Nurbah Rústemov: Aımaqtyq yntymaqtastyq – ortaq tabys kepili
Qazaqstan Respýblıkasynyń 2020-2030 jyldarǵa arnalǵan jańa syrtqy saıası tujyrymdamasynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev Ortalyq Azııa aımaǵynda kópjaqty dıalog pen yntymaqtastyqty qamtamasyz etýdiń mańyzyn erekshe atap ótti.
Tutastaı alǵanda, jańartylǵan Tujyrymdama Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń kópvektorly, teńdestirilgen syrtqy saıasatyn jalǵastyrýdy qamtamasyz etýi tıis. Bul onyń Ortalyq Azııadaǵy aımaqaralyq qatynastardyń sıpatyn aıqyndaıtyn saıasaty boldy. Al jaqyn kórshilermen dostyq jáne ózara tıimdi qarym-qatynasty qamtamasyz etýge degen umtylys biz búgin kýá bolyp otyrǵan syndarly aımaqtyq dıalogqa negiz bolyp otyr.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev tek Ortalyq Azııa aımaǵynda ǵana emes, sonymen birge búkil postkeńestik keńistiktegi tájirıbeli jáne bedeldi halyqaralyq qaıratkerlerdiń biri. Onyń strategııalyq kózqarasy men dıplomatııalyq erekshe tájirıbesi Qazaqstannyń syrtqy saıası qyzmetiniń qaǵıdattary men tásilderi, maqsattary, basymdyqtary men mindetteri týraly túbegeıli kózqarastar júıesi retinde jańa syrtqy saıasat tujyrymdamasynda kórinis tapqan.
Osy oraıda erekshe nazar aýdaratyn másele, syrtqy saıasat strategııasynyń basty maqsattarynyń biri – negizgi pozıtsııalardy nyǵaıtý jáne Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy uzaq merzimdi múddelerin ilgeriletý. Bul saıası baǵyttar men álemdik tendentsııalardy naqty túsinýdiń aıqyn kórinisi, naǵyz kóshbasshylar men kóregen strategterge ǵana tán.
Álbette, Eýrazııanyń ortalyǵynda negizgi geostrategııalyq pozıtsııany alatyn Qazaqstan, negizinen, Ortalyq Azııadaǵy aımaqaralyq qatynastardyń sıpatyn aıqyndaıdy. Bul sózsiz ekonomıkalyq tıimdi basqarýǵa, ishki saıası turaqtylyqqa, jalpyǵa birdeı moıyndalǵan halyqaralyq bedelge, sondaı-aq álemdegi eń iri eldermen turaqty jáne júıeli qatynastarǵa tikeleı baılanysty.
Sonymen birge Keńes Odaǵy ydyraǵannan keıingi birneshe jyl ishinde ishki janjaldar men qaıshylyqtar kóbinese aımaqtyq protsesterdiń mańyzdylyǵyn álsiretti, dáliregi, Ortalyq Azııa aımaǵynyń jalpy damýyna, onyń ınvestıtsııalyq tartymdylyǵyna, kóshi-qon aǵyndarynyń ósýine jáne basqa da faktorlarǵa keri áserin tıgizdi. Munyń bári Ortalyq Azııa elderi basshylarynyń nazaryn, eń aldymen, ishki máselelerdi sheshýge aýdardy.
Alaıda, sońǵy jyldary Ortalyq Azııadaǵy jaǵdaı ózgere bastady: búginde aımaqishilik máselelerdiń edáýir bóligi is júzinde sheshildi, al qalǵan, ıaǵnı aımaqtyń jekelegen elderi arasyndaǵy qaqtyǵystar tolyǵymen sheshilgen sııaqty. Mundaı oń úrdister, sózsiz, aımaqtyq dıalog atmosferasyn jáne Ortalyq Azııa elderi arasyndaǵy yntymaqtastyqty jaqsartýdyń nátıjesi bolyp tabylady.
Sonymen qatar jekelegen respýblıkalardyń, atap aıtqanda Ózbekstannyń syrtqy ekonomıkalyq belsendiligi Ortalyq Azııa aımaǵynyń tanylý deńgeıiniń ósýine obektıvti yqpal etti. Tashkent álemmen syrtqy baılanystardyń tereńdeýine baılanysty ınvestıtsııalar aǵynyn edáýir arttyryp, syrtqy saýdany kúsheıtti. Osylaısha, Ózbekstannyń mysaly uzaq merzimdi perspektıvada memlekettiń jabyq nemese tipti oqshaýlaıtyn syrtqy saıası modeli tıimdi bola almaıtyndyǵyn kórsetedi. El birneshe jyldyń ishinde belsendi saýda-ekonomıkalyq saıasat júrgize bastaǵannan keıin birden naqty nátıjelerge qol jetkizdi. Bir qyzyǵy, Tashkent, sonymen birge Ortalyq Azııa elderin syrtqy saıasattyń basymdyǵy retinde belgilegen.
Qazirgi tańda Ortalyq Azııa elderi syrtqy oıynshylardyń qoldaýy jáne moderatsııasynsyz óz betinshe dıalog alańyn uıymdastyryp, aımaqishilik máselelerdi sheshe alatyndyǵy belgili boldy.
Qazaqstannyń barlyq qajetti tájirıbesi, bedeli, ınfraqurylymy jáne ózindik ustanymy bar. Bizdiń elordamyz birneshe ret kóptegen el úshin túrli máseleler boıynsha dıalog alańy retinde áreket etti: soǵys qımyldaryn retteýden bastap beıbitshilik kelisimderi men jahandyq bastamalarǵa deıin.
Osyǵan oraı, Ortalyq Azııanyń basqa elderiniń aımaqaralyq dıalogty damytýda Qazaqstandy qoldaýǵa umtylýy óte der kezinde jasalǵan qadam bolyp kórinedi, sonymen qatar bizdiń aımaq úshin kóptegen múmkindik pen perspektıvalar ashady.
Álemdik ekonomıkada aımaqtandyrýdyń mańyzdy tendentsııasy men saýda aǵyndaryn ártaraptandyrýdy qamtamasyz etý qajettiligi jaǵdaıynda aımaqtyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý Ortalyq Azııa elderi úshin qısyndy qadam bola alady. Onyń ishinde qarjylyq yntymaqtastyq, ınvestıtsııalar tartý, týrızmdi damytý jáne t.b mańyzdy.
Qazirgi tańda Qazaqstanda qajetti jaǵdaılar men tıimdi quraldar bar: Nur-Sultan qalasynda bolashaqta búkil Ortalyq Eýrazııanyń qarjylyq haby bolatyn «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy ashyldy. Astana ekonomıkalyq forýmy, Eýrazııalyq medıa forým, «Astana» klýbynyń sarapshylyq kezdesýleri jáne taǵy basqalar sııaqty suhbat alańdary burynnan ózderin bedeldi alań ekenin dáleldegen. Bizdiń halyqaralyq seriktesterimiz, onyń ishinde Ortalyq Azııa respýblıkalarynyń ókilderi kóptegen jyl boıy osy platformalarǵa belsendi qatysyp keledi. Mundaı aýqymdy jobalar men bastamalar tek Qazaqstannyń ǵana emes, búkil aımaqtyń álemge tanylýyna yqpal etedi.
Bizdiń elimizdiń aldynda halyqaralyq arenada óziniń sátti qadamyn dáleldeı otyryp, Ortalyq Azııa elderiniń qatysýymen júıeli besjaqty formatty qamtamasyz etý maqsatynda kórshi memleketterdiń qoldaýymen aımaqtyq dıalogty ornatý mindeti tur.
Qazaqstannyń baı tájirıbesin, orta jáne uzaq merzimdi strategııalaryn, sondaı-aq eldiń joǵary basshylyǵynyń saıası erik-jigeri men qoldaýyn eskere otyryp, bul maqsatqa qol jetkizý ábden múmkin. Memleket basshysy qabyldaǵan jańa Tujyrymdama, óz kezeginde, Qazaqstannyń syndarly jáne sonymen birge pragmatıkalyq syrtqy saıasatynyń myzǵymastyǵynyń kepili.
Nurbah RÚSTEMOV,
Qazaqstannyń Rýmynııadaǵy tótenshe jáne ókiletti elshisi