«Oralman» aktsııasy ortamyzdy toltyra ala ma
Qazaqstan sońǵy bes jylda sheteldik mıgranttarǵa qolaıly elder arasynda129-orynnan 77-orynǵa kóterilipti. QR ishki mınıstrliginiń deregi osylaı deıdi.ıAǵnı shetelden eki qolǵa bir kúrek surap kelgender úshin bizdiń el jaıly bolatústi degen sóz. Tek ótken jyldyń ózinde kóshi-qon qyzmeti arqyly 434 myńnanastam ruqsat berilgen. Tek eńbek ruqsatyn 17480 mıgrant alsa, bıyl jyl basynanberi 15848 sheteldik bizde jumysqaornalasqan. Eńbek mıgranttary úshin esigiaıqara ashyq Qazaqstan qandastarymyzdy qalaı qabyldap jatyr? Osy saýalǵa jaýapizdep, Nur-Sultan qalasyndaǵy kóshi-qon qyzmetiniń ortalyǵyna bas suqqanbyz.
Aıtýǵan Jylqybaı degen qandasymyzdy qolyndaǵy qujattarymen kezekte turǵanjerinen jolyqtyrdyq. Ózi Qytaıdyń Úrimji qalasynan kelipti.
«Qazaqstanǵa birinshi ret kelýim. Osynda naǵashylarym bar. Resmılikke salsaq,solarǵa qydyryp keldim dep aıtýǵa bolady. Endigi maqsatym – Qazaqstannyń azamattyǵyn alý. Áıelim men balalarym daosynda. Oralman kýáligin alyp boldyq. Azamattyqqa ótinish berý úshin qujattarjınap júrmin», - deıdi ol.
Sózine qaraǵanda, azamattyq rásimdeýde Qazaqstan tarapynan eshbir kedergibolmaǵan.
«Basynda 4-5 kúndeı ýaqyt ketken shyǵar. Medıtsınalyq anyqtama alý sáluzaqtaý eken. Búkil qujatty notarýıs arqyly qazaqshaǵa aýdarttyq. Endi azamattyqqatapsyramyz. Úrimjiniń Іle aýdanynda týǵanmyn», - deıdi qytaılyq qazaq.
Osyndaı jolmen elge oralyp jatqandardyń qarasy kóbeıgen kórinedi.Nur-Sultan qalasynyń kóshi-qon polıtsııa basqarmasyna qarasty azamattyq bólimnińerekshe tapsyrma jónindegi aǵa ınspektory Janar Jaqypovanyń sózine sensek,elordaǵa qonys aýdarǵan qandastar sany bıyl ótken jylǵydan áldeqaıda kópbolatyn túri bar. 2018 jyly barlyǵy 368oralman kóship kelse, bıyl 6 aıdyń ózinde 583 adam qazaq astanasyna qonysaýdarǵan.
«Oralman kýáligin almaǵandar turaqtytirkeýge turyp, «oralman» mártebesine ıebolyp, yqtııar hat alǵannan keıin Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyna tikeleıtapsyra alady. Oǵan ary ketse 3 aı ýaqyt ketedi. Bıylǵy jyldyń basty ózgrisiosy bolyp tur», - deıdi ortalyq ókili.
Al «Oralman» aktsııasynyń arqasynda 200-ge jýyq qandasymyz azamattyqrásimdegen.
«Bıyl naýryz aıynda «Oralman» aktsııasy bastaý aldy. Maqsaty – ulty qazaqshetel azamattaryna jeńildikpen azamattyq berý. Aktsııa bastalǵaly «oralman»mártebesiniń ýaqyty ótip ketken 198 qandasymyz anyqtaldy. Onyń 196-syjeńildikpen azamattyq rásimdep jatyr. Tek 2 adam azamattyq alýdan bas tartty»,- deıdi maman.
Bul tek elordadaǵy statıstıka. Al respýblıka boıynsha aktsııa jarııalanǵan sátten beri oralmankýáliginiń merzimi aıaqtalǵan 5122 etnıkalyq qazaq qujat merzimin uzartqan. Onyńishinde 4283 adam azamattyqqa qabyldaý týraly ótinishpen júginip otyr.
Qazir Qazaqstan aýmaǵynda dál osyndaı 17 ortalyq jumys istep tur. Bárirespýblıkalyq mańyzdaǵy qalalar men oblys ortalyqtarynda ornalasqan.Ortalyqtarda jumysqa ruqsat alý jáne uzartý, vıza resimdeý, azamattyqmáselelerdi retteý, sheteldikterdi turaqty turýǵa resimdeý, sheteldik úshin JSN,saqtandyrý polısin, jeke kóshi-qon nómirin alý jáne medıtsınalyq kýálandyrýsııaqty memlekettik qyzmettiń 10-nan astam túri «bir tereze» qaǵıdatymenkórsetiledi. Osy ortalyqtyń jumysy jandanǵannan beri eńbek mıgranttary qajettiqujatty buryn bir aptanyń ishinde alatyn bolsa, qazir bir kúnde rásimdeıtinbolǵan.
Kóshi-qon máselesiniń qaltarys-bultarysyn bir adamdaı zerttep júrgen AýytMuqıbek «Oralman» aktsııasynyń qujat qyspaǵymen eki ortada qalyp qoıǵan talaıqandastyń máselesin sheshkenin aıtady.
«Biz qandastardyń aldynan shyǵyp jatqan kedergilerdi kóp aıtqanymyz sonsha,kelýge nıettilerdi úrkitip aldyq. Sońǵy kezde eki úlken máseleniń beti beriqarady. Birinshiden, oralman mártebesiniń merzimi ótip ketken qandastarǵakeshirim jasaldy. Elbasy Nursultan Nazarbaev óziniń Prezıdent retindegiókilettigin toqtatýǵa 4 kún qalǵanda Jarlyq shyǵaryp ketti. Sol Jarlyq boıynsha2019 jyldyń 31 jeltoqsanyna deıin merzimi ótip ketken qandastardyń bárineortalman mártebesi uzartyldy», - deıdi qoǵam belsendisi.
Aýyt Muqıbektiń aıtýynsha, bul aktsııa, ásirese, Qytaıdan kelgen qandastarǵakómektesti. Al ekinshi aktsııa ózbekstandyqqazaqtardyń jyldar boıy qordalanǵan máselesine núkte qoımaq.
«Táýelsizdiktiń 28 jylynda azamattyq ala almaı júrgen qazaqtar ótekóp. Ásirese Ózbekstannan kelgenqandastarymyzǵa tán másele bul. Óıtkeni, Ózbekstan táýelsizdik alǵaly tólqujatúlgisi 3 ret aýysqan. Sonyń kesirinen talaı qandasymyz qujatyn rásimdeı almaı kelgen.Endi ondaı jandarǵa qolynda bar qujattardyń negizinde «azamattyǵy joq tulǵa»degen statýs berip, ary qaraı azamattyqqa ótkizip jatyr. Qazir osy aktsııa júrip jatyr», - deıdikóshi-qon janashyry.
QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mnıstrliginiń deregi boıynsha, jylbasynan beri Qazaqstanǵa 6976 sheteldik qazaq qonys aýdarǵan. Al memlekettenbólingen kvota sany 2 103 adam. ıAǵnı, qazirdiń ózinde 4873 adam kvotadan tys,óz kúshimen tarıhı otanyna kelgen.
Al ótken jyly tarıhı otanǵa 8 913 otbasy nemese 14 541 qazaq qonys aýdaryp,oralman mártebesin alǵan. Olardyń 49 paıyzy Ózbekstannan, 37,3 paıyzy Qytaıdan,4,9 paıyzy Mońǵolııadan, 3,1 paıyzy Túrikmenstannan, 1,3 paıyzy Reseıden, 4,4paıyzy basqa elderden kóshken.
Kóship kelgen qandastardyń ishinde eńbekke qabiletti jastaǵy tulǵalardyńúlesi – 63,3 paıyzdy quraǵan. Taǵy 27,2 paıyzy jasqa deıingi balalar bolsa, 9,6paıyzy zeınetker bolǵan.