Ortalyq Azııadaǵy tulǵalarǵa talaspaı, álem tarıhyna ne bergenin oılaý kerek – Darhan Qydyráli
«Ortalyq Azııa – tutas uǵym. Bizdiń túrimiz ben tilimiz ǵana jaqyn emes, dinimiz bir, mádenıetimiz ortaq, sol sııaqty tarıhymyz, taǵdyrymyz, tanymymyz ortaq. Árıne, problemalar da bar, biraq bizdiń tarıhymyz tek qana Kenesary oqıǵasynan, Ámir Temir men Toqtamystyń shaıqasynan turmaıdy. Bizde kıkiljińder bir bolsa, ortaq dúnıelerimiz – 99. Eýropanyń ózi júzjyldyqtar, onjyldyqtar boıy soǵysqan. Dúnıejúzilik soǵystar týyndaǵan Eýropanyń ózi qazir ortaq tarıhyn jazyp shyqty. Ortalyq Azııada mundaı qandy qyrǵyndar bolǵan joq. Bes saýsaqtyń qaısysy kúshti dep aıta almaımyz, judyryq jumylýy úshin bári kerek», - dedi D. Qydyráli Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde ótken forýmda.
Spıkerdiń aıtýynsha, ǵalymdardyń basqosýy bolashaqta Ortalyq Azııadaǵy basqa da máselelerdiń sheshilýine jol ashady.
«Bizdiń problemamyz tek qana «Shyńǵys han – qazaq», «Atılla – qyrǵyz», «Oǵyz – túrikmen», «Tomırıs – ózbek» degen máselelerden turmaıdy. Mıfologııamen aýyrmaýymyz kerek. Odan basqa álemge qosqan etnografııalyq, folklorlyq, tarıhı jetistikterimiz bar. Jalpy adamzat tarıhynan Ortalyq Azııa tarıhyn alyp tastasaq, úlken keńistik bos qalady. Sondyqtan biz álemdik adamzat tarıhyna ne berdik dep oılaný kerek. ál-Farabı, Ibn Sına nemese basqa da úlken ǵalymdardy talasqa túsirmeı, ıÝNESKO sekildi álemdik qaýymdastyqqa alyp shyǵa alamyz dep oılaımyn. Olardy «Ortalyq Azııa tulǵalary» dep atasaq, tek qana utamyz. Ál-Farabı nemese Ibn Sına «men qazaqpyn/ózbekpin/tájikpin» dep aıtpaǵan. Qazir surasań da olar tań qalar edi, bul ulttar qaıdan shyqty der edi. Sondyqtan ortalyqazııalyq, dálirek aıtqanda túrkistandyq dep aıtýǵa bolady, bizde talasatyn, bólise almaıtyn eshteńe joq», - dep tolyqtyrdy D. Qydyráli.
D. Qydyráli ortaq arheologııalyq ekspedıtsııalar jasaýdy, arhıvterdi qoljetimdi etip, ortaq etnografııalyq ekspedıtsııalar júrgizýdi de usyndy.
«Osyndaı kóptegen jobalar nátıjesinde JOO men mektepter úshin hrestomatııalyq ortaq tarıh jasaý múmkindik týady», - dedi Senat depýtaty.