Ońtústik Qazaqstan oblysynyń daǵdarysqa qarsy baǵdarlamasy - maman pikiri

ShYMKENT. Naýryzdyń 4-i. QazAqparat /Tatıana Pylaeva/ - Ońtústik Qazaqstan oblysynyń basshylyǵy aımaqtyń daǵdarysqa qarsy baǵdarlamasynyń keńeıtilgen nusqasyn ázirlep otyr. Keste boıynsha ol qujat Úkimette naýryz aıynda tanystyrylady. Oblys daǵdarystyń teris saldaryn jeńip, odan keıin eńseli damýy úshin qandaı isterge basymdyq berýi kerek, osy jáne basqa da máseleler týraly QazAqparat tilshisine Ońtústik Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary Eldana Sádýaqasova áńgimelep berdi.

- Eldana Mәkinқyzy, Oңtүstik Қazaқstan - halyқ tyғyz ornalasқan өңir. Sondyқtan da tүıindi mәseleler de az emes shyғar. Ekonomıst retinde aıtyңyzshy, bүginde adamdar jұmyssyz қalmaýy үshin қandaı sharalar қabyldaý kerek? - Қazir sanaқ jүrip jatyr, sondyқtan da halyқ sany boıynsha naқty mәlimetterdi jaқynda bilip қalamyz. Biraқ bizde halyқ tұraқty sanalyp otyrady, jәne soңғy mәlimetter boıynsha bizde 2 mıllıon 381 myң 900 adam tұryp jatyr. Olardyң jartysyna jýyғy - ekonomıkalyқ belsendi halyқ. Jұmyssyzdardyң үlesi- 73,5 myң adam. Jұmyspen қamtylғandar men өz betinshe jұmys isteıtinderdiң үlesteri de shamalas. Jұmyspen қamtylғandardyң bir қaýymy bүgingi daғdarystyң nәtıjesinde өz betimen jұmys isteıtinderdiң қataryna қosylýy mүmkin. Sondyқtan da eңbek naryғyn қorғaý mәselesi - biz әzirlep otyrғan daғdarysқa қarsy baғdarlamanyң negizgi taraýlarynyң biri bolyp tabylady. Sandardy sөıletetin bolsaқ, aғymdaғy jyldyң bıýdjetinde shyғystardyң negizgi bөligi - 164 mıllıard teңge somasy nemese 77 paıyzy әleýmettik salaғa baғyttalyp otyr. Onyң ishinde әleýmettik қorғaýғa - 5,8 mıllıard teңge arnalғan. Қaңtar aıynda memlekettik satyp alýlardyң jәrmeңkesi өtkizilip, oғan 70 mıllıard teңgeden astam somanyң lottary shyғaryldy. Bұl jәrmeңkege қatysýdyң negizgi sharty - jergilikti eңbek resýrstaryn jәne otandyқ өndirýshilerdiң өnimderin қoldanýshy bolýy kerek. Oғan қosa, ekonomıkany tұraқtandyrý үshin de rezerv қarastyrylғan. Strestik қordyң mөlsheri 5 mıllıard teңgeni құraıdy. Al Elbasynyң өkimine sәıkes basymdyқty emes shyғystarғa қarastyrylғan қarjy 600 mıllıon teңgege қysқartylyp otyr. - Jұmys oryndaryn saқtap қalý үshin naқty қandaı ister atқarylýy kerek? - Mysaly құrylys salasyn alaıyқ. Oblys boıynsha қazir bұl salada shamamen 34 myңdaı jұmys orny bar. Osy adamdardyң jұmys oryndary saқtalýy kerek. Birinshi kezekte nazar aýdaratyn jobalar - kepildikti қarjylandyratyn құrylystar. ıAғnı, memlekettik jobalar. Aғymdaғy jyly biz 48 mektep, 7 aýrýhana salyp jatyrmyz. Degenmen әli de mұқtajdyқtar kөp: apatty jaғdaıda tұrғan mektepterdiң ornyna 68 mektep kerek, үsh aýysymda jұmys isteıtin 42 mektep taғy bar. Sondyқtan da bұl baғyttaғy jobalar қomaқty. Sondaı-aқ jaңa perzenthanalar, medıtsınalyқ қosyndar, otbasylyқ-dәrigerlik ambýlatorııalar kerek. Bizdiң mindetimiz - osynaý jobalardy jүzege asyrýғa jergilikti kompanııalardy tartý. Oғan қosa bizdiң aldymyzda қazir jұmystan bosap jatқan adamdar үshin jaңa jұmys oryndaryn ashý mindeti de tұr. Bүginde «Oңtүstikpolımetall», «Shalқııa-myrysh» sııaқty kәsiporyndarda қıynshylyқtar týyndap otyr. Bұl өndirister әlemdik naryқtaғy baғa konıýnktýrasyna tәýeldi. Al metall naryғynda әzirge tynyshtyқ, baғa tym құldyrap ketti, sondyқtan da atalmysh kәsiporyndarda bүginde өndiris baıaýlaғan. Olar jұmys oryndaryn, jұmys ýaқytyn қysқartýғa mәjbүr bolyp otyr. Azamattar jұmystarynan aırylmaýlary үshin, olardyң otbasylarynyң tұrmystary tөmendemeýleri үshin biz қazir birқatar sharalar қabyldap jatyrmyz. Әrıne negizgi kөrsetkishter bıýdjette қamtylyp otyr. Atap aıtқanda әleýmettik jaғdaılary tөmen, az қamtamasyz etilgen, kөp balaly otbasylardy әleýmettik қorғaý mәselesine keletin bolsaқ, bұl baғytқa biz 3,7 mıllıardtan astam teңge қarastyryp otyrmyz, onyң ishinde tұrmysy tөmen otbasylardy ataýly әleýmettik kөmekpen, jәrdemaқylarmen қamtamasyz etý de kiredi. Basқa da shyғystar қarastyrylғan. Biraқ jұmys oryndaryn saқtap қalý jәne jaңa jұmys oryndaryn ashý da basymdyқty mindetterdiң biri bolyp қalýda. Қazir memlekettik қarjylandyrýdyң naқty maқsattaryn anyқtaý өte қajet-aқ. - Sonda bүgingi kүnniң basty mindeti - daғdarys kezeңinde қandaı salalardyң rentabeldi bolyp қala beretinin anyқtap, dәl sol salalarғa basymdyқ berý kerek degen sөz ғoı. - Dәl solaı. Sondyқtan da biz bastapқy baғdarlamada aıtylғan mәselelerge өzgerister engizdik. Biz mәselelerdiң aıasyn keңeıte otyryp, taңdaғan bes baғyt boıynsha Үkimetten қosymsha қarajat sұraғaly otyrmyz. Onyң ishinde, biz memleket ınvestıtsııasyn tұrғyn үı-kommýnaldyқ sharýashylyғyn қalpyna keltirýge sala alýymyz үshin, oblystyң bes irgeli қalasynyң әleýmettik-ekonomıkalyқ ınfraқұrylymyn damytý mәselesin қolғa alyp otyrmyz. Sondaı-aқ agrarlyқ salany damytý da negizgi mәsele bolyp қalady. Әsirese, aýyl sharýashylyғy өnimderin өңdeý isi. Bұl baғyt jalpy aýyl sharýashylyғy өnimderiniң өndirisin keңeıtýge negiz bolmaқ. Bүginde otandyқ өnimder birinshi orynғa shyқty. Al bizdiң aldymyzғa jemis-kөkөnis klasterin құrý mindeti қoıylyp otyr. Elbasy N.Nazarbaev өtken jyly өңirge jasaғan sapary barysynda, oblystyң aldaғy 4-5 jyldyң ishinde bүkil Қazaқstannyң naryғyn jemis-kөkөnis өnimderimen қamtý mүmkindigin қolғa alýy týraly mindet қoıғan bolatyn. Daғdarys kezinde biz sonymen birge, shaғyn jәne orta bıznesti nesıelik resýrstarmen қoldaýymyz kerek. Bұl maқsatқa da jyl saıyn shamamen 80 mıllıardtaı teңge қarajat қajet. Meniң bұl aıtyp otyrғanym, barlyқ қarjylyқ ınstıtýttar tarapynan қajet soma. Eger olar osyndaı қoldaý kөrsetse, biz shaғyn jәne orta bıznesti damytýғa kөmektese alamyz. Jәne bұl jerde қarjy ınstıtýttarynyң jұmys baғytyn өzgertýge үlken maңyz berý kerek. Resýrstardyң kөpshiligi қazir saýda-sattyққa jәne tұtynýshylyқ nesıege jұmsalýda. Al biz, memleket қarajat salyp, osylaısha atalmysh ınfraқұrylymdyқ jobalarғa ınvestıtsııa tartýғa bolatyndaı jaғdaı jasaғymyz keledi. Biz banktermen jәne kәsipkerlermen birlesip әreket ete alýymyz kerek. - ıAғnı, әkimdik әzirlegen Ekonomıkany tұraқtandyrý jөnindegi jospardy sizder Үkimettiң қaraýyna ұsynғaly otyrsyzdar ғoı? - Iә, biz ұsynystar men olarғa қatysty negizdemelerdi әzirledik. Үkimet daғdarysқa қarsy is-sharalardyң aıasyn keңeıtý maқsatynda, barlyқ mınıstrlikter men әkimdikterdiң baғdarlamalaryn tyңdaғaly otyr. Sebebi bүgin biz daғdarysty eңserý jaıly ғana emes, daғdarysty jәne daғdarystan keıingi kezeңdi eskerip, ekonomıkany әri қaraı damytýdyң baғdarlamasyn jasaý týraly aıtyp otyrmyz. Prezıdenttiң tapsyrmasy boıynsha, қazir Үkimet 2020 jylғa deıingi baғdarlamany әzirleýmen aınalysýda. Aldaғy onjyldyққa arnalғan baғdarlama aıasynda әrbir oblys, әrbir mınıstrlik өz ұsynystaryn engizedi. Biz osyndaı ұsynystardy әzirlep otyrmyz, olardy naýryz aıynda Үkimettiң қaraýyna ұsynamyz. Bұl baғdarlamada biz ekonomıkanyң naқty sektoryna basymdyқ jasap otyrmyz. Sondyқtan da halyқ tyғyz ornalasқan Oңtүstik Қazaқstan sııaқty aımaқta bүgingi kүnniң eң maңyzdy mәselesi - jұmys oryndary men halyқtyң tabysyn saқtaý. - Sұhbatyңyzғa rahmet!