Memleket basshysy Joǵary Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńestiń otyrysyna qatysty
Prezıdent osy jyldyń ońaı bolmaǵanyn, ásirese, jahandy jaılaǵan turaqsyzdyqtyń kúsheıe túskenin atap ótti.
«Inflıatsııanyń qysymy, halyqaralyq logıstıkalyq tizbekterdiń transformatsııasy, aımaqtardaǵy qaqtyǵystar, sanktsııalyq teketirester – bul álemdik ekonomıkanyń damý qarqynyn báseńdetetin faktorlardyń bir parasy ǵana. Osyndaı kúrdeli jaǵdaıda Qazaqstan jyldyq ekonomıkalyq ósimdi 4,9 paıyz kórsetkishpen qorytyndylaýdy josparlap otyr. «Eýrazııalyq bestikke» kiretin barlyq elde oń dınamıka baıqalatyny qýantady. Áıtse de ekonomıkamyzdyń ornyqty damý traektorııasyn saqtaý úshin 2024 jyldyń syn-qaterlerine birlese daıyndalýymyz kerek. Sarapshylar boljamyna sáıkes kelesi jyly jahandyq ekonomıka birqalypty, tipti baıaý qarqynmen, ıaǵnı 1,5 paıyzdan 3 paıyzǵa deıin ósedi. Naryǵynyń kólemi 2,6 trıllıon dollarǵa teń Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq álemdik ekonomıkanyń ajyramas bóligi retinde ósimniń báseńdeýin sezinýi múmkin. Sondyqtan biz qazirgi ekonomıkalyq rezervti jáne ózara tıimdi ıntegratsııanyń qolda bar áleýetin barynsha jumyldyrýymyz qajet. Qazaqstan áýel bastan Odaqtyń ekonomıkalyq sıpatyn aıqyndaıtyn qaǵıdatty berik ustandy. EAEO-ǵa múshe memleketter óz isteri men sheshimderinde dál osy kún tártibinen aýytqymaýǵa tıis dep sanaımyz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdenttiń pikirinshe, EAEO-ǵa múshe elder úshin tehnologııalyq kooperatsııany ekonomıkanyń naqty sektorynda damytý – basty mindetterdiń biri.
Qasym-Jomart Toqaev ozyq tehnologııalardy jáne ınnovatsııalardy keńinen engizý ekonomıkalyq birlestiktiń álemdik arenadaǵy ornyn nyǵaıtady dep esepteıdi. Memleket basshysy bul máseleniń búgin qabyldanǵan «Eýrazııalyq ekonomıkalyq jol» deklaratsııasynda kórinis tapqanyn quptady. Qujat Qytaıdyń «Bir beldeý, bir jol» jahandyq bastamasymen ushtasady.
Qasym-Jomart Toqaev Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń qurylýyna negiz bolǵan irgeli maqsatty tolyqqandy júzege asyrý, ıaǵnı taýarlardyń erkin qozǵalysyna tyń serpin berý qajet dep sanaıdy Keden shekaralary ashylǵanyna qaramastan, árbir el is júzinde otandyq óndirýshilerin EAEO-ǵa qatysýshy ózge básekelesterden qorǵaýyn jalǵastyryp otyr.
«Biz ortaq naryqta kezdesetin kedergiler men shekteýlerdi joıyp, biryńǵaı tehnıkalyq reglamentter engizýdi jyldamdatýymyz kerek. EAEO-nyń birikken aqparattyq júıesiniń tolyq formatta jumys isteýi múshe memleketter arasynda taýar tasymaldaý kezindegi bıznes shyǵyndaryn aıtarlyqtaı azaıtýǵa septigin tıgizer edi. Elektrondy saýda salasynda nátıjeli yqpaldastyq ornatýǵa mol múmkindik bar. Byltyr Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtaǵy atalǵan naryqtyń jalpy kólemi 80 mıllıard dollarǵa jetti. Jaqyn arada bul kórsetkish eki ese ulǵaıýy múmkin. Alaıda munymen toqtap qalmaımyz. Kedendik rásimderdi jetildirý jáne onlaın saýdanyń tıimdi, teń quqyly ekojúıesin qurý baǵytynda barynsha belsendi jumys isteýimiz qajet», – dedi Prezıdent.
Sonymen qatar agroónerkásip kesheni yntymaqtastyqtyń mańyzdy baǵyty retinde atap ótildi Memleket basshysynyń aıtýynsha, búginde «eýrazııalyq bestik» elderi ózin-ózi azyq-túlikpen qamtamasyz etý isinde joǵary nátıjege qol jetkize aldy.
«Soǵan qaramastan, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elderdiń álemdik naryqtaǵy aýyl sharýashylyǵy ónimderi eksportynyń úlesi áli de óte tómen, ıaǵnı eki paıyzdan sál ǵana asady. Al dúnıejúzinde 800 mıllıonnan astam adam ashtyq pen azyq-túlik tapshylyǵynyń zardabyn tartyp otyr. Ókinishke qaraı, azyq-túlik jetkizýge qazirgi geosaıası ahýal, ásirese, birinshi kezekte sanktsııalar kedergi keltirýde. Nátıjesinde, azyq-túlikke muqtaj halyq japa shegip otyr. Sarapshylardyń baǵalaýynsha, EAEO elderiniń áleýeti 600 mılıonǵa jýyq adamǵa tamaq taýyp berýge jetedi. Sondyqtan básekege qabiletti, ekologııalyq taza jáne eksportqa baǵdarlanǵan, ozyq halyqaralyq standarttarǵa saı ónim shyǵarý maqsatynda tyǵyz kooperatsııalyq baılanystardy jolǵa qoıý basym baǵyttarymyzdyń birine aınalýy kerek. Sondaı-aq agrologıstıka jáne ónim saqtaý júıesin damytyp, aýyl sharýashylyǵy salasyna tsıfrlyq sheshimderdi engizý úshin kúsh biriktirýimiz qajet. Birlesken agroınnovatsııalyq ortalyqtar qurý máselesin pysyqtaǵan jón. Mundaı ortalyqtar agroónerkásip keshenin kommertsııalandyrýmen jáne óndiriske jańa tehnologııalardy engizýmen aınalysady», – dedi Prezıdent.
Memleket basshysynyń pikirinshe, EAEO kúlli Eýrazııa keńistigin baılanystyratyn stretegııalyq býyn qyzmetin atqarady. Uıymnyń osy mártebesin saqtap qalýǵa múshe memleketterdiń barlyq múmkindigi bar
«Bul jerde, eń aldymen, Taıaý Shyǵys, Iran, Pákistan jáne Úndistan elderine shyǵatyn «Soltústik – Ońtústik» dálizin damytý týraly sóz bolyp otyr. Osy oraıda Qazaqstan bastamasymen «Chelıabınsk – Bolashaq – Iran» baǵytyn iske qosý jobasynyń júzege asyryla bastaǵany qýantady. Biz óz tarapymyzdan elimizdegi temirjol jelileri men avtomobıl joldarynyń talapqa saı kelmeıtin ýchaskelerin rekonstrýktsııalaýǵa ázirmiz. Men bul rette Beıneý – Mańǵystaý, Maqat – Qandyaǵash temirjol jelisi men Beıneý – Shalqar avtomobıl joly týraly aıtyp otyrmyn. Kólik dálizin odan ári damytý úshin Qazaqstan, Reseı jáne Túrikmenstannyń logıstıkalyq kompanııalary birlesken kásiporyn quryp jatyr. EAEO-ǵa múshe ózge elderdiń temirjol ákimshilikterin osy jumysqa atsalysýǵa shaqyramyn. Qazaqstan óziniń kólik-logıstıkalyq qurylymy men onyń Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqpen baılanysyn belsendi nyǵaıtýda. Biz Qytaıdyń Sıan qalasynda jáne Grýzııanyń Potı portynda qazaqstandyq termınaldardyń qurylysyn aıaqtaýǵa jaqyndadyq. Reseı, Qytaı, Ózbekstan jáne Qyrǵyzstanmen aradaǵy shekarada jáne Kaspıı teńizinde 5 transshekaralyq kólik-logıstıkalyq habyn iske qosýdy josparlap otyrmyz. Taıaý jyldary 1300 shaqyrymdyq jańa temirjol jelisiniń, «Baqty» jáne «Qaljat» qurǵaq porttaryn, sondaı-aq Irannyń Bender-Abbas qalasynda teńiz portyn salý josparlanǵan. EAEO-ǵa múshe memleketterdi ózara tıimdi jobalardy birlese iske asyrýǵa, sonyń ishinde iri strategııalyq porttardyń seriktes jelilerin, logıstıkalyq ortalyqtar men poshta habtaryn salýǵa shaqyramyz», – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Budan bólek, Memleket basshysy «EAEO-nyń tsıfrlyq kún tártibi» men qytaıdyń «Tsıfrlyq jibek joly» bastamasyn ushtastyrý múmkindigin qarastyrýdy usyndy Prezıdenttiń pikirinshe, tsıfrlyq jáne ıntellektýaldyq yqpaldastyqtyń jetildirilgen modelin qurý Eýrazııa keńistigindegi elder ekonomıkasynyń damýyna eleýli úles qosady.
«Tsıfrlyq tehnologııa men jasandy ıntellekt salalaryndaǵy yntymaqtastyqtyń perspektıvasy zor. Jekelegen salalardyń ǵana emes, tutas memleketter men birlestikterdiń keleshektegi tehnologııalyq progresi osyǵan tikeleı baılanysty ekeni anyq. Qazaqstan tsıfrlyq sheshimderdi tabysty paıdalanyp otyr. Elimizdegi memlekettik qyzmettiń 90 paıyzdan astamy elektrondy túrde kórsetiledi. 2026 jylǵa qaraı ІT salasynyń eksporttyq kórsetkishin bir mıllıard dollarǵa deıin jetkizýge nıettimiz. Qazaqstan atalǵan saladaǵy yntymaqtastyqty jan-jaqty damytýdy jaqtaıdy. Osy oraıda Úndi muhıty jaǵalaýymen ótetin halyqaralyq jelilerge qosylý úshin «Reseı – Qazaqstan – Iran» baǵytynda talshyqty-optıkalyq jeli tartý múmkindigin qarastyrýdy usynamyn. Bul Eýrazııa keńistiginde trafık tranzıtiniń balamaly baǵytyn usynyp qana qoımaı, jahandyq deńgeıdegi derekter logıstıkasynda EAEO-nyń ornyn aıtarlyqtaı kúsheıtýge múmkindik beredi», – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy osy kúrdeli kezeńde úshinshi eldermen jáne ıntegratsııalyq birlestiktermen saýda-ekonomıkalyq baılanystardy damyta otyryp, syrtqy saıasatta EAEO-nyń áleýetin kezeń-kezeńimen nyǵaıtý mańyzdy ekenine toqtaldy.
«Biz Iranmen Erkin saýda týraly tolyq formatty kelisimge qol qoıýdy quptaımyz. Bul el bizdiń saýda-ekonomıkalyq baılanysymyzda mańyzdy ról atqarady. Úndistan, Birikken Arab Ámirlikteri, Mysyr, Indonezııa, Mońǵolııa jáne basqa da múddeli eldermen osy baǵyttaǵy maqsatty jumysty jalǵastyrǵan jón», – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev sóziniń sońynda Reseıdiń Uıymǵa tóraǵalyǵy tabysty aıaqtalýymen Vladımır Pýtındi quttyqtady. Sondaı-aq Nıkol Pashınıanǵa Armenııanyń 2024 jyly Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq organdaryna nátıjeli tóraǵalyq etýine tilektestik bildirdi. Budan bólek, Qazaqstan Prezıdenti Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa tóraǵasy laýazymyndaǵy mıssııasyn aıaqtaǵan Mıhaıl Mıasnıkovıchke alǵys aıtty. Jıyn qorytyndysy boıynsha birqatar qujat qabyldandy. Uıymǵa múshe memleketterdiń basshylary Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııa alqasynyń tóraǵasy qyzmetine Qazaqstannyń ókili Baqytjan Saǵyntaevty saılady.
Sammıtke Qazaqstan Prezıdentimen qatar, Reseı Prezıdenti – JEEK tóraǵasy Vladımır Pýtın, Armenııa Premer-mınıstri Nıkol Pashınıan, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov qatysty, sondaı-aq EAEO janyndaǵy baqylaýshy memleket basshysy – Kýba Prezıdenti Mıgel Marıo Dıas-Kanel Bermýdes beıneúndeý joldady.