N.Nazarbaev: Sybaılas jemqorlyqqa qarsy eń senimdi tosqaýyl - azamattyq baqylaý
Bıylǵy sessııanyń negizgi taqyryby - «Táýelsizdik. Kelisim. Bolashaǵy birtutas ult», dep habarlaıdy Aqordanyń baspasóz qyzmeti.
Іs-sharaǵa 1500-den astam adam qatysty. Olardyń qatarynda Assambleıanyń eldiń barlyq óńirinen kelgen ardagerleri, respýblıkalyq jáne óńirlik etnomádenı birlestikterdiń tóraǵalary, Parlament depýtattary, ortalyq atqarýshy organdardyń, saıası partııalardyń, dinı birlestikterdiń, úkimettik emes uıymdardyń basshylary, joǵary oqý oryndarynyń rektorlary, shet memleketter dıplomatııalyq mıssııalary, ǵylymı-shyǵarmashyl zııaly qaýym jáne BAQ ókilderi bar.
Jınalǵandar aldynda sóılegen Memleket basshysy Qazaqstan halqy Assambleıasy bizdiń Táýelsizdigimizdiń uly qundylyqtarynyń biri ekenin atap ótti.
- Biz dostyqty qazaqstandyqtardyń barlyq býynynyń basty ıgiligi retinde saqtaı bildik. Bizdiń biregeı jolymyz - teń quqyqtylyq, bir shańyraq astynda ómir súretin barlyq etnostyń birligi men kelisimi halyqtyń tilek-qalaýymen tańdaldy. Qazaqstan halqy Assambleıasy - Táýelsizdik jemisi. Assambleıa kez kelgen syn-qater tóngen kezde jáne Táýelsizdiktiń barlyq kezeńinde árdaıym bıikten tabyldy. Onyń tarıhynda bizdiń ulttyń órleý dáýiriniń kezeńderi men naqty nátıjeleri kórinis tapqan, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Sondaı-aq Qazaqstan Prezıdenti Ult josparyn júzege asyrýdyń alǵashqy qorytyndylary týraly aıtty.
- Birneshe aıda 59 zań ázirlenip, qabyldandy jáne kúshine endi. 400 normatıvtik quqyqtyq akt bekitildi. Bizdegi ózgeristerge qatysty taǵy bir táýelsiz baǵa jóninde aıta keteıin. Búkil álem memleketterindegi reformalarǵa monıtorıng júrgizetin Dúnıejúzilik bank Qazaqstandy 2015 jyly ózge eldermen salystyrǵanda meılinshe kóp reforma jasady dep esepteıdi. Olardyń ádistemesine sáıkes, bul - 7 baǵyt boıynsha 19 reforma. Basqasha aıtqanda, biz bes emes, jıyrmaǵa jýyq mańyzdy ózgeris jasadyq, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev búginde memlekettik qyzmetshiler korpýsynda Qazaqstannyń 45 etnosynyń ókilderi bar ekenin aıtty.
- Biz memlekettik apparatta árdaıym etnıkalyq áralýandyq bolýy úshin bul jumysty jalǵastyra beretin bolamyz, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy zań ústemdigin qamtamasyz etý úshin tilder týraly zańnyń tolyq saqtalýy mańyzdy ekenin atap ótti.
- Memlekettik organdarǵa aryzdanýshynyń hat joldaǵan tilinde aqparat alý máselesine qatysty buǵan deıin eskertý jasaǵan bolatynmyn. Meniń tapsyrmam boıynsha Bas prokýratýra barlyq ortalyq jáne jergilikti organdarǵa tekserý júrgizdi. «Aqparatqa qoljetimdilik týraly» jańa zań kúshine engen alǵashqy úsh aıda memlekettik organdardyń azamattar saýalyna olar tańdaǵan tildi eskere otyryp jaýap berý turǵysynda 79 ret zań buzylǵan. Sonyń ishinde 29 fakt túrli deńgeıdegi ákimdikterde, 50-i mınıstrlikter men vedomstvolardyń aýmaqtyq bólimshelerinde bolǵan. Bas prokýratýra barlyq anyqtalǵan derekter boıynsha zań buzýdy áshkereleý jáne kináli memlekettik qyzmetshilerdi tártiptik jaýapkershilikke tartý jóninde usynym engizdi. Bul máseleni barlyq memlekettik organ basshylary udaıy jeke baqylaýynda ustaýǵa tıis, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesin ótkizý máselesin eskere otyryp, elordanyń, Almaty men oblystardyń ákimderine kórnekti aqparattyń jarııalanýyn úsh tilde - memlekettik, orys jáne aǵylshyn tilderinde qamtamasyz etýdi tapsyrdy.
- Azamattardyń teńdigi men etnosaralyq qatynastar turaqtylyǵy máselesine qatysty usaq-túıek degen bolmaıdy, bolýy da múmkin emes. Bul jerde naýqanshyldyqqa oryn joq, kúndelikti qajyrly jumys qajet, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev ındýstrııalandyrý jumysyn júrgizý jáne ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etý tipti álemdik daǵdarystyń kúshti yqpalyna qaramastan bıznestiń damýyna keńinen jol ashatynyna nazar aýdardy.
- Muny álemniń meılinshe perspektıvaly 60 elinde júrgiziletin Jahandyq bıznes monıtorıngi málimetteri kórsetip otyr. Oǵan sáıkes, Qazaqstan azamattardyń kásipkerlik belsendilik deńgeıi jóninen 29-oryndy ıelendi. Jumys oryndaryn ashý perspektıvasy boıynsha - 6-orynda. Jalpy, eńbek naryǵynyń tıimdiligi reıtınginde bizdiń respýblıka 140 eldiń ishinde 18-orynǵa jaıǵasqan. Bıznes úshin barynsha qolaıly jaǵdaı jasaýdyń jahandyq reıtınginde biz 189 eldiń ishinde 41-oryndy ıelendik. 2016 jylǵa arnalǵan ekonomıkalyq erkindik ındeksinde Qazaqstan 178 memlekettiń ishinde 68-orynda tur. Biz «Nurly jol» memlekettik baǵdarlamasyn, bıznesti damytý jáne jumyspen qamtý jol kartasyn júzege asyryp, fermerlerge kómektesip kelemiz. Bunyń bári azamattarymyzdyń bolashaǵyna, laıyqty jumys jáne joǵary ómir sapasy turǵysynan senimdi bolýy úshin jasalýda, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Bes ınstıtýtsıonaldyq reformanyń taǵy bir baǵyty - esep berýshi memleket pen ashyq úkimet qalyptastyrý aıasynda qazaqstandyqtar úshin memlekettik organdardyń sheshimderin talqylaý, qabyldaý jáne oryndaý barysyna qatysý múmkindikteri keńeıe túsetinin aıtty.
- Olardyń janynda úkimettik emes uıymdarmen qatar Qazaqstan halqy Assambleıasynyń ókilderi belsene qatysatyn qoǵamdyq keńester qurylyp, jumys istep jatyr. Sybaılas jemqorlyq pen sheneýnikterdiń ysyrapshyldyǵyna qarsy eń senimdi tosqaýyl - azamattyq baqylaý. Biz bul baǵyttan taımaımyz. Biraq bul da azamattyq qoǵam úshin mańyzdy sát. Onyń qoǵamdyq keńester jumysyna qatysýy bastamashyldyq, kemeldik jáne azamattar aldyndaǵy jaýapkershilik qaǵıdattaryna negizdelýi tıis, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti halyqqa memleket júrgizip jatqan túsindirý jumystarynyń jetkiliksizdigin aıtty.
- Mekteptegi bilim berý salasynda, sonyń ishinde beskúndikke, úshtildilikke ótý bastamalary úlken talqylaýlarǵa túrtki boldy. Eger biz balalarymyz ben búkil elimizdiń bolashaǵyn oılaıtyn bolsaq, mundaı ózgerister bilim berý sapasyn arttyrý úshin qajet. Biraq bári de tııanaqty qarastyrylǵannan keıin qabyldanýǵa tıis. Mektep máselesi ár otbasyǵa qatysty, sondyqtan barlyq pikir eskerilýi tıis, munda jónsiz synaq jasaýǵa bolmaıdy. Jalpy, bul aqparattyq jumystaǵy olqylyqty kórsetedi. Halyqqa reformanyń máni jete túsindirilmegen, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev sońǵy kezderi Qazaqstannyń jerin sheteldikterge satý týraly jalǵan aqparattyń udaıy taratylýy saldarynan jer máselesine qatysty alańdaýshylyq kóbeıgenin aıtty.
- Munyń shyndyqqa janaspaıtyny birneshe ret túsindirildi. Taǵy da aıtqym keledi - aýyl sharýashylyǵy jerlerin shetel azamattaryna jáne kompanııalaryna satý týraly másele joq, talqylanbaıdy da. Bul taqyryptyń tóńiregindegi alyp-qashty áńgimeniń bári negizsiz. Bizdiń maqsat - aýyl sharýashylyǵymen aınalysatyndarǵa jeke menshigine jer alý múmkindigin berý. Eger olar jerge ıelik etetin bolsa, ony kútip-baptap, qadirleıtin bolady. Jer - ata babamyzdan muraǵa qalǵan bizdiń basty baılyǵymyz. Qazaqstannyń 14 myń shaqyrymnan astam memlekettik shekarasyn rásimdeý úshin men kórshi elderdiń basshylarymen 8 jyl boıy kelissóz júrgizdim. Osynyń bári jerimizdiń tutastyǵyn qamtamasyz etý úshin jasaldy. Men azamattarymyzdyń osy máseleni kótergenine qýanyshtymyn. Eger jerge dál osylaı kóńil bólinetin bolsa, bul bizdiń halqymyz óz jerin qasyq qany qalǵansha qorǵaıtynyn kórsetedi, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Sonymen qatar, Memleket basshysy Qazaqstan halqy Assambleıasy jańa fýnktsıonaldyq baǵyttardy óz moınyna alǵanyna toqtaldy.
- Qaıyrymdylyq qyzmet týraly jańa zańda QHA-ǵa metsenattar qoǵamdastyǵynyń basty úılestirýshisi qyzmetin atqarý bekitilip berildi. Tarıhta birinshi ret qaıyrymdylyq uıymdarynyń, metsenattar men donorlardyń respýblıkalyq sezi ótkizildi. «Úlken el - Úlken otbasy» jobasy men Assambleıa jyly aıasynda 400 myńnan astam qazaqstandyqqa qaıtarymsyz kómek kórsetildi. Balalar úıleriniń 7800 tárbıelenýshisi men jetim balalar úshin jalpy quny 5 mıllıard teńge bolatyn bilim berýge arnalǵan esepshottar ashyldy, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti búkil el boıynsha 1993 qoǵamdyq kelisim keńesi jáne 820 analar keńesi qurylǵanyn atap ótti. Olar halyqtyń naqty máselelerin sheshýmen, jergilikti deńgeıde jáne ujymdarda qaqtyǵystardyń aldyn alýmen aınalysady.
Assambleıa qyzmetiniń taǵy bir baǵyty - daýly máselelerdi sotqa deıingi tártippen sheshetin medıatorlar jelisin damytý.
- Medıatsııa týraly zań qabyldaǵan 2011 jylǵa deıin oǵan qalaı kirisý kerektigin eshkim bilgen joq. Assambleıa bastamashylyq tanytqan soń seń qozǵaldy. Medıatorlar jelisin damytý sottardyń júktemesin azaıtty, quqyqtyq mádenıet pen qoǵamdaǵy quqyqtyq sanany kúsheıtti, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev Assambleıa jumysyndaǵy qoǵamnyń barlyq áleýmettik qyryn qamtıtyn ózge de negizgi baǵyttarǵa toqtaldy.
- Memlekettik rámizder týraly zań kúsheıtildi, bul olardyń qazaqstandyq patrıotızm atrıbýttary retinde azamattardyń qoldanýy aıasyn keńeıtti. Otbasylyq qarym-qatynastardy, moraldyq-etıkalyq jáne rýhanı qundylyqtardy nyǵaıtý jónindegi jalpy ulttyq jospar jańǵyrtyldy. Jalpyǵa Ortaǵa Eńbek Qoǵamy ıdeıasyn ilgeriletý jónindegi jalpyulttyq jospar júzege asyrylyp jatyr. Kásipqoılar lıgasy jobasynyń máni zor. Onyń aıasynda Dúnıejúzilik banktiń atsalysýymen óńirlerde jumysshy mamandyqtary boıynsha mamandardy aldyn ala daıarlaýdyń 15 resýrstyq ortalyǵy quryldy. Bilim men ǵylymdy damytýdyń 2019 jylǵa deıinshi jańa memlekettik baǵdarlamasy qabyldandy, úsh tilde bilim berýdiń Jol kartasy júzege asyrylýda. «Urpaq plıýs» jobasyn, jastar saıasaty tujyrymdamasynyń ekinshi kezeńin iske asyrý jalǵasýda. Týrızm men sportty damytý tujyrymdamasy bekitildi. BAQ-ty jańǵyrtý úderisi bastaldy, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy qomaqty qarajat jumsaýdy talap etpeıtin aýqymdy jumys atqarylǵanyn atap ótti.
- Onyń ınnovatsııalylyǵy, entýzıazmy, júıeliligi jáne naqty nátıjege baǵyttalǵandyǵy - bul, sóz joq, elikteýge turarlyq úlgi. Men birtektilik pen birlik jónindegi jumystyń alǵashqy qorytyndylaryn bekitemin. Sonymen birge bosańsýǵa jáne biz qoǵamda birlik pen kelisimniń bıik deńgeıine jettik dep sanaýǵa da bolmaıdy, al bul úderis endi óz-ózinen jalǵasatyn bolady, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti sessııa qorytyndysy boıynsha qabyldanýy josparlanyp otyrǵan Máńgilik El Patrıottyq aktisiniń jalpyulttyq ıdeıanyń qujattamalyq formasy ekenine nazar aýdardy.
- Bul - qazaqstandyqtardyń birtektiligi men birliginiń aýqymdy da biregeı genetıkalyq baǵdarlamasy. Akt bizdiń rýhanı qundylyqtarymyz ben umtylystarymyzdyń negizgi formatyn urpaqtan urpaqqa jetkizýge tıis. Onda ekonomıka men saıasattyń, moral men dinniń máseleleri, Qazaqstannyń jahandyq álemdegi orny jónindegi kózqarastarymyz bir arnaǵa toǵystyrylǵan. Bul qujatqa qatysty eki jyl boıy qyzý qoǵamdyq jumys júrgizildi. Ol halyq Assambleıasynyń barlyq býynynda, ǵylymı ortada, saıasatkerler, kásipkerler, mádenıet qaıratkerleri arasynda jan-jaqty talqylandy. Byltyr Respýblıkalyq patrıottar forýmynda ony jobasy maquldandy, - dedi Memleket basshysy.
Nursultan Nazarbaev Máńgilik El Patrıottyq aktisinde halqymyz qalyptastyrǵan jáne óz jan-júıesinen ótkergen basty jalpyulttyq qundylyqtar, memlekettiń, qoǵamnyń jáne azamattardyń Qazaqstannyń taǵdyry men ony damytý, órkendetý jolyndaǵy ózara jaýapkershiligi naqtylanǵanyn aıtty.
- Patrıottyq akt qabyldaı otyryp, biz búgingi ómirimizde orny bar jáne bárimiz úshin qasterli nárseler men bolashaq Qazaqstannyń barlyq dáýirinde ómirlik mańyzy zor jáne baǵaly bolatyn dúnıeler arasynda berik kópir salamyz. Biz jańa belesterge qaraı ilgeri basqan qadamymyzdyń durystyǵyn kompaspen teksergendeı, Patrıottyq akt arqyly anyqtaıtyn bolamyz, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Patrıottyq aktiniń jasampaz ıdeıalaryn qoǵamda ornyqtyrý jónindegi birqatar sharalardy iske asyrý qajettigin atap ótti.
- Úkimet Assambleıamen birlesip, árbir qazaqstandyqtyń júregine jol tabatyn keń aýqymdy túsindirý jumysyn jolǵa qoıǵany jón. QHA hatshylyǵy Mádenıet jáne sport mınıstrligimen, Bilim jáne ǵylym mınıstrligimen birlesip, Patrıottyq akt jónindegi ádistemelik quraldar daıyndaýy qajet. Olardyń negizinde ulttyq kompanııalar, kásiporyndar, mekemeler men oqý oryndary ujymdaryndaǵy jumysty jolǵa qoıý kerek. Assambleıaǵa monıtorıng júrgizip, Qazaqstandyq birtektilik pen birlikti nyǵaıtý tujyrymdamasyn júzege asyrý týraly baıandamalar daıyndaý mindeti júkteledi, - dedi Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Prezıdenti táýelsizdik, kelisim, Bolashaǵy birtutas ult uǵymdarynyń qazaqstandyq armandy júzege asyratyn bir-birimen ózara baılanysty uǵymdar ekenine nazar aýdardy.
- Ómirden arman týyndatyp, armannan shynaıy bolmysty somdaý kerek. Jalpyulttyq armanymyzdy biz osylaı júzege asyramyz. Qýatty, laıyqty jáne máńgilik memleket týraly armanymyzdy. Keń-baıtaq, súıikti jáne kıeli jerimizdi kórkeıtý týraly armanymyzdy. Uly Dala Eli keńistigindegi záýlim aspanmen astasqan shańyraq astynda tatý-tátti ómir súretin baqytty jáne beıbit halqymyz týraly armanymyzdy. Men búgin Assambleıa sapyna ony budan jıyrma jyl buryn menimen birge qurysqan jáne bastapqy tarıhı sessııalary men sheshimderin ázirleskenderdiń eseıgen balalary qosylyp jatqanyn kórip turmyn. Bul - qazaqstandyqtardyń urpaq sabaqtastyǵynyń aıqyn aıǵaǵy, - dedi Memleket basshysy.
Sońynda Nursultan Nazarbaev barshany alda kele jatqan Qazaqstan halqynyń birligi kúnimen quttyqtap, baqyt pen ıgilik jáne tabys tiledi.
Sondaı-aq sessııada qazaqstandyq ǵaryshker, sheteldik qonaqtar, óńirlerden kelgen delegattar, sportshylar, jumysshy mamandyqtarynyń, sondaı-aq bıýdjettik jáne jastar uıymdarynyń, azamattyq qoǵamnyń ókilderi sóz sóıledi.
Sessııa barysynda Memleket basshysy QHA múshesi, «Belarýs mádenı ortalyǵy» qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy L.Pıtalenkony jáne QHA múshesi, Qazaqstan ózbekteri qoǵamdyq birlestikteriniń «Dýstlıq» qaýymdastyǵynyń qurmetti tóraǵasy R.Halmýradovty Assambleıa Tóraǵasynyń etnomádenı birlestikter atynan ókildik etetin orynbasarlary etip taǵaıyndaý týraly ókimge qol qoıdy.
Assambleıanyń XXIV sessııasy qorytyndylary boıynsha «Máńgilik El» jalpyulttyq patrıottyq aktisi jarııalandy.