Onkologııalyq járdem baǵdarlamasy jurtshylyqtyń ómir sapasyna eleýli áser etetin bolady

ASTANA. 11 naýryz. QazAqparat  - Sońǵy jyldary Qazaqstanda keńinen taraǵan derttiń biri - qaterli isik. Málimetterge qaraǵanda, búgingi tańda dıspanserlik esepte qaterli isiktiń belgileri bar 144 myńnan astam naýqas tirkeýde tur. Jyl saıyn 30 myńnan astam adam qaterli isik aýrýyna shaldyqsa, kún saıyn osy aýrýǵa qatysty segiz jaǵdaı tirkeledi eken.

Budan bólek, elimizde onkologııalyq aýrýlardan bolatyn ólim-jitim deńgeıi júrek-qan aınalymynan keıingi ekinshi orynda tur. Óńirlik málimettermen jiktesek, onkologııalyq aýrýlardyń joǵary  kórsetkishi Shyǵys Qazaq­stan oblysynda tirkelgen, onda 100 myń adamǵa shaqqandaǵy naý­qastar sany 271 adamdy quraıdy. Ekinshi orynda  Sol­tústik Qazaqstan oblysy - 100 myńǵa shaqqanda - 269,6, Qaraǵandy oblysynda - 258,8 jáne Almaty oblysynda - 250,4 adamdy qurap otyr. Osyndaı málimet­terdiń ózi qazaq arasyndaǵy onkologııalyq aýrýlarǵa keshendi járdem kórsetýdiń, aýrýdyń aldyn alýdyń ózekti ekenin kórsetse kerek. Osyǵan oraı bolsa kerek, Elbasy N. Nazarbaev aǵymdaǵy jylǵy Joldaýynda Qazaqstanda onkologııalyq kómekti damytý týraly salalyq baǵdarlamany Densaýlyq mınıstrligine eki aı merzim ishinde ázirleýdi tapsyrǵan bolatyn.  Budan bólek, Prezıdent Astanadaǵy Ulttyq medıtsınalyq holdıng bazasynda Ulttyq onkologııalyq ortalyq salýdy júktegen edi. Osyǵan oraı Densaýlyq saqtaý mınıstrligi 2012-2016 jyldarǵa arnalǵan «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy onkologııalyq kómekti damytýdyń salalyq baǵdarlamasynyń» jobasyn ázirlegen bolatyn. Osy joba ótkende Parlament Májilisindegi «Nur Otan» HDP janyndaǵy Áleýmettik keńeste tanystyrylǵan bolatyn. 

Jańa baǵdarlama aıasynda dertke shal­dyq­qan jurtshylyqqa qandaı jaqsylyq jasalady? Jobanyń basty kózdegeni - aýrýdyń osy túrinen bolatyn ólim-jitimdi azaıtý. Osy úshin 2012-2016 jyldarǵa ar­nal­ǵan keshendi is-sharalar kózdeledi. «Baǵdarlamany ázirleý barysynda biz onkologııalyq aýrýlar boıynsha járdem jasaý baǵytyndaǵy álemdik tájirıbeni zerdelep, ońtaıly júıelerdi saraladyq.  Sol tájirıbeler negizine súıensek, Qazaqstandaǵy basty problemalar onkologııalyq aýrýlardy erte bastan anyqtaýǵa qatysty bolyp otyrǵanyna kózimiz jete túsedi. ıAǵnı onkologııalyq aýrýlarǵa qatysty bizdegi basty másele - aýrýdy erte bastan anyqtaý deńgeıi. Qazaqstanda qaterli isiktiń belgilerin erte kezeńde anyqtaý deńgeıi 47,5 paıyzdy quraıdy. Salystyrmaly túrde alatyn bolsaq, Frantsııada bul - 68, Izraılde - 63, Ońtústik Koreıada 60 paıyz­dy qurap otyr»,-  deıdi Densaýlyq saqtaý vıtse-mınıstri Erik Baıjúnisov.  Onyń aıtýynsha, Qazaqstanda búgingi kúni 1 radıologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýty, 19 óńirlik onkologııalyq dıspanser men emhanalardaǵy onkologııalyq kabınetter jumys istep jatyr. ıAǵnı, Qazaqstanda buǵan deıingi onkologııalyq bazalar tolyq saqtalǵan, ondaǵy jumys qaǵıdattary da sol qalpy dese de bolady. Alaıda, bul baǵyttaǵy qarjylandyrýǵa bıylǵy jyly ǵana barynsha nazar aýdarylyp otyr. Máselen, eger 2004 jyly jalpylama alǵanda onkologııalyq aýrýlardy emdeý salasyna bıýdjetten 830 mln. bólinse, qazirgi tańda bul qarajat kórsetkishi 10 mlrd. teńgeden asyp otyr. «Álemdik tájirıbege súıensek, onkologııalyq aýrýlardy emdeý negizgi úsh qaǵıdatqa súıenedi. Bular - erte bastan dıagnostıkasyn anyqtaý. Ekinshiden - radıkaldy keshendi em-dom, úshinshiden - naýqasty beıimdeý men medıtsınalyq baqylaýǵa alý. Bizdiń júıemizdi jetekshi elderdiń onkologııalyq aýrýlarǵa qarsy júıesimen salystyrǵanda baıqaǵanymyz, qaterli isik  aýrýlarynyń aldyn alýda onyń erte kezeńde dıagnostıkadan anyqtalýy qupta­latyny kórinedi. Sonyń ishinde onkolo­gııalyq aýrýlardy erte bastan anyqtaýda joǵary deńgeıge qol jetkizgen AQSh, Frantsııa, Japonııa elderinde de naýqastardyń raktan qutaıýy da, odan keıingi ómir súrý uzaqtyǵy da jaǵymdy kórsetkishke ıe. Sondyqtan da baǵdar­lamadan negizgi basymdyq aýrýdy erte bastan anyqtaýǵa beriledi», - deıdi Erik Baıjúnisov.

Baǵdarlama jobasynda negizinen onkologııalyq járdemdi damytýǵa qatysty bes basty problemany sheshýge nazar aýdarylady. Bular: birinshiden - onkologııalyq qyraǵylyqqa septigin tıgizetin erte bastan dıagnostıkany anyqtaýǵa qajetti zamanaýı tehnologııalardyń jetkiliksizdigi. Ekinshiden - onkologııalyq naýqastardy emdeýge ınnovatsııalyq tehnologııalardy engizý. Úshinshiden - naýqasty beıimdeý kómekterin qarastyrý. Tórtinshiden - medıtsınalyq jáne medıtsınalyq emes kadrlardyń tapshylyǵy. Besinshiden - onkologııalyq-ambýlatorııalyq, emhanalyq uıymdardaǵy tehnıkalyq jabdyqtalýynyń jetkiliksizdigi jáne olardyń emdeý qondyrǵylarymen tolyq qamtylmaýy. Salalyq baǵdarlama jobasynda osy negizgi bes máseleni keshendi sheshý sharalary qarastyrylady. «Jalpy alǵanda baǵdarlamanyń basty maqsaty - onkologııalyq aýrýlardan bolatyn ólimdi azaıtý jolymen, qazaqstandyqtardyń ómir sapasyn jaqsarta túsý. Bul rette biz onkologııa salasyndaǵy álemdik tájirıbelerdi negizge ala otyryp, baǵdarlamany sol qaǵıdat sheńberinde qurdyq. Bular - erte bastan aýrýdy anyqtaý, joǵary tıimdilikpen ǵylymı negizdelgen emdi júrgizý, sosyn kadrlyq áleýetti arttyrý. Osynyń nátıjesinde biz 2016 jylǵa qaraı Qazaqstanda onkologııalyq kómektiń zamanaýı úlgisin tolyq qalyptastyryp bitemiz», - deıdi Erik Baıjúnisov. Onyń aıtýynsha, aýrýdy erte bastan anyqtaý baǵyty boıynsha baǵdarlama sheńberinde skrınıngtik jumysty keńeıte túsýge kúsh salynady. Máselen, qazirgi tańda skrınıngtik baǵdarlama sút bezi ragy, jatyr moıyny ragy men kolorektaldy rak boıynsha júrgizilip keledi. Al baǵdarlama boıynsha 2012 jyldan bastap olardyń tizbegi 6 aýrý túrlerine deıin keńeıe túsedi. Sóıtip, onkologııalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa qatysty skrınıngpen qamtý respýblıka boıynsha 92 paıyzǵa deıin jetedi.

Taǵy bir mańyzdy másele - kadr áleýetin arttyrý. Bul baǵytta da baǵdarlamanyń jobasynda negizgi mindetter aıqyndalǵan. «Bul rette baǵdarlama sheńberinde onkologııalyq aýrýdy emdeý salasy medıtsına fızıkteri, medıtsına ınjenerleri men tehnıkteri, radıologııa mamandary sekildi jańa kadrlardy qajet etetin bolady. Bundaı mamandardyń  barlyǵyn shetelderde daıarlaıtyn bolamyz. Jalpy baǵdarlama aıasynda respýblıka boıynsha 280-ge tarta mamandardy oqytýdy josparlaımyz. Onyń ishinde MAGATE kómegimen Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti bazasynda ıadrolyq fızıka mamandary da daıarlanyp, olar onkologııalyq júıege japsarlas qyzmetke beıimdeledi», - deıdi vıtse-mınıstr.

Túıindeı kelgende, baǵdarla­many tolyq júzege asyrý úshin aldaǵy bes jylda 207 mlrd teńge jumsaý kózdeledi. Bul qarajattyń basym bóligi negizinen Astana qalasynda jańa ulttyq ortalyq salýǵa, basqa da oblys ortalyqtarynda ambýlatorııalyq dıspanser ortalyqtaryn qurýǵa baǵyttalmaq. Baǵdarlama jobasyn júzege asyrýdan týyndaıtyn túpki nátıje qandaı bolmaq? 2016 jylǵa qaraı Qazaqstanda onkologııalyq aýrýdan bolatyn ólim 15-20 paıyzǵa deıin tómen­deıdi. Qa­ter­li isik aýrýlaryn erte bastan anyqtaý 53 paıyzǵa artady. Skrınıngpen jurtshy­lyqty qamtý 92 paıyzdy quraıtyn bolady. Sáıkesinshe ómir sapasy artyp, ólim-jitim azaıady. Baǵdarlama joba kúıinde ázirlengenimen áli qabyldanǵan joq. Túrli satydaǵy talqylaýdan ótýde. Alaıda, mamandar qujat quptalsa, ony tolyq júzege asyrýǵa ábden bolatynyn aıtady.