«Nurly jol» halyqty jol azabynan qutqara ala ma
- Baqtııar myrza, «Nurly jol» baǵdarlamasy jol qurylysyna qandaı serpin berdi dep oılaısyz? Bıyl qandaı joldar jóndeý kórdi? Áli qandaı problemaly ýchaskeler bar?
- Oblystyq jáne respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń jalpy uzyndyǵy 96 myń shaqyrym bolady. Bıyl «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda 8,4 myń shaqyrym jol jóndelýi tıis, onyń 5 myń shaqyrymy - respýblıkalyq mańyzy bar joldar. Respýblıkalyq mańyzdaǵy joldarda bul baǵdarlamany «Qazavtojol» AQ, al jergilikti mańyzdaǵy joldarda ákimdikter iske asyrady.
Búginde biz 3,6 myń shaqyrym joldy qaıta jaraqtap jatyrmyz. ıAǵnı, qaıtadan taǵanyn tósep, bıiktetip, asfalt tóseımiz. Mysaly, jospar boıynsha, «Taldyqorǵan-Óskemen» baǵytyndaǵy joldy qaıta jaraqtaý jumystaryn kelesi jyly aıaqtaýymyz kerek. Halyqty tolǵandyratyn kelesi másele - «Qaraǵandy-Almaty» avtojoly. Munda qurylys-montajdaý jumystary qarqyndy júrip jatyr, joldyń uzyndyǵy - 363 shaqyrym. Sondaı-aq, «Balqash-Býrylbaıtal» ýchaskesinde jol salý jumystary nelikten toqtap turǵanyn suraýshylar kóp. Áýeli 1997 jyly ýchaskede jumys toqtap, qarjysyz qaldy. Sebebi Dúnıejúzilik bank joldaǵy kólik aǵyny jobanyń shyǵynyn aqtamaıdy dep sheshken bolatyn. Biz bul ýchaskede ortasha jóndeý jumystaryn júrgizdik, ıaǵnı tehnıkalyq múmkindikterin ózgertpedik. Joldyń 228 shaqyrymy qaıta jaraqtaýdy qajet etedi. Uzyndyǵy 67 shaqyrym bolatyn «Qapshaǵaı-Kúrti» ýchaskesi boıynsha jergilikti kompanııalar jumys istep jatyr. Bizdiń mindetimiz – ýchaskelerdiń bárinde qurylys-montajdaý jumystaryn kelesi jyly jáne 2023 jyly aıaqtaý.
«Merki-Býrylbaıtal» jobasy da halyqty tolǵandyrady. Ýchaskeniń jalpy uzyndyǵy 266 shaqyrym. Munda qurylys-montajdaý jumystary qarqyndy júrip jatyr. Bıyl eki ýchaskeni paıdalanýǵa beremiz. Jalpy, shart boıynsha aıaqtaý kelesi jylǵa josparlanǵan. Sondaı-aq, «Atyraý-Astrahan» jobasyna toqtalatyn bolsaq, munda da qurylys-montajdaý jumystary júrip jatyr. «Aqtóbe-Qandyaǵash» ýchaskesi boıynsha qurylys-montajdaý jumystary bıyl bastaldy. Qandyǵashtan Maqatqa deıingi bólikte 2018 jyldan bastap qurylys-montajdaý jumystary júrip jatyr. Qandyaǵash ýchaskesinen Atyraýǵa deıingi aýmaqty asfalttaýdy josparlap otyrmyz. Sondaı-aq, halyq «Atyraý-Astrahan» jolyna qatysty máseleni kótere bastady. Bıyl 60 shaqyrymdy ýchaskeni aıaqtaımyz.
Jalpy, Batys Qazaqstan oblysy boıynsha avtojoldarǵa kúrdeli jóndeý jumystaryn júrgizip jatyrmyz.
Jaqynda ǵana «Qyzylorda-Jezqazǵan» jobasy boıynsha Eýropa bankimen kelisimge qol jetkizdik. Joldyń jalpy uzyndyǵy 427 shaqyrym. Qarjylandyrý máselesi tolyǵymen sheshildi jáne kelesi jyly qurylys-montajdaý jumystaryn bastaýdy josparlap otyrmyz.
Alakóldegi týrızm máselesine de kóńil bólip otyrmyz. «Úsharal-Dostyq» trassasynyń alǵashqy 60 shaqyrymy bıyl aıaqtalady. Al jalpy uzyndyǵy 180 shaqyrym bolatyn bóligin kelesi jyldyń sońynda aıaqtaý josparlanǵan. Bul týrızmdi damytýǵa jaqsy múmkindik beredi dep oılaımyn.
Sondaı-aq, Almaty aýdanynda Úlken Almaty aınalma jolyn salyp jatqanymyzdy bilesizder. Múmkindiktiń bolmaýyna baılanysty jumystar tek byltyr bastaldy. Jobanyń jalpy uzyndyǵy 66 shaqyrym. Qazir qurylys-montajdaý jumystary qarqyndy júrip jatyr. Bıyl 30 shaqyrymdyq ýchaske aıaqtalýy tıis, al kelesi jyly búkil jobany aıaqtaımyz. Biraq kelisim boıynsha biz jumysty 2024 jyly aıaqtaýymyz kerek jáne ol aqyly bolady. Úlken Almaty aınalma joly – halyqaralyq dáliz. Ortasha qozǵalys jyldamdyǵy saǵatyna 150 shaqyrymǵa jetedi. Biz barlyq qaýipsizdik talaptaryn qamtamasyz etýimiz kerek. Jalpy, Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi bul baǵytta 15 jobany júzege asyrýda.
Jergilikti joldarǵa keletin bolsaq, Prezıdent 2025 jylǵa deıin joldardyń jaǵdaıyn 95% deıin jaqsartýdy tapsyrdy. Bul baǵytta ákimdiktermen birge baǵdarlama ázirledik.
Sondaı-aq, qurylys maýsymy qyzǵan kezde biz bıtýmnyń tapshylyǵyn qatty sezinetinimizdi bilesizder. Mysaly, qazir zaýyttar bir aıda 120 myń tonna shyǵara alady. Al bizdiń qajettiligimiz 200 myń tonnaǵa deıin jetedi. ıAǵnı, 80 myń tonna jetispeıdi. Osyndaı problemalar bar. Osyǵan baılanysty biz problemalardyń bárin mınıstrlikter aldynda kóterdik. Bul tek bizge ǵana baılanysty emes. El joldarynda 100 myńǵa jýyq adam eńbek etedi. 200-300-ge jýyq kompanııa, 25 myń tehnıka jumyldyrylǵan.
- Jergilikti mańyzy bar joldardyń sapasyna turǵyndar kóp shaǵymdanady. Mysaly, Qaraǵandy oblysynyń Jańaarqa jerindegi joldardyń sapasy syn kótermeıdi. Sondaı-aq batys óńirdiń, sonyń ishinde Atyraý oblysynyń joldary boıyna da jıi shaǵym aıtylyp jatyr. Bul turǵyda qandaı jumys atqarylýda?
- «Nurly jol» baǵdarlamasy boıynsha respýblıkalyq mańyzy bar 25 myń shaqyrym joldyń 13 myń shaqyrymyn jaqsartýymyz kerek. Mysaly, Qaraǵandy oblysynda birinshi kezekte Qyzylorda-Jezqazǵan-Qaraǵandy ýchaskelerin retteý kerek. Qaraǵandy-Aıagóz-Buǵaz boıynsha jobalyq-smetalyq qujattama ázirlene bastady jáne 2023 jylǵa qaraı qurylys-montajdaý jumystaryn bastaýdy josparlap otyrmyz. Sondaı-aq, Atyraý-Oral jobasy boıynsha da másele bar. Turǵyndar jol tar bolǵan soń kólik apaty kóp bolatynynan shaǵym aıtýda. Biz qazir osy joldy keńeıtý máselesin qarastyryp jatyrmyz.
- Jalpy joldardaǵy apat sany azaıdy ma? Sapasynyń kesirinen apattar jıi bolatyn qandaı joldar qaldy?
- Ákimshilik polıtsııa komıtetimen birlesip jol kólik oqıyǵalary boıynsha taldaý júrgizemiz. Byltyr 16 614 jol kólik oqıǵasy bolǵan. Onyń ishinde respýblıkalyq jeli boıynsha 2 154 apat oryn aldy, bul búlki apattyń 13% degen sóz. Avarııalardyń negizgi sebebi – jyldamdyqty arttyrý (38%). Qarsy jolaqqa shyǵý faktisi - 10%, tizginge ıe bolmaý - 8%, aralyqty saqtamaý - 7%. Mas bolyp kólik aıdaý - 2%. Taldaýǵa qarasaq, sapasy jaman joldarda apat kóp tirkelmegen. Jol sapasy jaqsarǵan saıyn apat jıileıdi. Mysaly, Túrkistan oblysynda jol-kólik oqıǵalarynyń sany artyp keledi. Sondyqtan bizge sanamyzdy ózgertý kerek.
- Bıyl aqyly joldarǵa baılanysty daýly máseleler kóp boldy. 2025 jylǵa deıin respýblıkalyq mańyzǵa ıe, sapasy jaqsartylǵan joldardy aqyly etý jospary bar. Osy jospar qalaı oryndalyp jatyr?
- «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda 11 myń shaqyrym avtojol aqyly bolady. Bıylǵy jyly 5,8 myń km aqyly júıeni engizý mindeti qoıyldy.
Qazan aıynyń sońy men qarasha aıynyń basynda 1,8 myń shaqyrym avtojolǵa aqyly júıeni engizýdi josparlap otyrmyz. Bul birinshi tehnıkalyq sanaty bar, tórt jolaqty joldar. Olar: Tashkent-Shymkent, Shymkent-Túrkistan-Qyzylorda, Taldyqorǵan-Qapshaǵaı, Ońtústik-Batys aınalma joly. Qalǵan 4 myń shaqyrymǵa aqyly júıe sál keıin engiziledi.
- Jol boıyndaǵy servıstiń sapasyn kóterý boıynsha qandaı jumystar atqarylyp jatyr?
- Búgingi tańda respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń boıynda 1738 nysan bar. Olardyń 1093-i nemese 63% bizdiń standarttarǵa sáıkes keledi. Qalǵan 37% talapqa saı emes. Bul máselelermen ákimdikter aınalysýy tıis. Óıtkeni bul óńirdiń deńgeıin kórsetedi. Adamdar birinshi kezekte joldardyń jaı-kúıine jáne servıs obektilerine qaraıdy. Biz qazir reıtıngini kóterý máselesin qosyp jatyrmyz. Aıtalyq, eger ákimdik servıs nysandaryn damytatyn bolsa, onda onyń reıtıngi de kóteriledi. Sondaı-aq, 14 oblysta «Qazavtojol» kompanııasynyń bólimsheleri bar. Olar jol boıyndaǵy servısti jaqsartsa, reıtıngin kóteremiz. 2021 jyly – 56, 2022 jyly – 74, 2023 jyly – 82, 2024 jyly – 90, 2025 jyly – 100 servıs obektisin salýymyz kerek. Baǵdarlama aıasynda standarttarǵa sáıkes keletin 64 sanıtarlyq-gıgıenalyq torap salynýda.
Sondaı-aq, iri janarmaı quıý stantsııalarymen jasasqan kelisimsharttar bar. 2025 jylǵa deıin jol boıynda 134 janarmaı quıý stantsııasyn salý josparlanǵan. Solardyń bazasynda dúkender men jyly dárethanalar bolady. Bıyl osyndaı 24 nysan salynýy kerek.
- Jalpy, «Nurly jol» baǵdarlamasy boıynsha Qazaqstandaǵy sapasy jaqsy joldardyń úlesi neshe paıyzǵa jetkiziledi?
- Respýblıkalyq joldar boıynsha Prezıdent barlyq ınfraqurylym jobalaryn aıaqtaýdy tapsyrdy. Tıisti qarjylandyrý der kezinde bólinetin bolsa, respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń bárin 100% talapqa saı etýge tıispiz. Al jergilikti joldardyń 95% sapa standartyna saı etý mindeti qoıylǵan.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!