń 61 435 stýdenti 48 joǵary oqý ornynyń, 7 801-i 61 kolledjdiń stýdenti. 2023 jyly jospardaǵy jataqhanalardyń paıdalanýǵa berilýi esebinen jataqqa muqtaj stýdentter sany 59 503-ge deıin azaıady, ıaǵnı nebári 9 700-den astam stýdent jataqhanamen qamtylmaq. Degenmen bıylǵa josparlanǵan jataqhanalardaǵy oryn túgelimen berilmeıtinge uqsaıdy. Bul týraly ótken aıtadaǵy Úkimet otyrysynda Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek málim etti.
Tómendegi ınfografıkada óńirlerdegi jataqhanaǵa qajettilik boıynsha boljam berilgen. Budan jataqhanaǵa eń kóp suranys Astana men Almaty qalalarynda ekenin baıqaýǵa bolady. Buǵan deıin QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi de jataqhanaǵa qajettiliktiń 70%-y osy qalalarǵa tıesili ekenin atap ótken edi.
Sonymen qosa shildede ótken Úkimet otyrysynda mınıstr bıyl 11 myń oryndyq 37 nysan, onyń ishinde JOO stýdentterine – 26, kolledj stýdentterine arnalǵan 11 jataqhana paıdalanýǵa berilýi keregin aıtqan bolatyn. Alaıda mınıstrdiń sózinshe, 1,4 myń oryndyq 4 nysan josparly merziminde paıdalanýǵa berilmeýi múmkin. «Astana medıtsına ýnıversıteti» KEAQ jataqhanasyna kúrdeli jóndeý júrgizilip jatyr, Almaty qalasynda 400 oryndyq jataqhana salynýda, sondaı-aq 450 oryndyq eki jataqhanaǵa kúrdeli jóndeý júrip jatyr, sondyqtan da olardyń berilý ýaqyty keshigýi múmkin.
«Qarjy ortalyǵy» AQ-nyń tamyzdaǵy sońǵy málimetteri boıynsha, qazirgi tańda beriletin jataqhanalardyń sanyna ózgeris engizilgen. 2023 jyly «2025 jylǵa qaraı kolledjder men ýnıversıtetter jataqhanalarynda keminde 50 000 jańa oryn engizý» Jol kartasy boıynsha, joǵaryda aıtyp ótken 37 jataq emes, 11083 oryndyq 44 jataqhana beriletin bolady.
Tómendegi kestede óńirler boıynsha JOO stýdentteri men kolledjderdiń stýdentterine beriletin jataqhananyń kórsetkishi berilgen.
Kesteden baıqap otyrǵanymyzdaı, beriletin jataqhanalardyń eń kóp bóligi Astana (11) men Almaty (11) qalalaryna tıesili. Al Shymkent úshinshi orynda, ıaǵnı onda 4 jataqhana beriledi.
Aıta keteıik, bıylǵy shildede ótken Úkimet otyrysynda QR Premer-Mınıstri Álıhan Smaıylov 1 qyrkúıekke deıin jataqhana máselesin sheshýdi tapsyrǵan bolatyn. Ol óz sózinde eger bul másele ýaqtyly sheshilmese, jaǵdaı odan saıyn ýshyǵa beretinin atap ótken edi. Sondaı-aq osyǵan jaýapty mınıstrlikter men uıymdardy synǵa alǵan bolatyn.
«Kóptegen ýnıversıtettiń basshysy stýdentterge tıisti jaǵdaı jasaý ózderiniń tikeleı mindeti ekenin is júzinde umytyp ketti deýge bolady. Óz kezeginde, Ǵylym jáne joǵary bilim, Oqý-aǵartý mınıstrlikteri ýnıversıtetter men kolledjder de syrttan kelgen stýdentterdi jataqhanamen tolyq qamtamasyz etý talaptarynyń oryndalýyna qatysty jaǵdaıdy baqylap otyrǵan joq. Sondaı-aq ákimdikterdiń tarapynan da úılestirý jumystary nashar»,-dedi Premer-Mınıstr.
Sonymen birge oqýǵa qabyldanǵan stýdentter jataqhanada oryn joq ekenin ornalasýǵa kelgen kezde bir-aq biletinin de tilge tıek etti. Onyń sózinshe, oqýǵa daıyndalýdyń ornyna, olar turatyn baspana izdeýge májbúr. Mundaı máselelerdiń aldyn alý úshin Premer-Mınıstr bıylǵa josparlanǵan 37 nysannyń barlyǵynyń merziminde tapsyrylýyn qamtamasyz etýdi mindettegen edi.
Eske salaıyq, QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylǵy halyqqa Joldaýynda stýdentterdi jataqhanamen qamtamasyz etý máselesine erekshe nazar aýdarǵan bolatyn. Memleket basshysy bul máseleni sheshý úshin joǵary oqý oryndarymen jáne qurylys kompanııalarymen memlekettik-jekeshelik áriptestik tetigin belsendi túrde engizý keregin aıtqan edi. Al 2020 jyly Memleket basshysy bes jylda 90 myń oryndyq jataqhana salýdy tapsyrdy.
2019 jyly 30 qyrkúıekte Úkimettiń saıtynda jarııalanǵan maqalada sol kezdegi Bilim jáne ǵylym mınıstrligi «Jataqhanalarda oryndar berý kezeń-kezeńimen júzege asyrylady: 2019 jyly – kem degende 5 myń oryn, 2020 jyly – 15 myń oryn, 2021 jyly – 25 myń oryn, 2022 jyly – 30 myń oryn» beriletinin jazǵan. Alaıda «Qarjy ortalyǵy» AQ bergen statıstıkaǵa kóz júgirtsek, jospar oıdaǵydaı oryndalmaǵanyn kórýge bolady. Máselen, 2020 jyly 15 myń oryndyq jataqhana salý josparlansa, tek 8 223 oryndyq 36 jatahana berilgen. Al 2021 jyly 25 myń orynmen qamtý josparda bolsa, 10 364 oryn, 2022 jyly 30 myń oryn josparlansa, 10 032 oryn paıdalanýǵa berilgen. «Qarjy ortalyǵy» AQ-yna habarlasyp, nelikten jospar oryndalmaǵanyn suraǵanymyzda, olar koronavırýsqa baılanysty ekenin aıtty. Sondaı-aq sol kezderdegi logıstıka salasyndaǵy máselelerge baılanysty qurylys jabdyqtary da qymbattap ketken. Mine, osylaısha, ortalyq ókilderiniń aıtýynsha, 2020 jyly jahandy jaılaǵan koronavırýs pandemııasy jataqhana qurylysy men jóndeý jumystaryna da kesirin tıgizgen.
Budan bylaı jańa jospar boıynsha, endi jyl saıyn 10 myń jańa oryndyq jataqhanalar salynady.
Jataqhana máselesin sheshý úshin qolǵa alynǵan is-sharalar
Búginde jataqhanalardaǵy oryn tapshylyǵy Almaty, Astana men Shymkent qalalary úshin basty máselelerdiń biri ekenin joǵaryda atap óttik. Almaty qalasyndaǵy oryn tapshylyǵy 32 myńnan asady. Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha qazir ýnıversıtetter jeke ınvestorlarmen birlese otyryp, bul máseleni sheship jatyr.
Almatyda ahýaldyq ortalyq ashyldy
«Qazir Almatyda jataqhanaǵa degen qajettilik óte joǵary bolyp otyr. Qalada 98 stýdenttik jataqhana jumys istep tur, alaıda 32 myń oryn jetispeıdi. Bıyl da ótken jylmen salystyrǵanda stýdentter sany kóp bolady dep oılap otyrmyz. Árıne, qaladaǵy JOO-ǵa kelgen stýdentterge oryn jetpeıdi, sondyqtan qazir ýnıversıtetter belsendi túrde jumys istep jatyr. Olar jataqhanasy bar, jataqhana men qonaqúıdi jalǵa beretin jeke kásipkerlermen tıisti memorandým men kelisimder jasaıdy», - dep atap ótti Almatydaǵy Qarjy ortalyǵynyń dırektory Ulan Ótebaev suhbattarynyń birinde.
Qazir stýdentterdiń turǵyn úımen týyndaǵan problemalaryna jedel den qoıý úshin ahýaldyq ortalyq jumys istep tur. Stýdentter +77002551443 nómirleri boıynsha call-ortalyqqa habarlasa alady, ol 24/7 jumys isteıdi.
«Ahýaldyq ortalyq qalaı jumys isteıdi? Mysaly, stýdent basqa qaladan Almatyǵa keldi, baratyn jeri joq, oqý orny jataqhana máselesin sheshken joq. Mine, osyndaı kezde ol ahýaldyq ortalyqqa habarlasa alady. Olar oǵan ýaqytsha baspana taýyp beredi ári turaqty turý úshin oryn izdeýge kómektesedi. Qaı oqý ornynda oqıtyny mańyzdy emes, kez kelgen stýdent habarlasa alady», - dep túsindirdi Qarjy ortalyǵynyń dırektory.
Budan bólek aıta ketý kerek, bıylǵy qyrkúıek aıynan bastap elimizde «Bilim týraly» Zańnyń jańa redaktsııasy kúshine enedi, ol boıynsha barlyq stýdentti jataqhanamen qamtamasyz etý kózdelip otyr. ıAǵnı, budan bylaı ýnıversıtetter qajettilikti tolyq ótep, barlyq stýdentti jataqhanamen qamtýy tıis. Sondyqtan da ýnıversıtetter bul máselemen belsendi túrde aınalysyp jatyr, oǵan ár ýnıversıtettiń rektory jaýapty bolmaq. Ortalyq basshysynyń aıtýynsha, mınıstrlik ýnıversıtetter óz mindetterin oryndamaǵan jaǵdaıda olarǵa qatysty tıisti shara qabyldaıtyn bolady.
Jalpy Almatyny 2025 jylǵa deıin damytý baǵdarlamasy aıasynda qalada 12 myń oryndyq, al 2030 jylǵa qaraı taǵy 20 myń oryndyq jataqhana salý josparlanyp otyr.
Jataqsyz qalǵan stýdentter shaǵyn qonaqúılerde turady
Sonymen qosaǴylym jáne joǵary bilim mınıstrligi jataqhana máselesin jeke jataqhanalar esebinen sheshýdi qolǵa aldy. Osylaısha,Almaty qalasynyń joǵary oqý oryndary 60-qa jýyq shaǵyn qonaq úı ıesimen kelisimshartqa otyrdy.
Ár stýdentti ornalastyrý úshin jataqhana ıelerine aıyna 30-dan 50 myń teńgege deıin tólenedi. Jalpy mınıstrlik stýdentterdi qonaqúılerge ornalastyrý arqyly respýblıka boıynsha jataqhanadaǵy 20 myń oryn tapshylyǵynyń ornyn toltyrýdy kózdep otyr.
Sondaı-aq Astana, Almaty, Shymkent qalalarynda arnaıy rezerv jasaqtaldy. ıAǵnı, dalada qalyp qoıǵan balalar úshin 50-60 shaqty tósek-oryn daıyndalǵan. Jalpy budan biz jataqhanaǵa degen eń kóp tapshylyq Almaty qalasynda ekenin baıqaımyz.
Ata-anasy joq stýdentterdiń jataqhana ótemaqysy tólenedi
Sondaı-aq basqa qalalarda turatyn ata-anasynan aırylǵan stýdentterdiń jataqhanada turý shyǵyny óteletin bolady.
Buǵan deıin Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylǵy 1 qyrkúıektegi «Ádiletti memleket. Birtutas ult. Berekeli qoǵam» Joldaýynda Úkimetke «…stýdentterdiń jekelegen áleýmettik turǵydan az qamtylǵan sanattary úshin jataqhanada turý shyǵystaryn sýbsıdııalaý múmkindigin pysyqtaýdy» tapsyrǵan bolatyn. Jańa oqý jyly qarsańynda Prezıdent tapsyrmalaryn oryndaý aıasynda Úkimet tıisti qaýly qabyldady.
«Áleýmettik kómek kórsetiletin azamattarǵa áleýmettik kómek berý qaǵıdalaryna» ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi. Oǵan sáıkes, azamattardyń jekelegen sanattary úshin elimizdiń kolledjderi men joǵary oqý oryndarynda bilim alý kezinde jataqhanada turý shyǵystary úshin ótemaqy tóleý kózdelgen. Jataqhanalarda turý shyǵystary úshin ótemaqy somasy jylyna 29 aılyq eseptik kórsetkishti quraıdy. Bıyl barlyǵy 7 145 adam ótemaqy alatyn bolady, onyń ishinde 4 651 jetim jáne ata-ana qamqorlyǵynsyz qalǵan stýdentter men 2 494 múgedektigi bar, bala kezinen múgedektigi bar balalar bar.
Ótemaqy osy jyldyń qyrkúıeginen bastap beriledi.
Stýdentterge baspanany jalǵa alý qansha turady?
Elimizde stýdentterge jataqhana, páter jáne shaǵyn qonaqúılerdi jalǵa alý qansha turatynyn bilý úshin jataqhanaǵa suranys joǵary qalalardy – Astana, Almaty jáne Shymkentti qarap shyqtyq.
Astanadaǵy jataqhana bólmesiniń naryqtyq quny aýdanyna, jóndeýine jáne jaǵdaıyna baılanysty 36 000 teńgeden 80 000 teńgege deıin barady. Shaǵyn qonaqúıdegi bir tósek-oryn 20-70 myń teńgeniń aralyǵynda turady. Bir bólmeli páterdi 80 myń teńgeden 250 myń teńgege deıin jalǵa alýǵa bolady.
Jataqhanaǵa suranys 2 ese joǵary Almatyda jataqhanadaǵy bólmeni jalǵa alý quny 35 myń teńgeden bastalady, ortasha baǵa bir bólmege aıyna 75 myń teńgeni quraıdy. Shaǵyn qonaqúıdegi bólmeni jaldaý aıyna 25 myń teńgeden bastalady. Bir bólmeli páterdi jaldaý birneshe ese qymbat – 160 myń teńgeden 600 myń teńgege deıin barady.
Shymkentte jataqhanadaǵy bólmeni jalǵa alý quny 20-50 myń teńge aralyǵynda. Al shaǵyn qonaqúıdegi bólmeni bir aıǵa jalǵa alý 20-48 myń teńgeni quraıdy. Shymkentte bir bólmeli páterdi jaldaý quny - 80-200 myń teńge.
Jataqhana tapshylyǵy 2025 jyly tolyqtaı sheshilmek
QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrliginiń málimetinshe, jataqhana tapshylyǵy 2025 jyly tolyq sheshilmek.
QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi habarlaǵandaı, jataqhana tapshylyǵy máselesin sheshý úshin qazir úsh baǵytta jumys júrip jatyr. Olarǵa joǵaryda tolyǵyraq toqtalyp óttik. Endi qysqasha atap óteıik. Birinshi baǵyt - qurylys, byltyrdan beri jataqhanalardyń qurylysy qarqyn ala bastady. Ol úshin arnaıy sýbsıdııalyq normatıvter de ózgertilgen. «Almaty qalasy úshin eki ese ózgertildi. Sol normatıvter ózgergeli 150 kompanııa kelisimshartqa otyrdy»,-dedi mınıstr Saıasat Nurbek BAQ-qa bergen suhbattarynyń birinde.
Al ekinshi baǵyt - rekonstrýktsııa nemese jekemenshik hosteldermen arnaıy kelisimshartqa otyrý. Osyǵan baılanysty Almaty qalasyndaǵy 59 hostelmen kelisimshartqa qol qoıylyp, 10 myń tósek-orynǵa kepildik berilgen.
Úshinshi baǵyt – ahýaldyq ortalyqtar qurý. «ıAǵnı stýdent túnde kelse de, tańǵy 7-de kelse de nemese dalada qalyp qalǵan stýdentter bolǵan jaǵdaıda, sol birtutas ahýaldyq ortalyq nómirine habarlasyp, eń jaqyn ýnıversıtetke jiberemiz. Astana, Almaty, Shymkent qalasynda osyndaı tótenshe tósek-oryn qory qalyptasty», -dep qosty mınıstr.
Qoryta kele, eldegi jataqhana tapshylyǵy máselesin sheshý úshin birqatar is-sharanyń qolǵa alynǵanyn baıqaımyz. Dese de, bul másele joq degendi bildirmeıdi. Qazirgideı máselege aınalýynyń bir sebebi – aldyńǵy jyldardaǵy jospardyń tıisti deńgeıde oryndalmaýy ekenin joǵaryda atap óttik. Máselen, 2019-2022 jyldar aralyǵynda 75 myń jańa oryn berilýi kerek bolǵan. Alaıda tek 34 641 jańa oryn berilgen. Demek, jospardyń jartysyna da jetpegen. Alaıda munyń da óz sebebi bar ekenin umytpaý kerek. Bul jyldar álemdi jaıpaǵan koronavırýs pandemııasymen tuspa-tus kelgen-di, sondyqtan da jospar tıisti deńgeıde oryndalǵan joq deıdi jaýapty tulǵalar. Al ázirge úkimet 2025 jylǵa qaraı jataq máselesi tolyqtaı sheshiletinin aıtyp otyr. Qalǵany ýaqyt enshisinde...