«Mobıldi úkimet» onyń artyqshylyǵy nede? - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń jazýynsha, Elbasynyń 2013 jylǵy 8 qańtardaǵy Jarlyǵy negizinde elimizde «Mobıldi úkimet» bastaý aldy.
«Mobıldi úkimet» jobasy aıasynda eGov.kz mobıldi qosymshasy jasap shyǵaryldy. Qosymsha smartfondary bar qoldanýshylarǵa Google Play jáne App store onlaın-dúkenderi arqyly júkteýge bolady.
«Mobıldi úkimette» tirkelý týraly tolyǵyraq aıtsaq, mobıldi qosymshany aktıvtendirgen soń qoldanýshyǵa qyzmettiń keń spektri qoljetimdi bolady. Bul qosymsha óte tıimdi. Birinshiden, Mobıldi jeke kabınet. Bul taraý qoldanýshynyń jeke derekterin qaraý úshin jasalǵan. Mobıldi jeke kabınette qoldanýshy tirkelý mekenjaıy, jyljymaıtyn múligi, avtokóligi, JJT buzǵany úshin tirkelgen aıyppuldary týraly jáne t.b. aqparattardy kóre alady.
Ekinshiden, qyzmetter tizbesi. Qosymsha qoldanýshysyna 50-den astam memlekettik qyzmetter jáne servıster qoljetimdi, mysaly, mekenjaı anyqtamasy, sottalǵandyǵy bar/joq týraly anyqtama, jyljymaıtyn múlik, HQKO-da kezek brondaý, uıaly telefonǵa aqsha salý jáne basqa da kóptegen paıdaly servıster. Munan bylaı osy tizim jańa qyzmettermen tolyqtyrylatyn bolady. Memlekettik qyzmetterdi alý úshin elektrondy tsıfrlyq qoltańba bolý kerek. ETsQ-ny aldyn ala mobıldi telefonǵa ımporttaý qajet», - delingen maqalada.
Basylymnyń atap kórsetýinshe, bul qosymsha arqyly habarlandyrýlar alyp turýǵa bolady. Mysaly, HQKO-da jáne EÚP-da qujattardyń daıyn bolýy týraly, JJT buzý týraly jáne aıyppul somasy týraly, sondaı-aq, kóp degen basqa qyzmetter.
Tórtinshiden, nysandar kartasy. Jaqyn HQKO, notarıýstar, balabaqshalar jáne basqa nysandardy qaraý úshin mobıldi qosymshada karta jasaldy. Jaqyn arada kartada basqa áleýmettik mańyzdy nysandar týraly aqparat paıda bolady. Tolyǵyraq, «Mobıldi úkimet» onyń artyqshylyǵy nede?» Atty maqaladan oqýǵa bolady.
***
«Egemen Qazaqstan» basylymy Astana Sammıtine 5 jyl tolýyna oraı kólemdi maqala arnap otyr.
«Táýelsiz Qazaqstannyń saıası ómirindegi búgingi tańǵa deıingi eń mańyzdy oqıǵa Astana Sammıti desek qatelespeıtin shyǵarmyz. Búkil álemde EQYU-nyń VІІ sammıti aýyzǵa alynsa boldy, Astana birge atalady, al Astana dese búkil Qazaqstannyń da tulǵalanyp shyǵary sózsiz. Al 2010 jylǵy bul sammıt álemdik Uıymnyń bir jetistigi retinde aýyzdan túspeıdi. Bul kúnderi Astana Sammıtiniń ótkenine bes jyl tolyp otyr», - delinedi «Astana Sammıti» atty maqalada.
«EQYU-nyń Іs basyndaǵy tóraǵasy retinde Qazaqstannyń Qyrǵyzstandaǵy 2010 jylǵy sáýir tóńkerisine batyl aralasyp, azamattyq soǵysqa ulasa jazdaǵan kıkiljińniń otyn óshire bilgendiginiń ózi álemde úlken túsinistikpen joǵary baǵalandy», - dep jazady basylym.
Uıymnyń jarǵylyq reglamenti boıynsha 2-3 jylda bir ret ótkizilip turýǵa tıisti memleket jáne úkimet basshylarynyń sammıti 10 jyldan beri ótkizilmeı kele jatqandyqtan ony Astanada ótkizý qajettiligin Prezıdent N.Nazarbaev Vena qalasynda 2010 jyldyń 14 qańtarynda bolǵan Qazaqstannyń Uıym tóraǵalyǵyna kirisýge arnalǵan ınaýgýratsııada jarııalanǵan Úndeýinde aıtqan edi. «EQYU sammıtiniń 10 jyldan bergi ýaqyttaǵy úzilisi Uıymnyń konsensýstyq negizi daǵdarys jaǵdaıynda bolmasa da, toqyraý ahýalynda turǵanyn ańǵartady. Osyǵan baılanysty biz EQYU-ǵa múshe elderdi 2010 jyly joǵary deńgeıdegi kezdesýdi shaqyrý týraly Qazaqstannyń bastamasyn qoldaýǵa shaqyramyz» degen edi ol.
«Ári tóraǵalyqty alyp, ári kópten beri eshkimniń batyly jete qoımaǵan sammıtti ótkizýge umtylýdy da skeptıkter birjaqty baǵalaǵan joq. «Kórpesine qaraı kósilmeı me, mynaý qaıda asyp barady» degen oılar ashyq aıtylmasa da emeýrinmen bildirilip jatty. Biraq «qumyrany qunttaǵan Qudaı emes» degen orys maqalynda aıtylǵandaı, Qazaqstan Prezıdenti beıbitshiliktiń saqtalýyna bel sheship kirise alatyn Eýropa ǵana emes Azııa memleketi de bola alatynyn aıdaı álemge aıtqysy, dáleldegisi kelgen sekildi kórindi.
Qazaqstan óziniń belsendi bitimgershil áreketterimen aqyry sammıt ótkizýge de múmkindigi baryn dáleldep shyqty», - delingen materıalda.
***
«Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda «Tildi tómpeshtep emes, túsindirip úıretken jón» atty maqala jarııalanyp otyr.
Onda bıyl belgili ult janashyry Dos Kóshim bastaǵan belsendi top resmı tildiń qatpary sógilmegen Shyǵys Qazaqstan, Pavlodar, Qaraǵandy oblystaryn aralap, aýyl-qaladaǵy qarapaıym elmen etene aralasyp, erkin kezdesýler ótkizip qaıtqandyǵy týraly jazylady.
«Birden kesip aıtaıyq, tabıǵatynan ashyqtyqty súıetin orystildi el osyndaı áńgimege sýsap otyr. Sondaı-aq eń bastysy, on jyl burynǵydaı emes, memlekettik tildi úırený kerektigine eshkim de qarsy emes. Qaıta olar qazaq tilin balabaqsha men mektepterdegi oqytylý júıesine qatań syn aıtyp, óz usynystaryn bildirip jatyr. Bul seńniń qozǵalýy emes pe?!» - dep jazady basylym.
«Biz jolyqqan jurttyń shamamen toqsan paıyzdan astamy memlekettik tildi úırenýdi basybútin qoldaǵany baıqalady», - deıdi arnaıy sapardyń qorytyndysyna oraı Astanadaǵy Beıjiń saraıynda baspasóz máslıhatyn ótkizgen Dos Kóshim.
«Birdi-ekili azamattardyń asa qalamaıtyndyǵy sezildi, biraq olar burynǵydaı minberge shyǵyp, qarsylyq tanytqan joq, jáı nemquraıdylyǵy men kózqarastary arqyly ańǵartyp turdy. Qysqasy, orystildi orta memlekettik tildi tolyǵymen moıyndap, ony meńgerýdiń joldaryn jetildirýdi usynyp otyr. Olardyń oıynsha, ózge ult ókilderiniń qazaq tilin úırene almaýynyń basty sebebi mynada. Birinshiden, tildi turmysta paıdalanatyn orta joq. Atalǵan oblystardaǵy aýdan-qalalardaǵy halyq ta, memlekettik qyzmet kórsetýshi oryndar da túgeldeı derlik resmı tilde sarnaıdy. Ekinshiden, balabaqshada qazaq tili sabaǵy aptasyna bir-aq ret bolady. Al odan ne úırenesiz? Úshinshiden, mektepte qazaq tili páni kúrdeli túrde júrgiziledi. Turmystyq qatynas túrinde emes, birden grammatıkalyq negizderi oqytylatyndyqtan, ony kim túsinsin? Tórtinshiden, Ulttyq biryńǵaı teske qazaq tilin engizip, onda jınalǵan ball esepke alynýy kerek. Sonda ǵana balalardyń boıynda naǵyz qajettilik týyp, talpynys paıda bolady. Jalpy, bizdiń kezdesýimizde talaı áńgime ashyq aıtyldy», - deıdi ol.
***
Elimizde jemqorlyqpen kúres «daǵdarysqa qarsy sharaǵa» teńeldi! Óıtkeni jemqorlardyń jymqyrýynan «qutqarylǵan» mıllıardtaǵan el qarjysy memleket pen halyqqa ıgilik ákeler sharalarǵa arna tartyp, ekonomıkanyń úlken kúızeliske urynbaýyna qosymsha yqpal etedi. Bul týraly «Aıqyn» basylymy «Jemqorlyqqa qarsy joıqyn soǵys ashylady» atty maqalasynda habarlaýda.
Osy oraıda Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen ótken keshegi jalpy otyrystarynda senatorlar «Memlekettik satyp alý týraly» zań jobasyn birden eki oqylymda qabyldady. Ult josparynyń 56-qadamyn iske asyratyn, ári Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııanyń sheshimimen ázirlengen bul zań endi Elbasynyń qol qoıýyna joldanady.
Gazettiń jazýynsha, keıbir jemqor sheneýnikter tender talaptaryn naqty bir jetkizýshiniń erekshelikterine yńǵaılap, qurady. Keler jyldan bastap buǵan tosqaýyl qoıylmaq.
«Qoly da, nıeti de taza emes laýazymdy tulǵalar qoldanatyn taǵy bir korrýptsııalyq shema «jeńýi múmkin basqa áleýetti kompanııalardy tenderge jibermeýdi» qarastyrady. Bul rette ol kompanııalardyń konkýrstyq ótinishteri negizsiz, esh túsindirýsiz keri qaıtarylyp jatady. Bul túıtkildi máseleni sheshý úshin zań jobasy boıynsha budan bylaı tapsyrys berýshi mekeme qujattardy negizsiz qaıtarmaýǵa, eger qaıtarsa, soǵan salmaqty negiz bolǵan sebepterdi «tolyq jáne naqty sıpattaýǵa» mindetteledi.
Bul talap saqtalmaǵan jaǵdaıda zań jobasy boıynsha laýazymdy tulǵalarǵa 10 aılyq eseptik kórsetkish (20 myń teńgedeı) mólsherinde aıyppul salynady jáne «ákimshilik jaýaptylyǵy kózdeledi», - delingen atalmysh maqalada.
***
Semeı polıgonynyń aýmaǵy qalypty ómirge qaıta oralýy yqtımal, dep jazady «Ekspress K» «Step ıstselıaet sama sebıa» atty maqalada.
Gazettiń jazýynsha, buny sheteldik ǵalymdar da rastap otyr.
Qazaqstanda bolyp qaıtqan Norvegııanyń qorshaǵan orta ınstıtýtynyń professory Brıt Salbý Semeı ıadrolyq polıgonynda radıatsııalyq ahýal áldeqaıda kúrdeli bolady dep oılaǵan.
«Bul aýmaqta 450-ge jýyq atomdyq synaqtar júrgizilgenimen, tek keıbir jerlerde ǵana asa joǵary radıoaktıvtilik baıqalǵan», - deıdi Salbý Dagbladet atty norvegııalyq basylymǵa bergen suhbatynda. - Biz Belgııa aýmaǵyna para-par jerdi zerttep shyqtyq, onyń basym bóligi taza. Demek, BUU Qaýipsizdik keńesiniń rezolıýtsııasyna saı, ondaǵy jerlerdi mal jaıylymyna berýge bolady. Tabıǵattyń qorshaǵan ortany qalpyna keltirý qabileti biz oılaǵannan da tez júretin bolyp shyqty», - deıdi professor.