Mirjaqyp Dýlatulynyń qaıratkerlik murasy - ultqa qyzmet etýdiń jarqyn úlgisi - Dıhan Qamzabekuly
«Aq jol» partııasynyń uıymdastyrýymen Mirjaqyp Dýlatulynyń týǵanyna 135 jyl tolýyna oraı ótip jatyr, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
«Alash tusyndaǵy qoǵamdyq-saıası iste Álıhan men Ahmet sapynan tabylǵan, osy eki tulǵanyń áleýmettik-rýhanı qyzmetine tynys bolǵan azamattyń biri – Mirjaqyp Dýlatuly. Ulttyq manıfeske balanǵan «Oıan, qazaq!» pen tuńǵysh qazaq romanynyń avtory jańa rýhanııat ǵımaratyn turǵyzý sharasynyń jýan ortasynda júrdi. Qalamgerdiń ádebı-estetıkalyq oı-tujyrymy HH ǵasyr basynda jetekshi kúshke aınalǵan – ultty uıystyrý jáne órkendetý ıdeıasyn tııanaq etýshi aǵymdy baıytty. Mirjaqyptyń kórkemdik týraly paıymdaryn sóz etkende, myna jaıdy eskerý kerek tárizdi: birinshiden, ol – poezııa men proza tilinde úılesimdikti somdaýǵa talap qylǵan týyndyger; ekinshiden, ol ásemdik pen ádebıet mıssııasy týraly pikir bildirýshi qalamger. Bul máselede onyń pozıtsııasy Ahmettikine uqsaıdy. Ekeýi de «shabyty tasyǵannan» qolyna qalam almaǵanyn jazady», - dedi D. Qamzabekuly Mirjaqyp Dýlatulynyń týǵanyna 135 jyl tolýyna oraı uıymdastyrylǵan «Oıan, qazaq!» onlaın konferentsııasynda.
Osy oraıda ol Mirjaqyp azamat, jaýapkershilikti sezinetin aqyn-jazýshy bolýǵa tyrysqanyn atap ótti. Bul onyń - úlken qaıratkerligi edi. Sondyqtan M.Dýlatuly – saıasatta da, ádebıette de qaıratker.
«HH ǵasyr basyndaǵy ilgerishil rýhanııat úshin Abaı – sapalyq deńgeıge kóterilýdiń rámizi bolǵandyqtan, Mirjaqyp ta bul qubylysqa ózinshe qarady. 1908 jyly tatardyń «Ýaqyt» gazetine jazǵan «Ibrahım ıbn Qunanbaev» atty maqalasynda ol Reseı quramyndaǵy túrik halyqtaryn uly aqyn murasymen, ǵumyrbaıanymen tanystyrady. Qalamger munda Abaıdy elshil aqyn retinde kórsete alǵan. M.Dýlatulynyń Abaı týraly ekinshi maqalasy Abaı qazasynyń on jyldyǵyn eske alý oraıynda 1914 jyly «Qazaq» gazetinde jaryq kórdi. Munda qalamger Abaıdyń shaǵyn ǵumyrbaıanyn, ol týraly eńbek jazǵandar men murasyn qunttaǵandardy sıpattap ótip, ádebıet pen ult, ádebıet pen tulǵa araqatynasy problemasyna naqty toqtalady.
Mirjaqyptyń birinshi másele boıynsha paıymy: «Tarıhy, ádebıeti joq halyqtyń dúnıede ómir súrýi, ulttyǵyn saqtap ilgeri basýy qıyn. Ádebıeti, tarıhy joq halyqtar basqalarǵa sińisip, jutylyp joq bolady. Qaı jurttyń bolsa da jany - ádebıet. Jansyz tán jasamaq emes». Ekinshi másele boıynsha pikiri: «Ádebıetimizdiń negizine qalanǵan birinshi kirpish – Abaı sózi, Abaı aty bolarǵa kerek. …Eń joǵary, ardaqty oryn – Abaıdiki. …Záredeı shúbá etpeımiz, Abaıdyń ólgen kúninen qansha alystasaq, rýhyna sonsha jaqyndarmyz». Budan shyǵatyn qorytyndy: aǵartýshy M.Dýlatuly ádebıetke jáne onyń bıik tulǵasy Abaıǵa ult taǵdyry, ult múddesi turǵysynan qaraǵan. Mirjaqyp úshin jan taza bolsa - ádebıet te taza, tulǵa arly bolsa – sonynan ergender de arly», - dedi ǵalym.
D. Qamzabekulynyń aıtýynsha, M.Dýlatuly jańa ádebıettiń záýlim shańyraǵyn kóterýge jan-tánimen kiristi: Abaı bastaǵan ıgilikti isti salalandyrýǵa, daralandyrýǵa járdemdesti. Muny ol oqyǵan azamat retinde jáne qolyna qalam ustaǵan jazýshy retinde óziniń paryzy sanady.
«Mirjaqyp serpindi aǵartýshylyq reńki anyq HH ǵasyrdyń basyndaǵy oı-sana aǵymyn osy biligimen tolyqtyrdy. Onyń qaıratkerlik jáne qalamgerlik murasy - ultqa qyzmet etýdiń jarqyn úlgisi deýge tolyq negiz bar», - dedi ǵalym.
Aıta keteıik, búgingi konferentsııa «Aq jol» partııasynyń uıymdastyrýymen Mirjaqyp Dýlatulynyń týǵanyna 135 jyl tolýyna oraı ótkizildi.