Neırohırýrgııada eki erekshe operatsııany jasaý josparlanyp otyr - Myńjylqy Berdiqojaev
- Ózińiz qyzmet etetin QR Prezıdenti Іs basqarmasy Medortalyǵynyń Astanadaǵy aýrýhanasynda, sondaı-aq Almatydaǵy Ulttyq gospıtalde qandaı ońtaıly ózgerister bolyp jatyr?
- Almatydaǵy Ulttyq gospıtalde jyl basynan beri 800 operatsııa bolyp, onyń 350-in ózim jasadym. Al elordadaǵy Medıtsınalyq ortalyǵy aýrýhanasynda jyl basynan beri neırohırýrgııa salasynda 400-den astam operatsııa boldy. Men jeke ózim shamamen 80 operatsııa jasadym. Máselen, juma kúni keshke qaraı Astanadan Almatyǵa baryp, senbi jáne jeksenbide operatsııa jasaımyn.
Osy Almatydaǵy aýrýhanada jeti jyl boıy qyzmet etip kelemin. Bul jerde jasaqtalǵan myqty komanda bar jáne qarjylandyrý 10 ese kóp. Qantamyr men mıǵa qatysty operatsııalar boıynsha aıtatyn bolsaq, Astanadaǵy aýrýhanada jyl basynan beri 42 ota jasalsa, Almatyda 400-den astam operatsııa ótti.
Ózim elordada jumys istep jatsam da, konsýltatsııaǵa keletinderdiń birazyn Almatydaǵy aýrýhanaǵa jatqyzyp, operatsııa jasap otyrmyz. Óıtkeni, bul qalada uzyn-sonar kezek joq desek bolady. Atap aıtqanda, ota jasaıtyn bólimder ozyq tehnologııamen qamtamasyz etilgen.
Al Astanadaǵy aýrýhananyń ereksheligine toqtalsam, epılepsııanyń aýyr túrine shaldyqqan naýqastarǵa kúrdeli operatsııalar jasalyp keledi. Sonymen qatar, Parkınson aýrýyna da ota jasaı alatyn myqty mamandar bar. Mundaı operatsııalar Qazaqstandaǵy 4-5 aýrýhanada ǵana ótkizilip jatyr. Bizde mıdyń qaterli isigi bar naýqastarǵa da em-dom jasalady. Jalpy, aýrýhana mamandarmen tolyq qamtamasyz etilgen.
- Osy ozyq tehnologııalar paıdalanylatyn operatsııadan keıin naýqastar tez arada aıaǵyna turyp, saýyǵyp kete me?
- Jalpy, naýqastardyń 98-99 paıyzy aıaǵyna turyp, saýyǵyp shyǵady. Aýrýy asqynǵan jaǵdaıda, 1-2 paıyzynda keıbir qıyndyqtar bolýy múmkin. Bul adamdardyń aýrýyn emdeý kúrdeli bolady, sebebi ýaqytyn ótkizip alyp jatady. Operatsııadan keıin qaıtys bolýy qaýpi 0,2-0,3 protsent qana.
- Bolashaqta osy eki aýrýhanada erekshe operatsııalardy engizý josparda bar ma?
- Qazir Shveıtsarııada julynnan paralıch bolǵan naýqastarǵa qatysty klınıkalyq zertteý júrip jatyr. Julynǵa zaqym kelip, eki aıaǵyn basa almaı qalǵan adamdar bolady. Osy adamdardy qaıtadan aıaǵyna turǵyzatyn operatsııalar zertteý satysynda. Sondyqtan mundaı otalardy bizdiń aýrýhanalarda engizý jospary bar.
Ekinshiden, mıdyń tamyrlaryna kompıýter arqyly áser etip, qol-aıaǵy jansyzdanǵan naýqastardy emdeý múmkindigi klınıkalyq zertteýden ótip jatyr. Bul turǵyda aldaǵy 5 jylda osyny Qazaqstanda da engizý josparyn qarastyryp otyrmyz. Osy rette jasandy ıntellekt múmkindigine ekpin qoıylǵan.
- Otandyq neırohırýrgııada qandaı jetistikter bar?
- Qantamyrlarǵa qatysty operatsııalar ár oblys ortalyǵynda jasalyp jatyr. Muny úlken jetistik dep sanaımyn. Insýlt alǵan adamdardyń mıynan trombtardy alyp tastaıtyn operatsııalar da bar. Budan bólek, ınsýlttiń aldyn alý úshin tarylǵan tamyrlarǵa tıisti operatsııalar jasalyp jatyr. Parkınson aýrýyn emdeıtin qymbat ári kúrdeli operatsııalar jasaýda tájirıbe bar. Qazir Ulttyq neırohırýrgııa ortalyǵynda úlken jetistikterdi kórip júrmiz.
- Statıstıka derekteri boıynsha Qazaqstanda jyl saıyn 40 myńnan astam adam ınsýlt alady. Elimizde bul aýrýǵa shaldyqqandar kóbeıip jatyr ma?
- Qazaqstan halqy 20 mıllıonǵa jetip qaldy, ıaǵnı halyq sany artyp keledi. Sondyqtan proportsıonaldy túrde ınsýlt alatyndar da kóbeıedi. Ekinshiden, koronavırýs indetinen keıin ınsýltpen aýyratyndar sany artty. Qan uıyp, denesinde trombtar túzilip, ınsýlt bolǵan adamdar kóp kezdesti. Munymen qosa, qan qysymy joǵary adamdar, qant dıabetine, semizdikke shaldyqqandar kóbeıgenin baıqap otyrmyz. Atap aıtqanda, Qazaqstanda adamdardyń ómir súrý uzaqtyǵy 74 jastan asty. Bul rette, proportsıonaldy túrde ınsýltke shaldyǵatyndar da artýy múmkin. Jas ulǵaıǵan saıyn ınfarkt, ınsýlt kóbeıýi yqtımal.
- Keıingi kezde ınsýltke shaldyqqandar qatary «jasaryp» barady degen aqparat tarap jatyr. Bul jaıynda ne aıtar edińiz?
- Rasynda osyndaı problema bar. Máselen, egde jastaǵy kisilerde tromb túzilip, basyna qan barmaı qalsa, ıshemııalyq ınsýlt bolady. Al jastarda kóbine qan qysymy qatty kóterilip jatady. Bul turǵyda energetıkalyq sýsyndardy kóp ishetin jastar osy máselege erekshe mán berýi kerek. Sonymen qatar, ıshemııalyq ınsýlttiń taǵy bir sebebi – júrek qalqanshalarynyń aýrýy. Adamdar júrek yrǵaǵy buzylatyn arıtmııaǵa shaldyǵyp jatady. Sondyqtan birinshi kezekte durys tamaqtanbaý saldary jaǵdaıdy qıyndatyp otyr. Jumystaǵy stress te keri áser etedi. Otbasyn asyraımyn dep damyl tappaı júrgender kúızeliske tap bolady.
- Insýlt áıelderge qaraǵanda erlerde jıi kezdesedi degen ras pa?
- Statıstıka boıynsha erler bul aýrýǵa jıi shaldyǵady. Negizgi derekterge toqtalsaq, mı isigi áıelderde, al mı qantamyrlarynyń tarylýy er adamdarda jıi kezdesedi. Áıelder erlerge qaraǵanda 10-15 jyl uzaq ómir súretinin eskersek, olarda qaterli isik kóbirek baıqalyp jatyr.
- Koronavırýspen aýyrǵan adamdarda este saqtaý qabileti nasharlaıdy degen tujyrym qanshalyqty shyndyqqa janasady?
- Shynymen de koronavırýstan keıin este saqtaý nasharlaıtynyn kórip júrmiz. Bir jaǵynan mıǵa otteginiń jetispeýinen bolady. Ekinshiden, koronavırýstyń ózinen mı zaqymdanyp, este saqtaý qabileti buzylady. Ózimniń tájirıbeme toqtalsam, em-dom alǵan naýqastar este saqtaý nasharlaǵanyn, umytshaq bola bastaǵanyn, tez sharshaıtynyn, uıqysyzdyq problemasyn jıi aıtyp júrdi.
- Insýltten saqtaný úshin qandaı keńes berer edińiz?
- Kóp qımyldap, serýendeý kerek. «Kúnine 10 myń qadam jasaý kerek» degen qaǵıdat bar ǵoı, múmkindiginshe kóbirek jaıaý júrýge tyrysý qajet. Artyq salmaqty boldyrmaǵan durys. Temeki tartatyndarǵa bul ádetinen arylýǵa keńes berer edim. Qanty kóp tátti ónimderdi almaýǵa tyrysqan jón. Kúni boıy sýdy jetkilikti mólsherde ishý mańyzdy, sebebi aǵzadaǵy sýdyń tapshylyǵynan ınsýlt alý qateri bar. Taǵy bir másele, qan qysymy joǵary adamdar dáriger bergen preparattardy ýaqtyly ishpeı jatady. Olar baýyrym, búıregim aýyrady dep, dári ishpeıdi. Mundaı jaǵdaı elimizde jıi kezdesedi.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!