Nazarbayev-Trump kezdesýi: Qazirgi ahýal men keleshek
«Qazaqstan Prezıdenti sóz sóıleıtin BUU Qaýipsizdik Keńesiniń otyrysyna erterek kelgenińiz jón» dep eskertti meni tanys amerıkalyq jýrnalıst. Ol BAQ ókilderi óte kóptigin jáne olardyń bári de Nursultan Nazarbaevtyń sózin tyńdaýdy kútip otyrǵanymen túsindirdi. Eger ýaqtyly kelmegen jaǵdaıda artqy jaqta qalyp, Qazaqstan úshin tarıhı otyrystyń kýási bolý múmkindigi buıyrmaı qalar edi.
Sonymen qatar, buqaralyq aqparat quraldarynyń ǵana emes, eýrazııalyq taqyrypta mamandanǵan sarapshylar ortasynyń da Nursultan Nazarbaevtyń resmı saparyna qyzyǵýshylyq joǵary. Bul 26 jyl boıy Qazaqstannyń Táýelsiz el retinde saıası ári ekonomıkalyq jetistikterimen kóshin túzegen shaǵyna týra keledi. Bir qyzyǵy, keıbir baqylaýshylar beıresmı túrde bizdiń memleketti «bitimger memleket» dep ataıtyn bolǵan. Bul túsiniktiń qalyptasyp qalǵany da teginnen tegin emes: munyń bári Qazaqstannyń 26 jyl boıy beıbitshilikke den qoıyp otyrǵanynyń arqasy.
Meniń paıymdaýymsha, Qazaqstan Prezıdentiniń bul jolǵy tarıhı saparynyń tereń máni bar. Birinshiden, bul Nursultan Nazarbaevtyń 2018 jyldaǵy tuńǵysh resmı sapary. Ekinshiden, Aq úı úshin Qazaqstan Prezıdenti - Rojdestvo merekesinen keıingi saıası kezeńniń bastaýyndaǵy birinshi sheteldik meıman. Úshinshiden, resmı sapar Qazaqstannyń BUU Qaýipsizdik Keńesine tóraǵalyq etýimen tuspa-tus kelip otyr. Tóraǵalyq etý merziminiń jartysy ótip ketti. Búgingi tańda bastapqy qorytyndy jasap, BUU Qaýipsizdik Keńesiniń turaqty emes múshesi retinde qalǵan merzimge jospar qura berýge bolady.
Nursultan Nazarbaev beıresmı túrde Aq úıde Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń jáne Ortalyq Azııa elderiniń atynan baryp otyr. Myńdaǵan sarapshylardyń habarlamasy men pikirleri álemniń búgingi tańda Nursultan Nazarbaevtyń resmı saparyna qanshalyqty zor mańyz berip otyrǵanyn taǵy bir márte dáleldeı túsedi. Eýrazııalyq taqyrypta jazyp júrgen sarapshylar men jýrnalıster ortasy Eýrazııalyq qurlyq pen Ortalyq Azııa aımaǵynda yntymaqtastyqty damytý men jahandyq qaýipsizdikti talqylaý aıasynda Qazaqstan bastamashy bolyp júrgen protsess týraly aqparatty tynymsyz izdeý ústinde.
Nursultan Nazarbaevtyń 15 qańtarǵa josparlanǵan resmı sapary aıtýly kúnmen tuspa-tus keldi. Amerıka Qurama Shtattary bul kúni aýqymdy merekesin - Martın Lıýter Kıngtiń kúnin atap ótti. Ol - ataqty amerıkalyq gýmanıst árbir amerıkalyqtyń kózqarasyna áser etken tulǵa. Dál osy Martın Lıýter Kıng ádildikti jaqtaýshy, AQSh-taǵy teń quqyqtylyq úshin kúres júrgizgen tarıhı tulǵa bolǵan. Qazaqstan ultaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimniń uıytqysy bolyp otyrǵandyqtan, resmı sapardyń dál osy kezeńge dál kelgenin jaqsy yrymǵa balaımyn. Bul jaıly ártúrli memleketterdiń kóshbasshylary da oıyn bildirip ótti. BUU burynǵy Bas hatshysy Kofı Annannyń aıtýynsha, Qazaqstan - ártúrli ult ókilderiniń birlikte ómir súre bilgen modeli bolyp tabylady. Buny búkil álem de moıyndaıdy.
Qazaqstan Táýelsizdigin jarııalaǵan kúnnen bastap ártúrli bitimgerlik protsesterdiń bastamashysy men qatysýshysy bolyp keledi. Sonaý 1992 jyly memleket aıaǵynan endi tik turyp kele jatqanda Qazaqstan Azııadaǵy ózara yqpaldastyq jáne senim sharalary jónindegi keńesin (AÓSShK) qurýdy usyndy. Bul halyqaralyq qurylym kúni búginge deıin óz jumysyn jalǵastyryp keledi. Sońǵy oqıǵalardy eske túsire otyryp, Reseı men Túrkııanyń arasynda dostyq kópirin ornata bilgen Qazaqstan men onyń Kóshbasshysynyń eńbegin erekshe atap ótýge bolady. Sırııadaǵy ahýaldy retke keltirýde Qazaqstannyń ár túrli kúshterdiń dıalogynyń alańyna aınalyp otyrǵany teginnen tegin emes. Sol sebepti, Qazaqstan men AQSh-tyń eki kóshbasshysyna kúntártibinde ózekti máseleler turǵandyqtan, talqylaıtyn taqyryptar barshylyq.
Donald Tramp óz eliniń jańa saıası ekonomıkasy júrgizip jatqan tusta Qazaqstan men AQSh-tyń arasyndaǵy ekonomıkalyq qarym-qatynas aıtarlyqtaı mańyzdy bolyp tabylady. Esimizge túsirsek, Qazaq KSR-ge eń birinshi ret resmı saparmen AQSh-tyń memlekettik hatshysy Djeıms Beıker kelip ketken bolatyn. Sol kezdiń ózinde daǵdarys ýaqytyndaǵy postkeńestik memleket keleshekte berik ári ekonomıkasy myǵym respýblıka quryp ala alatynyna senim bildirilgen edi. AQSh Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigin moıyndaǵan memleketterdiń biri bolǵanyn aıta ketý kerek.
Vashıngton Qazaqstandy naryqtyq ekonomıkalyq memleketke jatqyzady. Amerıkalyq kompanııalar QR ekonomıkasyna ondaǵan mıllıard dollar ınvestıtsııa quıyp jatyr. Ekonomıkanyń ártaraptandyrylýy men jańa baǵyttardyń damýyna baılanysty amerıkalyq kompanııalar ózderiniń kúsh-jigerin arttyryp, QR jańa ekonomıkalyq saıasatyna belsene atsalysary sózsiz. Atap aıtqanda, «Nurly jol» baǵdarlamasy aıasynda Eýrazııanyń kólik-logıstıkalyq habyn qurý, Qazaqstannyń bastamasymen qolǵa alynǵan iri aımaqtyq ekonomıkalyq jobalardyń iske asyrylýyna qatysary anyq. Sondyqtan, Nursultan Nazarbaev Donald Tramppen ǵana emes, Amerıkanyń basty iri kompanııalarynyń basshylarymen, bıznes-ortasynyń ókilderimen kezdesti. Olar árqashan Qazaqstanǵa úlken qyzyǵýshylyq tanytyp, Qazaqstan basshysynyń ınvestorlarǵa kelgende erekshe qarym-qatynasyn atap ótedi.
Amerıkalyq áriptesimen áńgime barysyna Nursultan Nazarbaev ekijaqty strategııalyq yntymaqtastyqty tereńdetý jáne kúsheıtý jumysyn talqylady. Qazaqstan Prezıdenti Donald Trampty arnaıy shaqyrǵany úshin alǵysyn bildirdi. Memleket basshysy Qazaqstannyń AQSh-ty senimdi seriktes retinde biletininin málimdedi.
«Shaqyrǵanyńyz úshin rahmet. Sizdi AQSh Prezıdenttiginde qyzmetke kiriskenińizge bir jyl tolýymen quttyqtaımyn. Osy aralyqta siz ekonomıka salasynda sátti jumys júrgizdińiz. Aq úıge Ortalyq Azııa prezıdentterinen birinshi bolyp meni shaqyrǵanyńyz elderimiz arasyndaǵy baılanysty barynsha nyǵaıta túserine senimdimin», - dep atap ótti Nursultan Nazarbaev.
«Nazarbaev-Tramp» formatyndaǵy kezdesý óte tabysty boldy. Bul oqıǵanyń basty qujaty - Keńeıtilgen strategııalyq yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıylýy. AQSh Qazaqstandy Ortalyq Azııadaǵy keleshegi mol memleket ári aımaq pen álem qaýipsizdiginiń sheshýshi faktory dep biledi. Ortalyq Azııa aımaǵy dástúrli túrde damyǵan elder tarapynan udaıy nazaryndaǵy aımaq bolyp tabylady. Bul aımaqtyń turaqty ári tabysty túrde damýyna degen múdde barshylyq.
Erteń, ıaǵnı 18 qańtarda Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń BUU Qaýipsizdik Keńesinde sóz sóıleıtin bolady. Ol jerde álemdik qaýipsizdik máselesi aıtylmaq. Sózsiz, BUU nazary osy oqıǵaǵa aýdarylyp, Qazaqstan BUU Qaýipsizdik keńesinde turaqty emes múshe retinde bir jyl, al Qaýipsizdik Keńesinde tóraǵa bolǵan merzim ishinde birqatar bastamalarǵa muryndyq bolyp otyr. Solardyń biri - ıadrolyq qarýdan ada aýmaq qurý. Aıta keterligi, Nursultan Nazarbaevtyń Vashıngtonǵa resmı sapary men onyń BUU Qaýipsizdik Keńesinde sóz sóıleýi Qazaqstannyń jańa tarıhyna sheshýshi dıplomatııalyq jetistik retinde enetin bolady.