Men qazaq tilin qalaı úırendim: Ózge ult ókilderi óz tájirıbesimen bólisti
ıÝlıana Novıkova, Atyraý oblysy Qulsary aýdany «Órken» bóbekjaı-balabaqshasynyń tárbıeshisi (ulty orys):
Atyraý oblysy Jylyoı aýdany Qulsary qalasynda ómirge keldim. Adaılardyń «Jetimek jary» aýylynyń kelinimin. Joldasym Sherhan - úlken shańyraqtyń kenje uly. Ekeýmiz ata-enemniń qolynda turamyz. Qazaq tilin mektep qabyrǵasynan bastap úırendim. Kórshi-qolańǵa, aǵa-ápkelerim men dostaryma alǵysym sheksiz. Qazaqtyń salt-dástúrin boıyma sińirip, qazaq tilinde taza sóıleýime muryndyq bolǵan dostaryma kóp rahmet! Ata-eneme sálem salǵan kezde «maǵan qosaǵyńmen qosa aǵar» dep tilek bildirdi. Keıin osy tilektiń mánin uǵynyp, qazaqy ortaǵa sińe bastadym. Osyndaı appaq júrekterden shyǵatyn aq tilekterdi estimeı júrgender qanshama?! Sálem salý – ózin tómen kórsetetinderdiń isi dep esepteıtin kelinder bar. Solarǵa aıtarym: úlken kisilerdiń batasyn alýǵa asyǵaıyq!
Bababaqshada tárbıeshimin. Ózimniń úırengenimdi bóbekterime úıretip kelemin.
Jamalaıl Elımhanov, «Emır-Oıl» JShS dırektory, Aqtaý qalasy (sheshen):
Sheshen Respýblıkasynda soǵys bastalǵannan keıin meniń otbasym Qazaqstanǵa 1995 jyly kóship keldi. Balalyq shaǵym Aqtaýda ótti. Orys mektebinde oqydym. Onda ár túrli ult ókilderi boldy. Sondyqtan, barlyǵymyzǵa ortaq til orys tili edi. Qazaq tili sabaǵy maǵan qatty unaıtyn, biraq orta bolmaǵasyn, erkin sóılep kete almadym.
Mektepti bitirgennen keıin Beıjińdegi Qytaı polıtehnıkalyq ýnıversıtetiniń ekonomıka jáne halyqaralyq saýda fakýltetine tústim. Oqý aǵylshyn jáne qytaı tilinde júrdi. Qytaıda 5 jyl oqyp, bakalavr dárejesine jetip, eki shet tilin meńgerip shyqtym. 2014 jyly Aqtaýǵa oralyp, jumys tájirıbem bolmasa da, munaı kompanııasynan jumysty tez taýyp aldym. Oǵan sebep – shet tilderin jaqsy bilgenimde.
Biraq meni bir oı mazalaı berdi: qazaq jerinde óstim, bilim aldym, 4 tildi meńgerdim, al memlekettik tildi bilmeımin. Kóp oılanyp ózime sert berdim: men qazaq tilinde erkin sóıleı alǵan kezde ǵana ózimdi qazaqstandyqpyn deýge quqyǵym bar. Qazaq tilin qalaıda úırenem dep, 2016 jyly oqýdy bastap kettim. Baǵyma qaraı, jaqsy muǵalim kezdesti. Jumys kóp, ýaqyt az. Soǵan qaramastan, sabaǵymnan qalmaı oqydym. Ońaı boldy dep aıta almaımyn, óıtkeni sheshen tili qazaq tiline múlde uqsamaıdy. 2 jylda men qazaq tilinde erkin sóıleıtin deńgeıge jettim.
Qazaqstanda turatyn azamattarǵa aıtarym – ultyńyzǵa, jasyńyzǵa qaramaı, memlekettik tildi bilýge umtylyńyz.
Ókinishke qaraı, kópshiliginiń tilge tıek etetini – mektepte oqyǵanda qazaq tildi orta bolmaǵany. Biraq bul syltaý ǵana. Qazaq tilin kez kelgen jasta oqýǵa bolady. Bastysy – yntańyz men óz elińizge degen qurmetińiz. Meniń qolymnan keldi. Sizdiń qolyńyzdan da mindetti túrde keledi!
Meniń úndeýim birinshiden er azamattarǵa arnalady. Qazaqstanda er balany el-jurtyna qamqorshy, qorǵan bolatyndaı etip tárbıeleıdi. Kerek bolsa, er jigit otany úshin ómirin de qıǵan. Al biz memlekettik tilimizdi úırenýge bos ýaqytymyzdy qııa almaǵanymyz ba sonda?!
Armen Ogenesıan, mamandandyrylǵan kúzet qyzmeti basqarmasynyń polıtseıi (armıan):
Ózbekstan Respýblıkasynda týdym. Mektepti orys tilin oqyp bastadym. 2007 jyly Qyzylorda qalasyna kóship kelip, sol jerde de orys synybyna tústim. Sol mektepte synyptastardyń kóbi basqa ult ókilderi bolatyn. Bári de qazaq tilinde sóıleıtin. Qazaqstanda óspegendikten, memlekettik tilde men ǵana sóılemeıtin edim. Balalar oryssha suraǵyma qazaqsha jaýap berip, meni mazaq qylatyn (kúldi). Eregeskende ózbekshe jaýap beretin edim. Aqyry, jigitterge «maǵan kómektesińder» dep qolqa saldym. Osylaısha, dostarym men kórshilerimniń arqasynda qazaq tilin meńgerdim. Memlekettik tildi bilýdiń arqasynda qazirgi tańda polıtsııa qyzmetkeri bolyp jumys atqaryp jatyrmyn.
Talaı qyzyq jaǵdaılarmen kez bolamyn. Bekette turǵan kezde aýyldan kelgen kisiler bar orysshasyn jıyp, kúshenip, jón suraıdy keıde. Sonda qazaq tilinde jaýap bergenimde «balam qazaq ekensiń ǵoı» dep, qushaqtap alyp jatady. Jalpy, qazaq tilin úırenýge maǵan namys túrtki boldy dep aıta alamyn.
Vıktorııa Tregýbova, «77» kommertsııalyq telearnasynyń júrgizýshi-redaktory, Jambyl oblystyq «Radanej» orystar qoǵamy birlestiginiń múshesi (orys):
Mektep kezinen bastap aýdan, oblys kóleminde qazaq tilinen túrli jarystarǵa qatystym. Otbasynda 2 adambyz. Menen 3 jas úlken aǵam bar. Ol da qazaq mektebin bitirgen. Reseıde týǵanmyn. 2000 jyly otbasymyzben birge Qazaqstanǵa qonys aýdardyq. Anam Moıynqum aýdany Ulanbel aýylynyń týmasy. Mektep bitirgennen keıin bilim izdep, Reseıge barǵan. Sol jerde ákemdi kezdestirip, ekeýi shańyraq kótergen. 5-6 jyl turǵannan keıin anam týǵan ólkesin ákeme kórsetkisi kelip, Qazaqstanǵa kelgen. Sol kezde qazaqtyń qonaqjaılylyǵy men tabıǵatynyń unaǵany sonshalyq, biz Reseıge qaıta oralmadyq.
Men de anam sekildi bilim izdep, alysqa barmaı-aq qoıýdy sheshtim. Ózimizdiń Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetin bitirdim. Bıyl bitirip, dıplom aldym. Aldaǵy ýaqytta arman-maqsattaryma jetem degen úmitim bar. Áke-sheshem qazaq mektebine bizdi bergen kezde qatty qınalypty. Sebebi, ekeýi de qazaq tilin múlde bilmep edi. Kishkene kezde úı tapsyrmasyn oryndaý úshin kórshilerden kómek surap júretinbiz. Mektep kezinen is-sharalarǵa belsendi qatysyp kele jatyrmyn. Іs-sharalarda ózimdi «orystyń qazaq qyzymyn» dep tanystyramyn. Bolashaǵym, tipti búkil Qazaqstannyń keleshegi qazaq tilinde dep, senimdi túrde aıta alamyn.
Aleksandr Fılatov, mamandandyrylǵan kúzet qyzmeti basqarmasynyń polıtseıi (orys):
Týǵan jerim Qaraǵandy oblysynyń Jańaarqa aýdany. Taza qazaq aýylynda óskenmin. Ol jaqta orys balasy qazaq tilin biledi eken deıtindeı, eshqandaı tańǵalarlyq jaǵdaı bolǵan joq. «Chısta» qazaq boldyq qoı (kúldi).
11 jyl mektepti, keıin kolledjdi qazaq tilinde bitirdim. Sóıtip, Nur-Sultanǵa kelip, osy jaqta tańǵalyp júrgen jaıym bar. Osy jaqtaǵy basshylyq ta maǵan oryssha sóıleıdi. Al men ózimdi taza qazaq sezinemin. Sebebi, men úshin oryssha sóılegennen qazaqsha sóılegen ońaı bolyp ketken. Sondyqtan, Qazaqstan azamaty bolǵandyqtan, qazaq tilin bilý – mindet dep esepteımin. Qazaq tilin bilgenniń arqasynda 2015 jyldan beri ishki ister organdarynda qyzmet atqaryp kelemin. Ne aıtamyn endi, aıta berseń áńgime kóp... (kúldi).
Sabına Pak, Koreı etnomádenı birlestiginiń múshesi, Túrkistan qalasy (káris):
Maqtaaral aýdany Qyzylqum aýylynda ómir esigin ashtym. Anam qazaq, ákem koreı ultynan. Jalpy, bala kezden bizdiń úıdegiler qazaq, orys jáne káris tilinde sóılesedi. Qazaq aýylynda ósip, alty jasymda qazaq mektebine berdi. Janymdaǵy dostarymnyń bári qazaqtan. Qazaq tilinde óleń jazamyn. Búgingi kúni «Mıras» ýnıversıtetinde qazaq tili jáne ádebıeti muǵalimi mamandyǵyn oqyp jatyrmyn.
Qazaq bola tura qazaqsha sóılemeıtinder kóp. Ne sebepti ózimizdiń memleketimizdiń tilin keıin qoıamyz? Oılanyp otyrsam, mamandyqty tańdaý kezinde de meni osy oı mazalaǵan edi. Sol sebepti, qazaq tilin jetik meńgergen, ultyna adal qyzmet ete alatyn jetkinshekterdi tárbıelep, olardy mádenıetti adam retinde jetildirgim keledi. Aǵam Abaıdyń barlyq óleńi men 45 qara sózin jatqa biledi. Ol respýblıkalyq saıystarda birneshe dúrkin jeńimpaz atanǵan. Aǵam ekeýmiz Abaıdyń 31-shi qara sózin káris tiline aýdardyq.
Anel Pımıcheva, oqýshy (ýkraın):
Óz basym ónerge jaqyn adammyn. Túrli vokaldyq konkýrstardyń laýreaty boldym. Dombyra tartyp, shabyttanǵan kezde óleń jazamyn. «Qazaq tilin qalaı úırendiń» dep surasańyzdar, eń birinshi atam úıretti. Keıin qazaq balabaqshasynda tárbıelenip, ata-anamnyń sheshimi boıynsha qazaq mektebine baratyn boldym. Iá, tildi azdap bilgenimmen mektepte qazaq tilnń meńgerýde biraz qıyndyq týdy. Qazaq tili páninen úshtik baǵa ala beretinim, namysymdy qamshylaǵannan bolar, tildi tez úırenip aldym.
2017 jyly qazaq tilinen respýblıkalyq Olımpıadadan birinshi oryn aldym. Sol jyly mektebimizdiń «Jyl oqýshysy - 2017» saıysynda jeńimpaz boldym. 2018 jyly «Patrıot» tósbelgisiniń ıegeri boldym.
Bir jyldan keıin bir oqý ornyna túsýim kerek. Tilshi bolamyn dep sheshtim, sondyqtan, memlekettik tildi tereńirek meńgerip, qazaq klassıkteriniń romandaryn oqyp jatyrmyn.
Natalıa Dementeva, Kókshetaý qalalyq gýmanıtarlyq-tehnıkalyq lıtseıiniń dırektory (orys):
Memlekettik tildiń mártebesin kóterý maqsatynda qazaq tilin úırený úshin elimizde barlyq jaǵdaı jasalatynyn, jańa oqýlyqtar shyǵarylyp, jańa ádistemeler paıda bolyp jatqanyn bárimiz bilemiz. Balalarymyz qazaqsha bilip, qazaq tiliniń grammatıkasyn keremet meńgerýge tyrysady. Biraq bizdiń baıqaýymyzsha, til grammatıkasyn meńgergen jastar ókinishke qaraı qazaqsha áli de erkin sóıleı almaı júr. Tildik orta bolsa da, balalar sóılemeıdi. Shetel tili – aǵylshyn tilin alatyn bolsaq, bul tildiń jaǵdaıy múlde basqa. Aǵylshynsha sóıleý úshin tildik orta joq bolsa da, jastar tez úırenip alady. Aǵylshynsha keremet sóıleıdi. Saıraıdy! Eshqandaı tildik kedergi joq. Meniń oıymsha, shetel tilin úırený ádistemesin qazaq tilin úırenýde, oqýlyqtar shyǵarǵan kezde de qarastyrýymyz kerek.