Memleket basshysy beıneúndeýiniń tolyq mátini jarııalandy
***
Qurmetti otandastar!
Barshańyzǵa málim, Men bıyl halyqqa Joldaýymda saıası jańǵyrý týraly aýqymdy baǵdarlama usyndym. Bul qujat qoǵamda jan-jaqty talqylandy. Sarapshylar qaýymy jáne belsendi azamattar osyǵan qatysty óz pikirin bildirdi. Qalyń kópshilik qoldaý kórsetti.
Joldaýda aıtylǵan bastamalardyń negizgi maqsaty – saıası júıemizdi túbirimen ózgertý. Bul halyqtyń kóp jylǵy talap-tileginen týyndap otyr. Azamattarymyz memleketti basqarý isine qatysýǵa keń múmkindik berilgenin qalaıdy. Sondaı-aq saıası úderisti túbegeıli demokratııalandyrý qajet dep sanaıdy. Muny tıimdi júzege asyrý úshin Ata zańymyzǵa ózgerister engizý qajet.
Bir sózben aıtqanda, konstıtýtsııalyq reforma jasaý kerek. Osyǵan oraı meniń tapsyrmammen arnaýly jumys toby quryldy. Oǵan belgili quqyqtanýshy ǵalymdar, tájirıbeli sarapshylar jáne quzyrly organdardyń ókilderi kirdi.
Jumys toby Negizgi zańǵa engiziletin ózgerister men tolyqtyrýlardyń jobasyn ázirledi. Ony muqııat zerdelep, Konstıtýtsııalyq keńeske joldadyq. Bul organ óz qorytyndysyn usyndy. Qujat jobasy Ata zań normalaryna saı keledi. Biz konstıtýtsııalyq reformanyń sheshýshi kezeńine qadam bastyq. Endi Negizgi zańdy ózgertýimiz kerek. Shyn máninde, munyń el taǵdyry úshin aıryqsha máni bar.
Ata zań baptarynyń úshten biri ózgeredi. Ashyǵyn aıtsaq, Konstıtýtsııamyz múlde jańa sıpatqa ıe bolady. Sol sebepti, men respýblıkalyq referendým ótkizý týraly bastama kóterdim. Óıtkeni, mundaı aýqymdy ózgeris búkil halyqtyń sheshimimen júzege asyrylýǵa tıis.
Barlyq damyǵan elde plebıstsıt tikeleı halyq bıliginiń aıqyn kórinisi sanalady. Biraq Qazaqstanda demokratııanyń bul tıimdi ınstıtýtynyń áleýeti tolyqqandy paıdalanylmaı otyr.
27 jyl buryn ótkizilgen referendýmda qazirgi Ata zań qabyldandy. Odan keıingi barlyq konstıtýtsııalyq reforma Parlamentte maquldandy. Negizinde, bul zańdy qalyptasqan tájirıbe. Biraq damýdyń jańa kezeńinde, Jańa Qazaqstandy qurý jolynda elimiz úshin osyndaı asa mańyzdy sheshimderdi búkil halyq bolyp qabyldaýymyz kerek. Buǵan kámil senemin. Sondyqtan búgin men Konstıtýtsııaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý úshin 5 maýsymda respýblıkalyq referendým ótkizý týraly Jarlyqqa qol qoıdym.
Konstıtýtsııalyq túzetýler jobasy boıynsha azamattardyń jappaı daýys berýi bizdiń demokratııalyq qaǵıdattardy berik ustanatynymyzdy bildiredi.
Aldaǵy referendým Qazaqstannyń bolashaǵyn aıqyndaıdy. Árbir azamatymyz daýys berip, osy tarıhı betburysty jasaýǵa óz úlesin qosa alady.
Konstıtýtsııalyq reforma barlyq memlekettik modeldi keshendi túrde ózgertýge baǵyttalǵan. Túzetýler «sýperprezıdenttik» basqarý úlgisinen yqpaldy Parlamenti jáne esep beretin Úkimeti bar prezıdenttik respýblıkaǵa túbegeıli kóshýdi kózdeıdi.
Konstıtýtsııalyq reforma bıliktiń ókildi tarmaǵyn aıtarlyqtaı kúsheıtedi. Úılesimdi jáne teńgerimdi júıeni nyǵaıtady. Máslıhattardyń yqpalyn arttyrady.
Májilis pen oblystyq máslıhattardyń depýtattaryn saılaýdyń aralas majorıtarly-proportsıonaldy modeli engiziledi. Bul qadam saılaýshylardyń kózqarastary men pikirlerin barynsha tolyq qamtýǵa múmkindik beredi.
Aýdandyq jáne qalalyq máslıhattardyń depýtattaryn saılaýdyń majorıtarlyq júıesiniń tolyqtaı engizilýi óńirlerdiń tynys-tirshiligine azamattardyń yqpal etý múmkindigin arttyrýǵa jol ashady.
Konstıtýtsııanyń jańarǵan nusqasynda Prezıdenttiń barlyq saıası kúshter men partııalardan derbestigin bekitý kózdelgen. Memleket basshysynyń jaqyn týystaryna saıası laýazym ıelenýge jáne kvazımemlekettik sektorda basshylyq qyzmet atqarýǵa tyıym salynady. Sondaı-aq quqyq qorǵaý salasy boıynsha mańyzdy ózgerister engiziledi. Atap aıtsaq, Konstıtýtsııalyq sot qurylady. Adam quqyqtary jónindegi ýákildiń, ıaǵnı ombýdsmenniń mártebesi Ata zańmen aıqyndalady. Elimizde ólim jazasy múlde joıylady. Munyń bári azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý úshin jasalyp jatyr. Aldaǵy konstıtýtsııalyq reforma el damýynyń jańa kezeńi bastalǵanyn kórsetedi.
Qurmetti otandastar!
Biz bárimiz bir el bolyp Jańa Qazaqstandy, Ádiletti Qazaqstandy quramyz. Árbir azamattyń quqyǵy qorǵalatyn memleket bolamyz. Bárine birdeı múmkindik beremiz. Árkim qarym-qabiletine saı qoǵamnan óz ornyn ıelenedi. Halyqtyń oı-sanasy jańǵyryp, ómir salty ózgeredi. Biz memlekettik júıeni jetildirip, qoǵam men bıliktiń tıimdi dıalogyn ornatamyz. Osylaısha, Ekinshi Respýblıkany qalyptastyramyz. Konstıtýtsııalyq reforma munyń bárin tabysty júzege asyrý úshin qajet.
Qazirgi reformanyń ereksheligi – Prezıdenttiń ókilettigin kúsheıtý emes, memleketimizdi jetildirý, jańǵyrtý jáne nyǵaıtý. Men barshańyzdy eldiń erteńi, urpaqtyń keleshegi úshin referendýmǵa qatysýǵa shaqyramyn!
Ult múddesine saı bastamalardy qoldaısyzdar dep senemin!
Elimizdiń jarqyn bolashaǵy – óz qolymyzda!
Kúshimiz – birlikte!
Birge bolaıyq!
Bereke-birligimizdi nyǵaıtaıyq!