Memlekettik qyzmet kásibı daıarlanǵan, eldiń damýyna múddeli jastar úshin ashyq - Anar Jaılǵanova
- Anar Nuralyqyzy, elimizde jastar arasynan bilikti mamandardy daıarlaýǵa qatysty mańyzdy baǵdarlamalar júzege asyryldy. Osy oraıda sizdiń pikirińiz qandaı?
- Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan bastap, jastarǵa qoldaý kórsetý maqsatynda kóptegen mańyzdy sheshimder qabyldady. El ekonomıkasy úshin qıyn kezeńder bolsa da, Elbasy 90-jyldardyń basynda jastardyń bilim alý máselesin aldyńǵy qatarǵa qoıdy. Osy baǵytta Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń bastamasymen jastarǵa arnalǵan «Bolashaq» bilim berý baǵdarlamasy bekitildi. Atalǵan baǵdarlama aıasynda berilgen halyqaralyq stıpendııasy arqyly 10 myńnan astam adam sheteldiń úzdik ýnıversıtetterinde bilim aldy. Búginde talaı jasqa úmit syılap, bilimin shyńdaýǵa múmkindik bergen baǵdarlama túlekteri elimizdiń túrli mańyzdy salalarynda eńbek etýde. Elbasynyń bastamasymen jastarǵa barynsha qoldaý kórsetý maqsatynda ótken jyly Jastar jylyn atap óttik. Jastar jylynda elimizdiń jastaryna keńinen jol ashýdy kózdeıtin mańyzdy bastamalar, tyń jobalar iske asyryldy.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev «Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń «Igilik barshaǵa! Sabaqtastyq. Ádildik. Órleý» saılaýaldy baǵdarlamasynda «Órleýdiń qozǵaýshy kúshi – jastarǵa arqa súıeý» qajettiligin alǵa qoıý eldiń strategııalyq baǵytynyń sabaqtastyǵyn qamtamasyz etýge septigin tıgizdi.
Prezıdenttik jastar kadr rezervi - osy baǵyttaǵy mańyzdy bastama. Osyndaı mańyzdy jáne aýqymdy jobanyń ótken jyly iske qosylǵany da mándi. Joba, birinshi kezekte, básekege qabiletti jáne kreatıvti jastardy qoldaýǵa baǵyttalǵan. Prezıdenttik jastar kadr rezervine enýge 13 myńnan astam qazaqstandyq úmittendi. Bir orynǵa 24 úmitker talaptandy. Konkýrsqa qatysýshylarǵa qoıylatyn negizgi talaptar – 35 jastan aspaǵan, joǵary bilim jáne bes jyldan kem emes jumys ótili. Nátıjesinde, qajet bolǵan jaǵdaıda jaýapty laýazymdarǵa usynylatyn, eldiń damýy úshin tıimdi jumys isteı alatyn ártúrli beıindegi 300 joǵary bilikti mamannan turatyn pýl quryldy. Prezıdenttik jastar kadr rezervin qurý - bul osyndaı perspektıvti jas mamandardy izdestirýdiń jańa formattaǵy alǵashqy tájirıbesi boldy.
- Osy kadr rezervi quramyndaǵy adamdar qaı sektorlardyń mamandary?
- Jalpy, rezervshiler tizimine jeke sektordyń 106 ókili, kvazımemlekettik sektordyń 98 qyzmetkeri jáne 96 memlekettik qyzmetshi kirdi. Jobaǵa elimizdiń barlyq óńirleriniń azamattary belsendi qatysty. Eń kóp kandıdattar Almaty qalasy, Qaraǵandy, Shyǵys Qazaqstan oblystarynan jáne Nur-Sultan qalasynan boldy. Sondaı-aq Ázirbaıjan, Ulybrıtanııa, Germanııa, Reseı, Túrkııa jáne Frantsııa sııaqty jaqyn jáne alys shetelderde júrgen azamattar da qalys qalmady. Rezervshilerdiń arasynda túrli ult ókilderi bar. Rezervke alynǵandardyń kópshiligi, ıaǵnı 58%-da aldyńǵy qatarly sheteldik bilimi bar. Bul tizimde 6 ǵylym doktory, úshten ekisinde joǵary magıstr dárejesi bar.
Іriktelgen jas mamandardyń 36,5 paıyzy ınfraqurylym men servıstik salalardy damytý, ónerkásip, aýyl sharýashylyǵy jáne qorshaǵan ortany qorǵaý salasynda, 21,5 paıyzy ekonomıkalyq jáne qarjylyq, 7 paıyzy syrtqy ári ishki saıasat, 5 paıyzy áleýmettik, 4 paıyzy quqyqtyq saıasat salasynda, sondaı-aq 12 paıyzy óńirlik jáne 14 paıyzy basqarý toptarynda qarastyrylǵan qyzmetterdi tańdaǵan.
Prezıdenttik jastar kadr rezervi jobasynda elimizdiń jastary úshin pármendi áleýmettik lıftiler júıesin qurý strategııalyq maqsaty bar. Rezervke qabyldanǵannan keıin jas mamandarǵa memlekettik jáne kvazımemlekettik sektorlarda ártúrli pozıtsııalar usyna bastady.
Іriktelgen jastar 5 jyl merzimge rezervke alyndy. Jarty jylǵa jýyq ýaqyt ishinde rezervke engen 142 jas maman (46,3 %) memlekettik organdar men kvazımemlekettik sektordaǵy ár túrli laýazymdarǵa ornalastyryldy, onyń 35-i ákimdikterge jumysqa ornalastyryldy. Bul rette, rezervshiler oblystardyń, qalalardyń ákimderi orynbasarlarynyń, aýdan ákimderi men olardyń orynbasarlarynyń, basqarmalardyń jáne bólimderdiń basshylarynyń, bas ınpektorlardyń, sondaı-aq baǵynysty uıymdar men kvazımemlekettik sektordyń basshy laýazymdaryna taǵaıyndaldy.
Rezervshiler arasynda ortalyq memlekettik organdardaǵy jaýapty qyzmetterdi atqaryp júrgender az emes. Syrtqy ister mınıstrliginiń jaýapty hatshysy Árken Ótenov,Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń Týrızm ındýstrııasy komıtetiniń tóraǵasy Dastan Ryspekov, Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi Azamattyq avıatsııa komıteti tóraǵasynyń orynbasary Ardaq Ótepov, Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi Memlekettik kórsetiletin qyzmetter komıteti tóraǵasynyń orynbasary Rostıslav Konıashkın bar.
Kvazımemlekettik sektor da rezervshilermen tolyqtyryldy. Buryn munaı salasyndaǵy qyzmet kórsetý kompanııasynda ınjener bolǵanErlik Músilimov qazirde «Baıqońyr» áleýmettik kásipkerlik korporatsııasynyń» basqarma tóraǵasynyń orynbasary qyzmetine, al jeke kompanııada marketolog bolyp eńbek etken Alekseı Anısımov «Qazposhta» AQ-nyń marketıng jáne PR boıynsha dırektorynyń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy.
Bizdiń Agenttikte eń jaýapty baǵyttardyń biri bolyp sanalatyn - Strategııalyq ázirleý jáne halyqaralyq baǵdarlamalar departamentiniń dırektory retinde biz rezervshi Azamat Jolmanovty taǵaıyndadyq. Taǵy bir rezervshi Aıanaı Raeva – Shymkent qalasy boıynsha aýmaqtyq departamenti basshysynyń orynbasary bolyp qyzmetke kirisip ketti.
Sheteldegi rezervshiler arasynda da taǵaıyndalǵan azamattar bar.
Álim Baıalıev – Ystanbul qalasyndaǵy QR Elshiliginiń bas konsýly, Meıram Jumaǵulov - Túrikmenstandaǵy QR Elshiliginiń shet eldegi mekemesiniń keńesshisi, Arsen Turǵambaev - Syrtqy ister mınıstrliginiń TMD departamentiniń keńesshisi qyzmetine, sondaı-aq Dortmýnd qalasynda (Germanııa) Zalando SE eýropalyq elektrondy kommertsııalyq kompanııasynda ınjener-programmıst bolyp jumys istegenSaıatbek Orazbekov Ulttyq banktiń Qarjy tehnologııalary departamenti basqarmasynyń basshysy qyzmetine taǵaıyndaldy.
Rezervshilerdiń arasynda jańa tehnologııalar baǵytynda, ıaǵnı, tsıfrlandyrý, blokcheın, jasandy ıntellekt salasyndaǵy joǵary bilikti mamandar bar. Olar jańa tehnologııalardyń kómegimen ozyq basqarý júıelerin engizýge baǵyttalǵan, bul halyqqa kórsetiletin memlekettik qyzmetterdiń ashyqtyǵy men jedeldigin qamtamasyz etedi.
Bıyl qańtar aıynda rezervshilermen kezdesýde Prezıdent eń basty mindetti aıqyndady: bul Qazaqstannyń qurylysyn jańa jaǵdaıda jalǵastyrý. Tıisti quzyrettilikke, bilimge ıe bola otyryp, bizdiń jastarymyz memleket damýynyń jańa tarıhı kezeńine daıyn bolýy tıis. Bul rette, Memleket basshysy aıtqandaı, bilim, quzyrettilik ambıtsııadan joǵary turýyn, turaqty damý men ózin-ózi jetildirý árbir rezervshi úshin «altyn» ereje bolýy tıis ekenin atap ótti.
Álemde qazir barlyq salalarda qarqyndy ózgerister oryn alyp jatyr, memlekettik basqarý salasy da zamanaýı trendterge sáıkes kelýi mańyzdy. Eger biz álemdegi eń damyǵan 30 memlekettiń qataryna qosylǵymyz kelse, tsıfrlandyrý máselelerine erekshe nazar aýdara otyryp, memlekettik basqarýdy jaqsartýymyz kerek.
- Memlekettik qyzmetke kelý úshin jastardy yntalandyrýdyń qandaı sharalary iske asyrylýda?
- Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasynyń «100 naqty qadam» Ult josparynda kásibı memlekettik apparat pen qoǵamǵa esep beretin memleketti qurý boıynsha aýqymdy jumystar keshenin júzege asyrý mańyzdylyǵy kórsetildi. Olardyń ishinde memlekettik qyzmette merıtokratııa qaǵıdattaryn nyǵaıtý, onyń tıimdiligin, transparenttiligin, básekege qabilettiligin arttyrý, memlekettik qyzmet kórsetý sapasyn jáne olarǵa qol jetimdilikti jaqsartý, barlyq deńgeıdegi memlekettik apparat qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý, azamattarmen turaqty keri baılanys ornatý, olardyń quqyqtary men múddelerin qorǵaý, ákimshilik kedergilerdi azaıtý sııaqty mindetter bar. Búginde Agenttik tarapynan memlekettik apparatty odan ári jetildirý úshin naqty qadamdar jasalýda.
Prezıdent Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń sońǵy otyrysynda memlekettik qyzmetke jańa serpin beretin jas talanttardy izdeýdi jáne daıarlaýdy alǵa qoıǵan bolatyn. Osy rette, memlekettik qyzmet kásibı daıarlanǵan, boıynda bilimi, patrıottyq sezimi jáne eldiń damýyna úles qosýǵa úlken nıeti bar jastar úshin ashyq.
Jalpy, elimizde 20 myńnan astam jas (barlyq memlekettik qyzmetshilerdiń 23%) ózderiniń qyzmettik mansabyn memlekettik qyzmetpen baılanystyrǵan. Olardyń ishinde, ortalyq deńgeıde – 2177 adam, oblystyq deńgeıde–6375 adam, qalalyq jáne aýdandyq deńgeıde – 9295 adam, aýyldyq deńgeıde – 2637 adam.
Bul rette bir jarym myńnan astam (1 559) jas maman memlekettik qyzmette ártúrli basshylyq laýazymdardy atqaryp otyr, bul basshylardyń jalpy sanynyń 6,5%-yn quraıdy.
Memlekettik qyzmetke túsýdi jáne úmitkerlerge qoıylatyn talaptardy jańǵyrtý Ult josparyn júzege asyrýdan bastaldy. Qazir memlekettik qyzmetke alǵash ret kirgender óz jumysyn konkýrstyq negizde tómengi laýazymnan bastaıdy. Bul merıtokratııa qaǵıdatyna negizdelgen mansaptyq úlginiń negizgi prıntsıpi bolyp otyr.
Memlekettik qyzmetke ornalasýdyń rásimin odan ári jeńildetý, onyń ashyqtyǵy men qoljetimdiligin arttyrýdyń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, Agenttik bastamasymen osy baǵyttaǵy erejelerge ózgerister engizilgen bolatyn. Endi úmitkerler memlekettik bos oryndarǵa jarııalanǵan baıqaýlarǵa qajettilik boıynsha úıden shyqpaı-aq qatysa alady. Ol úshin qujattardy elektrondyq poshta arqyly tapsyrýǵa múmkindik berildi, ıaǵnı buryn talap etilgendeı, memlekettik organǵa qujattardyń qaǵaz nusqalaryn ákelý qajettiligi joıyldy.
Budan bólek, buryn memlekettik qyzmetke ornalasý boıynsha konkýrsqa qatysý úshin úmitkerler konkýrs qorytyndysyna qaramastan tolyq qujattar tizimin daıyndaý qajet bolatyn. Endi konkýrsqa qatysý úshin úmitkerler óz ótinishine tek eki qujatty: dıplomnyń kóshirmesin jáne qyzmettik tizimniń kóshirmesin qosa usynady. Qalǵan talap etiletin qujattardy konkýrstyq komıssııanyń oń sheshimin alǵan kandıdat tapsyrady. Áńgimelesýden ótý úshin kandıdattyń memlekettik organǵa kelýi de qajet emes. Túzetýlerge sáıkes, áńgimelesý qashyqtyqtan beıne baılanys quraldary arqyly júrgizilýi múmkin.
Konkýrsqa qatysa alatyn áleýetti baqylaýshylar qatary barynsha keńeıtildi. Endi árbir kámelet jasqa tolǵan áreketke qabiletti azamat baqylaýshy bola alady. Bul úmitkerlerge konkýrstyq komıssııanyń hatshysyn aldyn ala habardar ete otyryp, óziniń baıqaýshysyn áńgimelesýge shaqyrýǵa múmkindik beredi.
- Aýyldy jerlerde maman tapshylyǵy máselesi kóterilip júrgeni belgili. Bul turǵyda jas mamandardy qoldaýǵa arnalǵan tyń qadamdar qarastyryldy ma?
- Memlekettik qyzmettiń tartymdylyǵyn arttyrý jáne aýyldyq jerlerge bilikti kadrlardy tartý maqsatynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine memlekettik qyzmet máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańynda «Dıplommen aýylǵa» jobasy aýqymynda aýyldyq jerlerge memlekettik qyzmetke kelgen «B» korpýsynyń ákimshilik qyzmetshilerine turǵyn úı satyp alýǵa nemese salýǵa áleýmettik jeńildikter berý týraly másele pysyqtaldy.
Joba aıasynda áleýmettik qoldaýǵa neǵurlym muqtaj ákimshilik laýazymdar sanattary boıynsha taldaý júrgizilgen bolatyn. Onyń nátıjesine sáıkes, bos laýazymdardyń eń kóp úlesi bas maman, jetekshi maman laýazymdaryna tıesili bolǵandyqtan, bul aýyldyq deńgeıde 93% bos jumys ornyn quraıdy. Sondyqtan, joba tikeleı osy laýazymdarǵa baǵyttalatyn bolady.
Budan bólek, «Dıplommen aýylǵa» jobasy aıasynda kóterme járdemaqy tóleý, turǵyn úıge bıýdjettik kredıt berýdi qarastyrý sııaqty áleýmettik qoldaý sharalary qarastyrylǵan.
Jobany iske asyrý ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń «Mamandardy áleýmettik qoldaý sharalaryn iske asyrý úshin jergilikti atqarýshy organdarǵa bıýdjettik kredıtter» 034 bıýdjettik baǵdarlamasy aıasynda kózdelgen qarajat, sondaı-aq jergilikti atqarýshy organdar esebinen júzege asyrylady.
Elbasy N.Á. Nazarbaevtyń jastardy qoldaý baǵytyndaǵy sara jolynyń jalǵasy retinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemeluly Toqaev elimizdegi jastar jylynyń jabylý saltanatynda, jastardyń nazaryn olar úshin ashylyp jatqan múmkindikterge aýdardy. Jastardy jetekshi tehnologııalyq kompanııalarda jumys isteýge, óz jobalaryn ozyq ǵylymı ortalyqtarda júzege asyrýǵa shaqyrdy. Osylaısha, qazirgi kezeńde jastar úshin múmkindikter mol. Tek ynta men jiger bolsa bolǵany.
Sózimdi qazaqtyń aqıyq aqyny Maǵjan Jumabaevtyń:
«Arystandaı aıbatty
Jolbarystaı qaıratty
Qyrandaı kúshti qanatty
Men jastarǵa senemin»- degen óleń joldarymen aıaqtaı kele, ár ýaqytta jastar eldiń basty baılyǵy bolyp qala beretinin atap ótkim keledi. Jastarǵa úlken úmit artylady. Jalyndy jastardyń kúsh-qýaty men biliminiń arqasynda kóptegen jetistikterge jetip kelemiz. Elimizdiń odan ári damýyna burynǵydan da mol úles qosý úshin jastarymyz bilimdi, jan-jaqty, zaman talaptaryna ıkemdi bolýy kerek. Búgingi jastar–erteńgi Qazaqstan!
- AnarNuralyqyzy, ýaqyt taýyp suhbat bergenińiz úshin kóp raqmet!