Nurlan Ermekbaev: Dindegi qaıyrymdylyqty órkenıetti jolǵa túsirý kerek
- Mınıstr myrza, Siz «Ýaqyp» qaıyrymdylyq qorynyń qurylǵany jaıynda habarlap, eldegi kásipkerlerdi osy qordy qoldaýǵa úndeý tastadyńyz. Aldymen qorǵa jınalǵan qarjyny kimniń jáne qalaı basqaratynyn aıtyp berseńiz?
- Birinshiden, «Ýaqyp» korporatıvtik qaıyrymdylyq qorynyń kommertsııalyq emes uıym ekenin atap ótken jón. Onyń taǵy bir ózgesheligi sol, qaıyrymdylyq qarajattaryn basqarýmen qatar tabys tabýmen aınalysa alady. Sol sebepti qarjy túrindegi aktıvterimen qatar, materıaldyq, jyljıtyn jáne jyljymaıtyn múlikterdi basqarýǵa ruqsat bar. Atalǵan tabystardyń salyqtaryn tólegennen keıin aqshany qaıyrymdylyqqa jumsaýǵa bolady. Al naqty bir maqsatqa arnalǵan kapıtal (endaýment) qomaqty bolsa, onda ol kásibı basqarýshy ınvestıtsııalyq kompanııa basqarýyna beriledi. Bul eshqandaı da jańalyq emes. Mysaly, kóptegen memleketterde vakftar (ýaqyptar) ınstıtýty osyndaı jaǵdaıda jumys isteıdi.
Ekinshiden, «Ýaqyp» qoryna bıýdjet qarjysy salynbaıdy. Ol tek qaıyrymdylyq pen demeýshilik qarajatyna jumys isteıtin bolady. Qazaqstanda saýap alamyn dep, qaıyrymdylyq jasaıtyn bıznesmender barshylyq. Qarapaıym halyq olardan qalyspaıdy. Barlyǵy turmysy tómen, ıa bolmasa, kemtar jandarǵa járdem kórsetýge tyrysady. «Saýapty iske» óz úlesimdi qosamyn dep, meshit qurylysyna qyrýar aqsha salatyndar da joq emes. Alaıda saýapty ister onymen shektelmeıdi. Múftııattyń dinı qaǵıdalary boıynsha dinı hám ımandylyq isteri meshit salýdan ǵana turmaıdy, mektep, aýrýhana, joldar, kópirler jáne taǵy basqa qoǵam úshin paıdaly ister saýapqa jatady. Demek, búginde qaıyrymdylyqtyń qarqyny jaqsy, biraq ony tıimdi jáne órkenıetti jolǵa túsirý kerek. Metsenattarǵa osyndaı múmkindikter berýimiz kerek. Eń bastysy, qaıyrymdylyq qoǵam úshin ashyq ári paıdaly bolýy qajet.
- Al qorǵa túsken qarjynyń ashyqtyǵyn kim baqylaıdy?
- Shyn máninde, qaıyrymdylyq qarajattarynyń qaıda jáne qalaı jumsalyp jatqanyn ashyq kórsetý qordy qurýdyń negizgi maqsaty bolyp sanalady. Al oǵan degen senimdi arttyryp, ashyqtyǵyn qamtamasyz etý maqsatynda qamqorshylyq keńesiniń quramyna din salasyndaǵy ýákiletti memlekettik organnyń basshysy (keńes tóraǵasy), Parlament depýtaty, Bas múftı, Qarjy mınıstrligi, Memlekettik qyzmet isteri jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy agenttigi, «Atameken» kásipkerler palatasy, «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy ókilderi men kórnekti qoǵam qaıratkerleri kiredi.
- Qorǵa jınalǵan qarajat qandaı maqsattarǵa jumsalady? Imamdarǵa qoldaý kórsetýden bólek, áleýmettik jobalardy júzege asyrady dep otyrsyzdar. Ol qandaı jobalar?
- Biz «Ýaqyp» qory arqyly aqshany qoǵam úshin paıdaly naqty jobalarǵa jumsaýdy josparlap otyrmyz. Mysaly, kóp balaly otbasylarǵa kómektesý, balalarǵa arnalǵan sport sektsııalaryn uıymdastyrý, balabaqshalar, aýrýhanalar salý jáne basqa da áleýmettik jobalar. Qor oqý-ádistemelik nusqaýlyqtar shyǵarýǵa, dinı mamandardy memlekettik saıasat negizderine saı daıarlaýǵa, ekonomıka, fılosofııa, áleýmettik ǵylymdardy oqytýǵa, túrli semınarlar, konferentsııalar ótkizýge, dinı ekstremızmniń jáne radıkalızmniń aldyn alýǵa baǵyttalǵan derekti, kórkem fılmder túsirýge de atsalysady.
Budan bólek, Qor qyzmetiniń basty baǵyty - ımamdardyń áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerin sheshý. Atalǵan qyzmet shalǵaı jáne shaǵyn eldi mekenderde asa mańyzdy. Sebebi turǵyn úı men eńbekaqy máselesine baılanysty ımamdar ondaı jerlerge kóp bara bermeıdi. Al jergilikti jerde halyqtyń dinge degen qyzyǵýshylyǵy joǵary. Alaıaqtar osyny paıdalanyp, ınternetten din týraly dúmshelerdiń «dáristerin» taratady. Halyq ony tyńdap júredi. Sondaı-aq, dinimizge jat aǵymdar, ıa bolmasa, qylmystyq toptar ımamdarǵa «demeýshilik jasap», din qyzmetshilerin óz maqsattary úshin paıdalanýy ábden múmkin. Mysaly, dál qazir respýblıka boıynsha 150 meshitte ımamdar múldem joq.
Bizdiń endigi maqsatymyz - ımamdardyń sanyn kóbeıtý emes, olardyń shalǵaı jerlerde ómir súrýi men jumys isteýine, azdap bolsa da, jaǵdaı jasaý. Oǵan Qordyń qarjysy kómektesedi. Árıne, bunyń barlyǵyn múftııat jasaýy qajet. Alaıda, onyń da qarajaty kóp emes. Búginde iri qalalarda «sadaqa» jáne «zeket» meshitti óz deńgeıinde ustap turýǵa qandaı da bir múmkindik berse, aýdandar men aýyldarda kelýshiler óte az qarajat qaldyrady, ol tipti kommýnaldyq shyǵyndardy da tóleýge jetpeıdi. Al meshitterdiń jylýy men elektr energııasyna biraz aqsha ketedi. Ákimdikter kómektesýge tyrysady, biraq atalǵan máseleniń júıeli sheshimi áli de joq.
Minekı, «Ýaqyp» qory joǵaryda aıtylǵan áleýmettik máni bar jobalarmen qatar dinı birlestikterdiń ózi jasaı almaıtyn dinı birlestikterdiń din qyzmetshilerine qajetti stıpendııalyq kómek te kórsetetin bolady.
- Qazaqstan zaıyrly memleket bolyp sanalady. Bul rette, zańdy suraq týyndaıdy. Qor elimizdegi basqa dástúrli dinderge de qoldaý kórsete ala ma?
- Qor óz jarǵysynda qajettiligine qaraı resmı tirkelgen basqa dinı birlestikterge, onyń ishinde hrıstıan dinı birlestikterine kómek kórsetýdi qarastyrady. Mysaly, bizdiń elimizde jumys jasaıtyn Lıýteran shirkeýiniń negizgi demeýshileri arasynda qazaqtardyń da bolýy qyzyq jaıt. Al óz kezeginde osy konfessııa ókilderi olarǵa óz rızashylyǵyn bildirip otyrǵanyn kórýge bolady.
- Keıbir sarapshylar qor arqyly meshitter qyzmeti memlekettik áleýmettik tapsyrys aıasynda qarjylandyrylýy múmkin degen pikir aıtýda. Bul pikir qanshalyqty shyndyqqa janasady?
- Elimizde kez kelgen kommertsııalyq emes uıym memlekettik áleýmettik tapsyrystar men granttar konkýrsyna qatysa alady. Degenmen, «Ýaqyp» qory memlekettik áleýmettik tapsyrystardy almaı-aq, jumys isteıdi dep oılaımyz. Sebebi elimizde qaıyrymdylyqqa jaqyn adamdary barshylyq.
Shyny kerek, búginde keıbir qaıyrymdylyq qorlary dinı uıymnyń atyn jamylyp nemese negizi joq dinı birlestikter atynan metsenattardy adastyryp, qarjylaı kómekterin ózderine aýdartady, tipti qorqytyp alatyndar da joq emes. Kúmándi uıymdar qaıyrymdylyq retinde alǵan qarajatty «dinı bilim beremiz» degen jeleýmen teris jáne ekstremıstik dinı ıdıologııany taratýǵa da jumsaıdy. Búginde birqatar elderde mundaı jaǵdaılardy boldyrmaý úshin ýákiletti organdardyń kelisiminsiz dinı maqsattarǵa qaıyrymdylyq qarjysyn jınaýǵa qylmystyq jaýapkershilik engizilgen. Bizdiń mınıstrlikke de qoǵam ókilderinen osyndaı usynystar túsip jatyr.
Qoryta aıtqanda, bizdiń barlyq áreketterimiz ben sheshimderimiz kásibı-sarapshylardyń taldaýy men konsýltatsııalaryna negizdelgen, elimizdiń tynyshtyǵy men órkendeýin qamtamasyz etýge baǵyttalyp otyr.
- Áńgimeńizge rahmet.