Omby qazaqtary ulttyq dástúrimizdi ulyqtaýda - FOTO
Sońǵy derekterge súıensek, qazirgi Omby oblysynda qazaqtardyń sany 100 myńǵa jýyq eken, al Omby qalasynda 30 myńnan astam qandastarymyz ómir súredi. Omby qalasynda qazaqtyń kóptegen ǵalymdary oqyp, bilim alǵany belgili. Olardyń qatarynda Shoqan Ýálıhanov, Musa Shormanov, Álıhan Bókeıhanov, Sáken Seıfýllın, Smaǵul Sádýaqasov, t.b. bar. Al Omby oblysy boıynsha elýge jýyq qazaq aýyldary kezdesedi. Olardyń ataýlary da áli kúnge sheıin qazaqsha saqtalyp qalǵan. Mysaly, Qoıanbaı, Dambaı, Qaraǵash, Sharbaqty, Baıymbet, Taıynsha, Qarabuqa, Jaraǵash, t.b. aýyldar. Bir ókinishtisi, atalǵan aýyldarda qazaq mektepteri múlde joq, 16 aýylda qazaq tili tek fakýltatıvtik kýrs retinde oqytylady. Áıtse de Omby qazaqtary tilderin, qazaq halqynyń ádet-ǵuryptary men salt-dástúrlerin barynsha saqtap keledi. Oǵan dálel retinde Ombyda ótken myna Úılený toıyn alýǵa bolady. 1. Jas jubaılar Aqan men Aınur úılený toılaryn qazaqy salt-dástúrdi saqtaı otyryp ótkizdi. Aldymen Uzatý toıynda qalyńdyq qazaqy oıýmen kómkerilgen ulttyq kıimdi kıdi.
2. Qyz uzatyp, kelin túsiretin qazaqtyń ár shańyraǵynda «Quıryq-baýyr asatý» salty jasalady. Quıryq-baýyr qudalyqtyń basty zańdarynyń biri bolyp tabylady. Quıryq-baýyr jelingen soń qudalar jaǵy tabaqqa yrymdap, aqsha berip, syı-sııapat kórsetedi. Ombylyq qazaqtar da bul yrymdy umytpapty.
3. Jas kelindi alyp ketýge kelgen qudalar jaǵy úlkenderdiń batasyn alýdy da nazardan tys qaldyrmady.
4. Jas jubaılardy kópshilik aq jol tósep qarsy aldy.
5. Úılený toıynda neke kýáligi saltanatty túrde tabystaldy. Neke kýáligine qol qoıǵan jas jubaılar bir-birine neke saqınalaryn kıgizdi. Reseıdiń Omby ólkesinde jańa qazaq otbasy dúnıege keldi.
6. Betashar - qazaqtyń kelindi túsirgende jasalatyn salttarynyń biri. Jańa túsken jas kelin qaıyn jurtyna sálemdesip, iltıpat kórsetti.
7. Toıda qazaqy án-kúıler aıtyldy. Sondaı-aq asabanyń tosyn syıy retinde toıǵa kelgen qonaqtar túrli eldiń ulttyq kıimderin kıip shyǵyp, jas jubaılardy quttyqtady.
8. Toıbastar jıyn-toıdyń aıaqtalǵanyn, biraq qýanyshtyń alda áli jalǵasa beretinin bildiredi. Toıbastardy qonaqtarǵa «Toıymyz toıǵa ulassyn! Sizderdiń de shańyraqtaryńyzda osyndaı úlken toı bolsyn» degen yrymmen taratyp beredi.
9. Soltústik qazaqtarynda, sondaı-aq Omby qazaqtarynda kez kelgen toı sońynda er adamdar arasynda «Jilik syndyrý» ulttyq oıyny ótkiziledi. Ádette jylqynyń ortan jiligin syndyrady. Jilik syndyrǵan adamǵa qajetti syı-sııapat kórsetilip, shapan kıgizedi.
Ospanova Gúlden