Ónerkásiptik damý memlekettik basqarýdyń basty nysanyna aınalýda

AQTÓBE. Mamyrdyń 26-sy. QazAqparat /Samal Endibaeva/ - «Aqtóbe oblysy biregeı tabıǵı resýrstar men paıdaly qazbalar kenishterine ıe bola otyryp, ken-metallýrgııa, hımııa, munaı ónerkásibi men aýyl sharýashylyǵyn damytýdyń qýatty bazasy bolyp tabylady. Bizdiń óńir – respýblıkamyz ıe bolyp otyrǵan mol resýrstyq áleýettiń birden-bir kózi», - dep sanaıdy ekonomıka ǵylymdarynyń doktory,

kәsipkerlik jәne өnerkәsip basқarmasynyң bastyғy Nıkolaı ıÝvıtsa. ҚazAқparat tilshisine bergen sұhbatynda N.ıÝvıtsa ındýstrııalandyrý jөnindegi jospardyң respýblıka boıynsha, onyң ishinde aımaқta jүzege asyrylý barysynda oryn alyp jatқan қıynshylyқtar týraly jәne alda kүtip tұrғan keleli mәseleler týraly әңgimelep berdi. - Nıkolaı Vladımırovıch, қalaı oılaısyz, ekonomıkany қarқyndy ındýstrııalandyrý jөnindegi jospar sizderdiң өңirleriңiz үshin қanshalyқty өzekti? - Indýstrııalandyrýdy jandandyrýdyң қajettiligi eshқandaı kүmәn týғyzbaıdy, al onyң der kezinde қolғa alynýy memlekettiң tıisti sharalardyң sanaly қabyldaýymen mazmұndalady. Өnerkәsipte үlken өzgerister oryn alýda: Indýstrııa jәne saýda mınıstrligine jaңa mınıstr taғaıyndaldy, Қazaқstan Respýblıkasynyң өnerkәsibi týraly jaңa zaңnyң jobasy talқylanyp jatyr. Қabyldanyp jatқan sharalardyң өzin aıtpaғanda, jergilikti deңgeıde «өnerkәsiptik қoғamdardyң» belsendilikteri artýda. Bizdiң geologtarymyz, sarapshylarymyz paıdaly қazbalardyң қorlary rastalғan zertteýler jүrgizýdiң қajettiligi týraly ұsynystar jasaýda, ken-rýda өnerkәsibiniң bazasyn irilendirý týraly mәsele kөterilip jatyr. Oblys әkimi Eleýsin Saғyndyқov aıtyp otyrғandaı, bizdiң oblysymyzdyң әrbir aýdany үshin өnerkәsiptik damýdyң jospary anyқtalyp otyr. «Hromtaý-Altynsarın» temirjol magıstrali ashylғannan beri aımaқta өnerkәsiptik damýdyң perspektıvalary paıda boldy. Birғana Әıteke bı aýdanynda alıýmınıı boksıtteri, temir, mys қorlary, құrylys materıaldary үshin kөptegen shıkizattar shoғyrlanғan. Қandyaғash қalasy - өnerkәsiptik kөlik toraby, onda mұnaı өndirý kenishi de bar, oғan jaқyn maңda mұnaıly Temir aýdany ornalasқan. Elbasy belgilegen jeti baғyt өnerkәsippen қatar, aýyl sharýashylyғy da қarқyndy damyp kele jatқan bizdiң oblysymyzғa saı kelip otyr. Bүginde atalғan baғyttar boıynsha өңirde қarқyndy jұmystar jүrgizilýde. Elbasy өz sөzinde өtken ғasyrdyң bas kezinde barlyқ memlekette bolғan ındýstrııalandyrý үrdisi týraly emes, ınnovatsııalyқ ındýstrııalandyrý týraly aıtyp otyr. Indýstrııalandyrýdyң prezıdenttik jospary өnerkәsiptiң jaңasha sapaly deңgeıine aýysýdy paıymdaıdy. Eң aldymen, ol jaңa salalardy, өnerkәsiptik keshender men ınnovatsııalyқ өndiristerdi құrýdy қarastyrady. Mysaly, jaı mұnaı өndirip қoımaı, ony өңdep, әrқaısysyn jeke satқanda birneshe tonna mұnaıdyң baғasyna өtetin tүrli өnimder өndirý kerek. Nemese mys өndirisine toқtalaıyқ. Aқtөbe oblysynda kөlemi jaғynan kendi Altaıdyң қorymen shamalas mys rýdasynyң biregeı қory shoғyrlanғan. Ol kenishter ıgerilýde, biraқ keleshekte jaңa ekonomıkalyқ problemalar týyndatýy yқtımal әbden eskirgen tehnologııalar boıynsha. Basқa da tehnologııalar joқ emes, mysaly 90 paıyz jәne odan da joғary mөlsherde mys alýғa mүmkindik beretin «үıip shaımalaý әdisi», өnimdiligi 75-80 paıyzdy құraıtyn қoldanystaғy «flotatsııa» tehnologııasy bar. Bұl tehnologııalar keshe oılap tabylғan joқ, biz bұl mәselelermen keshendi tүrde aınalyspaı keldik. - Elimizdi қarқyndy ındýstrııalandyrý jolynda қandaı problemalar tұr? - Өnerkәsiptik өrkendeý tek sөz jүzinde қalyp otyrғan joқ, onyң ispen dәleldengen nәtıjeleri bar. Biraқ қazaқstandyқ өnerkәsipti әri қaraı damytý үshin energetıkalyқ, kөliktik ınfraқұrylymdar kerek, al bұl salalardyң barlyғy bizdiң әlsiz tұstarymyz. Bұl problemalar jalpy Қazaқstan үshin de, bizdiң өңirimiz үshin de өzekti. Bizdiң aımaқta өndiristiң jaңa salalary, jaңa jobalar bar, biraқ olardy keshendi tүrde ınnovatsııalyқ mazmұndaý sharalary bes jylғa sozylýy mүmkin. Indýstrııalandyrýdyң jolynda tұrғan negizgi problemalar - өңdeýshi sektor өnimderiniң bәsekege қabilettiliginiң tөmendigi, қoldanystaғy negizgi қorlar men tehnologııalardyң әbden eskirýi, aınalym қarajatynyң jetispeýshiligi men tөmen paıyzdyқ stavkaly ұzaқmerzimdik nesıelerge қoldyң jetpeýi. Otandyқ kәsiporyndardyң ınnovatsııalyқ belsendilikteriniң deңgeıi de zaman talabyna saı kelmeıdi, ınnovatsııalyқ өnimdi naryққa shyғarý jөnindegi servıs onsha damymaғan nemese mүldem joқ. Monoshıkizattyқ tәýeldilik әli de bar, shıkizattyқ emes salalar ınvestorlar үshin tartymsyz, t.b. problemalar bar. Mine osy jaғdaıdyң barlyғyn өzgertý, tүıindi mәselelerdi sheshý kerek. Osy problemalar sheshile bastaғannan keıin, eң aldymen, Indýstrııalyқ-ınnovatsııalyқ damý strategııasynyң baғdarlamasyna tүzetýler engizgen jөn. Bүgingi kүnniң өzekti mәseleleriniң biri ? қoldanystaғy bazalardy, eңbek resýrstary men ınfraқұrylymdardy eskere otyryp, өndirýshi kүshterdi oңtaıly jaıғastyrý bolyp tabylady. Eңbek resýrstaryna degen sұranys әzirge қatty baıқalmaıdy, biraқ Indýstrııalyқ-ınnovatsııalyқ damý baғdarlamasy, «30 korporatıvtik kөshbasshy» baғdarlamasy jүzege asyryla bastalғaly beri, bıylғy jyldan bastap bұl problema negizgilerdiң birine aınalady. Sonymen birge ınfraқұrylymdyқ jәne ınjınırıngilik jaғdaılar jasaý, onyң ishinde tәjirıbelik-konstrýktorlyқ bıýrolar men ınjınırıngilik ұıymdar, kommertsııalandyrý keңseleri, tehnoparkter, t.b. nysandar құrý kerek. - Elimizde ındýstrııalandyrý үderisin қarқyndy jәne sapaly jүrgizý қandaı faktorlarғa tәýeldi? - Bұl mәselelerdiң sheshimi kөptegen syrtқy jәne ishki faktorlarғa baılanysty. Elbasy Nұrsұltan Nazarbaev elimizdiң jetekshi telearnalaryna bergen sұhbatynda aıtyp өtkendeı, daғdarys jaғdaıynda biz әlemdik ekonomıkanyң basty eki faktorynyң әserin қatty sezindik. Ol - қarjy jүıesi men өңdeýshi өnerkәsipti damytýdyң tikeleı sheteldik ınvestıtsııalarғa tәýeldiligi. Osynaý faktorlardyң әserin eңserý - memlekettik retteý jүıesiniң aldynda tұrғan mindetteriniң biri. Sondaı-aқ Elbasy «Nұr Otan» partııasynyң sezinde sөılegen sөzinde damýdyң ishki faktorlaryna toқtalyp өtken bolatyn. Negizgi ıdeıa - jaңa, ınnovatsııalyқ, «sanaly» ekonomıka tұrғysynan қazaқstandyқ ekonomıkany ındýstrııalandyrý bolyp tabylady. Қarқyndy ındýstrııalyқ-ınnovatsııalyқ damytýdyң irgeli қaғıdalary Қazaқstan ekonomıkasynyң daғdarystan keıingi serpindi damýynyң josparynda anyқtalғan. Ol maқsattarғa қol jetkizýdegi maңyzdy faktor - қoғamdaғy saıası jәne әleýmettik tұraқtylyқ bolyp tabylady. Men oғan taғy eki maңyzdy faktordy қosar edim, olar ? el basshylyғynyң daғdarystan keıingi damý ıdeologııasynyң bolýy jәne osy ıdeologııany negizgi қoғamdyқ kүshterdiң moıyndaýy. Osylaısha, ındýstrııalandyrý үrdisiniң jedel jәne sapaly jүrgizilýi, eң aldymen, ishki faktorlarғa baılanysty. Atқarýshy bıliktiң өkili retinde, ındýstrııalandyrý maқsattaryn jүzege asyrýdy - kәsipkerlik pen өnerkәsipti basқarý jұmystarynyң basty baғyttarynyң biri dep sanaımyn. Bұl baғyttaғy jұmystar jaңa zamanaýı өndiristerdi құrýdyң, zamanaýı tehnologııalardy engizýdiң tıimdiligin arttyrýdyң, ınnovatsııalyқ ınfraқұrylymdy damytýdyң, oblystyң eksporttyқ әleýetin әrtaraptandyrýdyң esebinen ekonomıkanyң naқty sektoryn tүrlendirýge negizdelip otyr.