Májilis saılaýy: Saıası doda qyza tústi
Partııalar Májiliske qansha kandıdat usyndy?
8 aqpan kúni jergilikti ýaqytpen saǵat 18:00-de barlyq óńirde Parlament Májilisi men máslıhattar depýtattaryna kandıdattardy usyný aıaqtaldy. Al 9 aqpan kúni Ortalyq saılaý komıssııasy Májilis depýtattyǵyna kandıdattardy usyný qorytyndysyn jarııa etti. Komıssııaǵa barlyq partııa partııalyq tizim arqyly dodaǵa túsetin kanıdattarynyń tizimin usyndy. Tizimde 283 kandıdat bar. Onyń ishinde partııalyq tizim arqyly Qazaqstan halyq partııasynan - 52, Aq jol partııasynan - 54, Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııasynan – 19, «Baıtaq» jasyldar partııasynan» - 18, «Aýyl» partııasynan – 25, Respublica partııasynan – 25, AMANAT partııasynan – 90 kandıdat. Dál osy kandıdattar Májilistegi 69 mandat úshin tartysqa túsedi. Aıta keterligi, Ortalyq saılaý komıssııasyna kandıdattardyń atynan tapsyrylǵan qujattar «Saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zańǵa saı keledi.
«Saıası partııa partııaǵa múshe bolmaǵan tulǵany tizimge qosýǵa quqyǵy joq ekendigin eske salǵym keledi. Partııalyq tizimge qosylǵan tulǵalar sany saıası partııalar araksynda bólinetin depýtattyq mandattyń belgilengen sanynan 30 paıyzǵa asyp ketpeýi tıis. Bul ary ketkende 90 adam, odan tómen de bolady. Partııalar partııalyq tizim sany qansha bolatyndyǵyn derbes anyqtady», - degen edi Ortalyq saılaý komıssııasy tóraǵasynyń orynbasary Konstantın Petrov.
Al Májilis depýtaty saılaýynda 29 bir mandattyq aýmaqtyq saılaý okrýgi boıynsha 609 kandıdat usynylǵan. Jalpy respýblıka boıynsha ár saılaý okrýgine ortasha básekelestik 21 kandıdatty quraıdy. Eń joǵarǵy básekelestik Astana qalasynyń 2 saılaý okrýginiń árqaısysy boıynsha 63 kandıdattan. Eń tómengi kórsetkish Ulytaý oblysynyń saılaý okrýgi boıynsha 6 adam, ıaǵnı olar bir mandat úshin kúresedi.
Májilis saılaý kezinde saıası partııalardyń tizimderinde «Saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes áıelder, jastar jáne múgedektigi bar adamdar úshin belgilengen 30 paıyzdyq kvota tolyǵymen eskerilgen.
Oblystar, respýblıkalyq mańyzy bar qalalar jáne Astanada – 334, aýdandarda – 2 130, qalalarda 617 adam máslıhattardyń depýtaty bolyp saılanady. Mandattardyń jalpy sany - 3 081. Kandıdattardy birmandattyq aýmaqtyq saılaý okýrgteri boıynsha usyný qorytyndylaryna sáıkes, ortasha básekelestik bir orynǵa 4,3 kandıdatty quraıdy.
Barlyq deńgeıdegi máslıhattar boıynsha 119 partııalyq tizim boldy. Atalǵan tizimde 1 471 kandıdat bar. Majorıtarlyq okrýgter boıynsha máslıhattarǵa - 11 844 kandıdat. Jalpy Májilis pen máslıhattar boıynsha 14 207 kandıdat usynyldy
Ortalyq saılaý komıssııasynyń kandıdattardy tirkeý rásimi 18 aqpanǵa deıin jalǵasady. Al saılaý aldy úgit tirkeý aıaqtalǵan kúni saǵat 18-00-de bastalyp, 18 naýryz kúni saǵat 00:00-ge deıin jalǵasady. 18 naýryz – tynyshtyq kúni. 19 naýryz – saılaý kúni.
Aıta keterligi, «Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Teleradıokesheni» KEAQ «Qazaqparat» Halyqaralyq aqparattyq agenttigi men «Jibek Joly/Silk Way» televızııalyq arnasy ınternet-alań men efır alańyn usyný sharttaryn jarııa etken bolatyn.
Memqyzmetker saılaýǵa qatysa ala ma
Ortalyq saılaý komıssııasy tóraǵasynyń orynbasary Konstantın Petrovtyń málimetinshe, memlekettik qyzmetshiler kez kelgen el azamaty sııaqty depýtattar saılaýyna qatysa alady. Olar partııalyq tizimge ený múmkindigi bar. Sonymen qatar olardyń Qazaqstan Konstıtýtsııasynyń barlyq talabyna saı majorıtarlyq júıe arqyly da kandıdatýrasyn usyna alady. Degenmen, saılaýaldy úgit naýqany bastalǵan kezde memlekettik qyzmetshi eńbek demalysyna shyǵýy tıis. Al ol depýtat bolyp saılanǵan jaǵdaıda memlekettik qyzmetin qatar alyp júre almaıdy.
Halyqaralyq baıqaýshylar qalaı jumys isteıdi?
2023 jylǵy 20 qańtarda halyqaralyq baıqaý ınstıtýty ashylǵannan beri Ortalyq saılaý komıssııasy 1 shet memleketten, 2 halyqaralyq uıymnan 25 baıqaýshyny resmı tirkeýden ótkizgen bolatyn. Al 9 aqpanda komıssııaǵa Syrtqy ister mınıstrliginen 2 shet memleketten, 1 halyqaralyq uıymnan 37 baıqaýshyny tirkeýden ótkizý usynyldy. Onyń ishinde Qytaı Halyq Respýblıkasynan 2 jáne Nıderlandy Koroldiginen 3, Demokratııalyq ınstıtýttar jáne adam quqyqtary jónindegi bıýrosynyń saılaýdy baıqaý jónindegi mıssııasynan 32 baıqaýshy bar. Olaryń barlyǵy akkredıtteldi. Jalpy, Parlament saılaýyn baıqaýǵa 332, onyń ishinde 32 uzaqmerzimdi jáne 300 qysqa merzimdi halyqaralyq baıqaýshy keledi.
8 aqpan kúni Astanada ótken brıfıngte EQYU/DIAQB Qazaqstandaǵy parlamenttik saılaýdy qadaǵalaý jónindegi mıssııasynyń basshysy Oýen Merfı saılaý nátıjeleri emes, protsestiń ózi qyzyqtyratynyn aıtqan bolatyn.
«Bizdiń mıssııa saılaý aldyndaǵy úgitke sapaly baqylaý júrgizedi. Bizdi saılaý nátıjeleri emes, protsestiń ózi qyzyqtyryp otyr. Saılaýdy baqylaý mıssııasynyń róli qadaǵalaý, aralasý nemese kómek kórsetý emes. Bizdiń jumysymyz saılaýdy baqylaý ǵana. Baqylaý jáne baǵalaý mıssııanyń aldaǵy esepterinde jarııalanady. Saılaý kúnine eki apta qalǵanda biz saılaý protsesiniń naqty sıpattamasy bolatyn jáne saılaý bóligindegi máselelerdi kórsetetin aralyq esepti jarııalaımyz», - degen edi Oýen Merfı.
Onyń atap ótýinshe, saılaý protsesi aıaqtalǵannan keıin birneshe aıdan soń túpkilikti esep jarııalana. Qujatta saılaýdy ótkizý turǵysynan bılik pen basqa da múddeli organdar qaraýy kerek usynystar bolýy múmkin.
EQYU mıssııasy 19 naýryz kúni elimizdiń barlyq óńirinde saılaý protsesin baqylaıtyn bolady. Onyń quramyna 11 halyqaralyq sarapshy jáne qatysýshy memleketterden 11 ókil kiredi. Baıqaýshylardyń qalǵan komandasy elordada bolady. 32 uzaqmerzimdi baıqaýshy kelesi aptada – 15 aqpanda elimizge keledi. Al dál saılaý ótetin kúnge 300 qysqa merzimdi baıqaýshy shaqyrylǵan. Olar elimizdiń búkil aımaǵyndaǵy saılaý ýchaskelerinde bıýlletenderdi ashý, daýys berý, daýystardy sanaý jáne qorytyndy shyǵarý protsesin qadaǵalaıdy.
7 aqpan kúni QR Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Roman Vasılenko EQYU Demokratııalyq ınstıtýttar jáne adam quqyqtary jónindegi bıýrosynyń Qazaqstandaǵy parlamenttik saılaýdy baıqaý jónindegi mıssııasynyń basshysy Oýen Merfıdi qabyldaǵan bolatyn. Osy kezdesýde qazaqstandyq tarap baıqaýshylardyń tolyq jáne tıimdi jumys isteýi úshin barlyq qajetti jaǵdaı jasaýǵa daıyn ekenin málimdegen edi.
Shanhaı yntymaqtastyq uıymy mıssııasy da Májilis depýtattary saılaýyn baıqaýǵa ázir. Olardy Qazaqstannyń Qytaıdaǵy Elshiligi ókilderi shaqyrǵan bolatyn. Qazirgi ýaqytta uıym saılaýǵa qatysý úshin ShYU mısııasynyń quramyn jasaqtaý jumysyn belsendi júrgizip jatyr.