Moratorıı jarııalaý jer máselesin egjeı-tegjeıli talqylaý úshin qajet - Kákimjan Sarhanov

ASTANA. QazAqparat - Prezıdenttiń Jer kodeksin kúshine engizý merzimine moratorıı jarııalaýy, osy máseleni egjeı-tegjeıli talqylap alý qajettigi turǵysynan kelgende óte oryndy dep oılaımyn, deıdi «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen pikirinde aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory Kákimjan Sarhanov.

Jer máselesi qaı ýaqytta bolsa da mańyzdylyǵymen erekshelengen. Biraq ta bul ózekti másele tóńiregindegi pikirtalas, usy­nystar negizsiz, jalǵan derekterden ada bolyp, naqty jer qundylyqtaryn qaıtkende elimiz ekonomıkasyn kóterýge, halqymyzdyń múddesine saı paıdalana alamyz degen maqsatta órbise durys bolar edi.

Ras, búginde elimizde aýylsha­rýa­­shy­lyq jer­lerin paıdalaný tıimdiligi syn kótermeıdi, paı­dalanýsyz jatqan aýy­l­sharýa­shylyq jerleriniń aýqymdylyǵyn aıt­paǵanda, búgingi aýyl­sharýashylyq qurylymdary ıeligindegi jerlerdiń orta eseppen 30%-ǵa jýyǵy maqsatty paıdalanylmaıdy deýge bolady.

Mysaly, elimizde 100 mln gek­tar­ǵa jýyq jaıylymdyq jerler paıdalanýsyz jatyr, negizinen bul shalǵaıda ornalasqan jerlerdi aýylsharýashylyq óndirisi aınalymyna qosa al­saq, ǵylymı turǵyda ne­gizdelgen boljamǵa saı 1 mln. tonnaǵa deıin mal sha­rýashylyǵy ónimderin óndirýge bolady eken.

Osyǵan oraı, elimizde aýyl­sharýashylyq jer­lerin paıda­lanýdyń tıim­diligin arttyrý maq­satynda keshendi is-sharalardy atqarý qajettiligi esh kúmán keltirmese kerek.

Biraq, basty másele aýyl­sharýa­­­shylyq jerleriniń menshik túrlerine baılanys­ty bolyp tur ma, elimizde aýylsharýashylyq jerleri­ne jekemenshik ınstıtýty engizil­gennen beri birshama ýaqyt ótse de nege jerdi óz menshigine satyp alýshylar qatary kóbeımeı otyr. Eýropada eń damyǵan eldiń biri - Germanııa búginde aýyl­sharýashylyq jerlerin jalǵa paıdalaný júıesine nege betburys jasap otyr degen suraqtar da tolǵandyrmaı qoımaıdy.

Sonymen qatar, jalpy, aýyl­sharýa­shylyq taýarly óndiris jer­lerin saıajaı, saıabaq, orman, qoryq maqsatynda paı­dalanylatyn jerler erek­shelikterimen salystyrýǵa bolmaıdy, ıaǵnı olardyń aýmaǵy úlken, ekologııalyq qaýipsizdik turǵysynda kúrdeli is-sharalardy, sapaly, mol aýylsharýashylyq ónimderin óndirý úshin aýqymdy materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaýlardy qajet etedi.

Meniń oıymsha, osydan da ónim óndirýshiler tarapynan aýyl­ sharýashylyq jerlerin jeke­menshikke alýǵa nıettilik tómen bolyp otyr. Sonymen qatar, aýyl­ sharýashylyq jerlerin jeke­shelendirý kezinde memlekettik aýyl sharýashylyq qurylymdaryn jekeshelendirgende jiberilgen keıbir qatelikter qaıtalanbaı ma degen kúdiktiń bolǵanyn da jasy­rýdyń reti joq. Tegin bergen zatta qun bolmaıdy degen sóz bar ǵoı. Álemdik tájirıbe qaı ýaqytta bolmasyn aýylsharýashylyq jerleriniń ónimdiligin, paıdalaný tıimdiligin arttyrý jáne túr­li ekologııalyq apattardan qorǵaý memlekettik kómek, qol­daý, baqylaýsyz múmkin bola ber­meı­tindigin kórsetedi. Sonymen qatar, naryqtyq ekonomıkada aýyl sharýa­shylyǵy sala­synyń negizin memlekettik emes menshik ıeligindegi sharýa­shylyq qurylymdary qalyptastyryp otyrǵanda, jerdi jal­ǵa berý elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin turaqty baqylaýda ustaý­ǵa baılanysty memlekettiń aýyl sharýashylyq ónimderin ón­dirý­shilerge áser ete alatyn birden-bir tetigi ekenin de umytpaǵan jón.

Qazaq aýyl sharýashylyǵy kesheni ekonomıkasy jáne aýyldyq aımaqtardy damytý ǵylymı-zertteý ınstıtýty Astana fılıaly dırektory, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory Kákimjan Sarhanov