Mektep termınologııasyn júıelendirý jóninde respýblıkalyq semınar ótti
2022 jylǵy 16 naýryzda Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Til saıasaty komıtetiniń uıymdastyrýymen mektep termınologııasynyń ǵylymı negizi men ádisnamasyn jetildirý, júıelengen bazasyn qalyptastyrý maqsatynda «Mektep termınologııasy: búgingi jaı-kúıi men júıeleý máselesi» taqyrybynda onlaın formatta respýblıkalyq ádistemelik-saraptamalyq semınar ótti.
Komıtet tóraǵasy Ádilbek Qaba kirispe sózinde negizi qalanǵan ǵylymı tilimizdi odan ári damytý, ana tilimizdi qazirgi aqparattyq-ınnovatsııalyq zamannyń suranysyna saı keletin tilge aınaldyrý máselesinde termınologııanyń alatyn orny aıryqsha ekenine toqtala kelip, termınologııanyń ǵylymı negizi, praktıkalyq qoldanysy, pán termınderi mektepten bastaý alatynyn eskere otyryp, mektep termınologııasyn damytýǵa baǵyttalǵan keshendi sharalar qabyldanatynyn atap ótti.
Semınarda Respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq bilim mazmunyn saraptaý ortalyǵy dırektorynyń orynbasary, p.ǵ.k Mánshúk Muqametqalı «Mektep oqýlyqtaryndaǵy termınderdi birizdendirý máselesi» taqyrybyna toqtalyp, tájirıbe barysynda týyndaǵan birqatar sheshimderdi atap ótti. Budan keıin sóz alǵan L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti, Shetel fılologııasy kafedrasynyń professory, f.ǵ.k Madına Anafınova óz baıandamasynda jalpy bilim beretin mektepterdiń ártúrli maqsatty toptarynda tildi arnaıy maqsatta oqytý máselelerin, atap aıtqanda termınologııalyq korpýs birlikterin paıdalanýdyń qıyndyqtaryn túsinýge úıretý máselelerin qamtydy. Baıandamashy mekteptegi termınologııalyq jumys – mektep oqýlyqtarynyń kúrdeli mátinderimen jumys isteýge, teorııalyq materıaldy tereńirek túsinýge daıyndyq kezeńi ekendigin aıta kelip, kúrdeli termınologııalyq birlikterdi damytýdyń joldaryna toqtaldy.
Sh.Shaıahmetov atyndaǵy «Til-Qazyna» ulttyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri, f.ǵ.k Saıa Iteǵulova «Mektep oqýlyqtaryndaǵy termınderdi ulttyq sıpatta qalyptastyrýdyń keıbir máseleleri» baıandamasynda mektep termınologııasyn Ahmet Baıtursynuly, Eldes Omarov sııaqty Alash qaıratkerlerinen bastaý alyp, búgingi jetekshi termınologtar ustanǵan termınjasam qaǵıdattarynyń negizinde damytý qajettiligin aıta kele, termınderdiń defınıtsııasyn ashý turǵysynan pánaralyq baılanysqa asa mán berip, oqýshylardyń jas ereksheligin eskerý kerektigine nazar aýdardy.
Sondaı-aq A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýty Termınologııa ortalyǵynyń basshysy, f.ǵ.k Sársenbaı Qulmanov qazaq tilindegi mektep oqýlyqtaryn negizge ala otyryp bilim berý júıesi termınologııasyn birizdendirýdiń ǵylymı-praktıkalyq máselelerine toqtaldy. Baıandamashy qoǵamdaǵy ǵylym salalarynyń, onyń ishinde mektepte oqylatyn pánderdiń qazaq tilinde «sóıleýin» qamtamasyz etý memlekettik tildi qoldaný men damytýdyń alǵysharttarynyń biri ekendigin aıta kelip, mektep termınologııasynyń ǵylymı-praktıkalyq negizin qalyptastyrý ortaq mádenıetti, birtutas halyqty qalyptastyrýdyń qazirgi zamanǵy qýatty ınnovatsııalyq quraldarynyń biri ekenine erekshe nazar aýdarý qajet ekendigin kórsetti.
Іs-sharada sóz alǵan jekelegen baıandamashylar pánderdiń termınologııasyn oqytý barysyna qatysty qordalanǵan máselelerdi kóterip, óz usynystarymen bólisti. Atap aıtqanda, Nur-Sultan qalasy Q.Muhamethanov atyndaǵy №90 gımnazııasynyń dırektory Aıatjan Ahmetjan «Qazaq tilindegi hımııa páni termınderiniń qazaq tili zańdylyqtarymen baılanysy» taqyrybynda baıandama oqysa, Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademııasy Orta bilim mazmuny ınstıtýty «Qazaq tili men qazaq ádebıeti» zerthanasynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, p.ǵ.k Gúldarıǵa Kenjebaeva qazaq tili oqýlyqtaryndaǵy termınderdiń qoldanylýyna toqtaldy. Al Pavlodar oblysy Ekibastuz qalasy «Zerde» mamandandyrylǵan jalpy bilim berý» memlekettik mekemesiniń fızıka páni muǵalimi Gúldana Isabaeva fızıka termınderin meńgertýdiń ádis-tásilderimen bólisti.
Іs-sharany qorytyndylaı kele mektep termınologııasyn júıeleý jóninde qarar qabyldandy. Qarar tıisti jumys júrgizý úshin Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademııasy, A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýty, «Órleý» biliktilikti arttyrý ulttyq ǵylymı ortalyǵy, Respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq bilim mazmunyn saraptaý ortalyǵy syndy birqatar ǵylymı uıymdarǵa jáne óńirler ákimdikterine joldanady.