Men Otanymdy maqtan etemin - KSRO halyq ártisi, Halyq qaһarmany Roza Baǵlanova
Bүginde seksennniң seңgirinen assa da jұmsaқ kүlkisimen, meıirimdi jүzimen aınalysyna shýaқ shashyp otyr, үı-ishi bala kүlkisine toly. KSRO halyқ әrtisi, Halyқ қaһarmany, aңyzғa aınalғan Roza Baғlanova ҚazAқparat tilshisiniң sұraқtaryna jaýap қaıtardy.
- Roza Tәjibaıқyzy, biz Sizdi jaқynda өtken Jeңis kүnimen құttyқtaımyz! 1945 jylғy Jeңis kүni týraly aıtyp berseңiz?
- Mұndaı tarıhı kүn eshқashan ұmytylmaıdy. Bұl kүni bizdiң top Polshadan Mәskeýge oraldy. Sol kүni қandaı kөl-kөsir shattyқ, jylap-syқtaý, құshaқtasyp biri-birin құttyқtaý, degendi kөrseңiz!.. Aıtyp jetkizýge bolmaıdy!... Bir-birin mүldem bilmeıtin adamdar da қaýyshyp, mәz bolysyp jatyr... Bұl - naғyz baқyt. Halқymyzdyң kөz jasymen, қanymen kelgen baқyt. Jeңis kүni - қasıetti mereke. Ұly Otan soғysy - bұl қaterli synaқ, kez kelgen soғys - қaıғy men halyққa apat әkeleri sөzsiz. Ol kezde men 20 jasta edim, қazir 88-ge shyғyp otyrmyn, sodan keıin bүkil ғұmyr boıy Allaһ taғala halқymnyң basyna mұndaı қasiret bermesin dep tilek etip otyramyn.
- Siz bүkil soғys boıy maıdan shepterinde kontsert berdiңiz, Siz үshin eң қorқynyshty bolғan sәt қandaı?
- Jeңis қarsaңynda Varshavada jaraly jaýyngerler aldynda kontsert қoıdyқ. Bomba degeniң қarsha jaýyp tұr, «Bizdiң janymyz sarbazdardan artyқ emes», - dep jetekshimiz bizderdi jigerlendirip қoıady. Biz ornymyzdan tұryp, әn saldyқ. Aýyr jaralylar jerde jatyr, keıbiri ajal sәtin kүtip jatқandaı. Baқytymyzғa oraı boraғan oқtan da aman-saý қaldyқ.
- Sizdiң oryndaýyңyzda maıdangerler sүıip tyңdaıtyn қandaı әnder bar?
- Bizde aýқymdy repertýar boldy. Bizder birneshe tilderde әn shyrқadyқ, barlyғy da halyқ әnderin jaқsy kөrdi, men orystyң «Samara қalasy» әnin jәne өzimizdiң қazaқ әnderin jıi aıtatyn edim. Meniң boıym kishkentaı bolatyn. Soldattar meni balasha kөterip, tanktiң үstine shyғaryp қoıady, men әn salam.
- Siz «Halyқ қaһarmany» ataғyna ıe boldyңyz, Siz alғashқy nagradaңyzdy қashan aldyңyz?
- Bұl 1945 jyly boldy. Men «Jaýyngerlik erligi үshin» medalin aldym, bұl meniң eң қymbat marapattarymnyң biri, ony kezinde kez kelgen adamғa bergen joқ. Men mұndaı құrmetke eki ret ıe boldym. Bireýin maғan marshal Konevtiң өzi, ekinshisin ? Rokossovskıı tapsyrdy. Sonda «Jaýyngerlik erligi үshin» medalin tapsyryp tұryp, Rokossovskııdiң maғan: «Қazir sen kishkentaı Rozasyң, bolashaқta keңes өneriniң maқtanyshyna aınalasyң», - degeni bar tebirenip. Onyң aıtқany keldi. 1949 jyldyң өzinde Býdapeshtegi halyқaralyқ festıvalda men Maııa Plısetskaıamen, Mstıslav Rostropovıchpen, Igor Oıstrahpen (Davıd Oıstrahtyң ұly), Zara Dolýhanovamen birge birinshi syılyққa ıe boldym. Biz aldyңғy shepte tәýligine 15 saғat әn saldyқ, soғysty қatardaғy gvardııa soldaty bolyp aıaқtadym. Eki ret Stalınniң aldynda әn shyrқadym. Sondaı kontsertterdiң birinde onyң өtinishimen aңyzғa aınalғan «Samara қalasy» maıdan әnin oryndadym. Stalın de, onymen birge bүkil zaldaғy kөrermen oryndarynan tik tұryp tyңdady. Men maıdanda bes jylғa jýyқ boldym. Bizdiң armııa ұrysқa әzirlenip jatқanda men өz әnderimmen olardyң rýhyn kөterip, jigerin janydym. Halyқ қaһarmany ataғy Keңes Odaғynyң Batyry degen ataққa teңestirilgen ғoı, bұl nagrada da men үshin өte қymbat. Men ony maıdanda alғan қos «Jaýyngerlik erligi үshin» medalimen birdeı baғalaımyn. Nұrsұltan Nazarbaev maғan osy ataқty tapsyryp tұrғanda «Siz soғys kezinde de, beıbit jyldarda da halyқtyң rýhyn kөterip, jigerlendirip otyrdyңyz. Men sizdiң daýysyңyzdy bala kezimnen estim kelem», - dedi. Men jylap jibere jazdadym. Esime maıdannyң alғy shebinde medbıkemen birge jүgirip kele jatқanym, қolymda plaş, arқamda - avtomat... sol bir қıyn-қystaý kүnder tүsti. Әrıne, biz sol jyldarda өlimdi, halyқ basyna tүsken aýyrtpalyқty kөp kөrdik, jaraly jaýyngerler әniңdi tyңdap, jarasyn қaıtadan taңdyryp alady da, ұrysқa attanady. Mine, osyndaı sәtterde әnniң jigerlendirýshi kүshin tereң tүsindim.
- Roza Tәjibaıқyzy, қazirgi estrada oryndaýshylarynan kimderdi atar ediңiz?
- Jaқsy әnshiler bar, әrıne, mәselen Maқpal Jүnisova. Biraқ ta jalpy alғanda estradanyң deңgeıi құldyrap ketti. Bұryn estrada janry klassıkalyқ, halyқtyқ mýzykamen deңgeıles tұratyn edi. Al bүginde kөpshiligi bir sәttik arzan tanymaldyққa әýes.
- Estradany bұrynғy deңgeıine kөterý үshin ne isteý қajet?
- Kүrdeli sұraқ. Bүginde Қazaқstanda sapaly deңgeıde mýzykalyқ bilim beretin oryndar bar. Degenmen eki nәrseni bөlip aıtar edim. Birinshisi - jaқsy repertýar қajet, kompozıtorlar men aқyndar tereң kәsibı shyғarma jasaýlary kerek, ekinshi mәsele - tyңdarmandy tәrbıeleý. Mұnyң bәri өzara baılanysty, oryndaýshy үshin de, kөrermen үshin de talap pen deңgeı joғary bolýy tıis.
- Soңғy sұraқ, Roza Tәjibaıқyzy, Siz kөptegen tarıhı kezeңderden өtken adamsyz, Қazaқstandaғy bүgingi қoғamdyқ-saıası jaғdaıdy, el basshylyғy jүrgizip jatқan reformalardy қalaı baғalaısyz?
- Men өz Otanymyzdy maқtan etemin. Kөbine-kөp, bizdiң Elbasymyzdyң arқasynda, tarıh aýқymymen қarasaқ, Қazaқstan қysқa merzimde әlemdik arenada өz bedelin nyғaıtty. Al ekonomıkaғa keletin bolsaқ, әrıne, қazir daғdarys dep jatyr, degenmen tұtastaı alғanda biz ekonomıkalyқ өsýdiң jemisti kezeңinen өttik, sondyқtan da osynaý kүrdeli kezeңde de қol jetken jetistigimizdiң arқasynda, odan da aman-esen өtermiz dep oılaımyn. Bүginde «Nұr Otan» partııasy өziniң 10 jyldyғyn atap өtip otyrғanyn atap өtkim keledi. Bұl Elbasymyz kөshbasshy bolyp otyrғan, naғyz shynaıy patrıottardyң partııasy, al patrıotızm әrkimge de kerek қasıet. Ony adamnyң boıyna jas shaғynan siңire bilý қajet. Osy oraıda өnerdiң, atap aıtқanda, әnniң azamattyқ sezimdi tәrbıeleýge zor yқpalyn aıtar edim. Bizdiң myқty partııamyz sııaқty bilikti estrada ұjymdaryn құryp, Қazaқstanymyzdy talmaı jyrlap, balalarymyzdy tәrbıelep, ұlttyқ dәstүrlerdi nasıhattaýғa tıispiz. Bүginde elimiz үshin қajet құndylyқtar osy...