Májilis depýtaty Ermuhanbet Omarov: Bıootyn óndirisiniń azyq-túlik qaýipsizdigine áser etpeıtin mólsherde damýyn ár kezde esten shyǵarmaýymyz kerek

ASTANA. Mamyrdyń 28-i. QazAqparat /Aıdyn Báımen/ - Mamyrdyń 27-si kúni ótken Májilistiń jalpy otyrysynda «Bıootyn óndirisi jáne aınalymyn memlekettik retteý týraly» zań jobasy birinshi oqylymda talqyǵa túsip, maquldandy.

Endi Mәjilistiң Agrarlyқ mәseleler komıteti zaң jobasyn ekinshi oқylymғa daıyndaıdy. Zaң jobasynyң maқsaty ? bıootyn өndirisin jәne aınalymyn damytý, bıootyn өndirisi kezinde memlekettiң azyқ-tүlik қaýipsizdigin қamtamasyz etý mәselelerin retteý, sondaı-aқ қorshaғan ortany қorғaý. ҚazAқparat tilshisine bergen shaғyn sұhbatynda Mәjilis depýtaty Ermұhanbet Omarov atalғan zaң jobasy týraly өz oılarymen bөlisti.? Ermұhanbet Omarұly, Mәjilis қabyrғasynda қyzý talқylanyp jatқan bıootynғa қatysty zaң jobasy týraly sizdiң pikiriңiz қandaı? Bıootyn өndirisin damytý elimizge ne beredi? Әlemniң қandaı tanymal elderi bıootyndy paıdalanady? ? Өziңiz bilesiz, zaң jobasy birinshi oқylymda ұzaқ talқylandy. Aýyl sharýashylyғy mınıstri Aқylbek Kүrishbaev zaң jobasy týraly baıandama jasady. Әriptesterim mınıstrge sұraқtar қoıyp, odan keıin өz pikirlerin ortaғa salyp, sөz sөıledi. Men de өz oıymdy aıttym. Қazirgi kezde energııanyң basty kөzi mұnaıdan alynatyn өnimder ekeni belgili. Mұnaı өnimderin paıdalanýdyң jyl saıyn өse tүsýine baılanysty aýanyң ýly gazdarmen, aýyr metaldarmen jәne kүkirtpen lastanýy eselep ұlғaıýda. Үlken қalalardyң, onyң ishinde Almatynyң ekologııalyқ jaғdaıy mүldem nasharlap barady. Onyң adam densaýlyғyna keri әserin aıpasa da tүsinikti. Қorshaғan ortanyң ekologııalyқ tұraқtylyғyn saқtaý maқsatynda әlemde қarқyndy қalyptasyp kele jatқan salanyң biri ? bıootyn өndirý jәne paıdalaný bolyp tabylady. Kөptegen elder өzderiniң bıootyn өnerkәsibin құrý jәne damytý baғytyndaғy ұlttyқ baғdarlamalaryn қabyldady. Otynnyң balama tүrlerin ıgerý ұlttyқ қaýipsizdikti nyғaıtý sheңberindegi is-sharalar retinde қarastyrylýda. AҚSh-ta, Brazılııada, Eýroodaқta ondaғan bıootyn өndiretin zaýyttar jұmys isteýde. Bұl elderde janarmaıdaғy bıootynnyң үlesin retteıtin arnaıy zaңdar қabyldanғan. Bıootyn өndirýge keıingi jyldary Ýkraına, Reseı jәne Belarýs elderi de bet bұrýda.? Al Қazaқstanda bıootyn өndirisi қalaı bastaý alýda? Қandaı kәsiporyndar bar? ? Bizdiң elimiz de bұl isten tys қalғan joқ. Alғashқy bıootyn өndirýshi «Bıohım» kompanııasy jәne «BM» JShS jұmys istep jatyr. «Bıohım» kompanııasynyң қýaty jylyna 220 myң tonnaғa deıingi dәndi өңdeý arқyly 57 myң tonna bıoetanol өndiredi. Sarapshylardyң esebi boıynsha Қazaқstannyң ishki rynogynda jylyna 5 mln. tonnadan astam benzın jәne dızel otyny tұtynylady eken. Osy kөlemge aralastyrý arқyly ekologııalyқ sapasy joғary janarmaı alý үshin 250 myң tonna bıootyn қajet kөrinedi. Aýyl sharýashylyғyn өrkendetýdiң ındýstrııalyқ baғytyn ұstap otyrғan bizdiң elimiz үshin bıootyn өndirýdiң maңyzy өte zor. Bıootynғa degen әlemdik sұranys ta өte joғary, osy salany damytý jәne қosymsha құnnyң өsýi arқyly aýyl sharýashylyғy kesheniniң pәrmendi damýyna jol ashylatyny sөzsiz. Bıoetanol өndirisin damytý үshin negizgi shıkizattardy taldaı kele, қazirgi jaғdaıda nazar aýdaratyn daқyl ? jazғy jұmsaқ bıdaı. ? Sizdiң zaң jobasyna baılanysty kelispeıtin tұstaryңyz қaısy? ? Bıootyn өndirisiniң azyқ-tүlik қaýipsizdigine әser etpeıtin mөlsherde damýyn әr kezde esten shyғarmaýymyz kerek. Sodan bolar jalpy otyrysta jәne jұmys tobynyң otyrystarynda bıootyn өndirisiniң azyқ-tүlik қaýipsizdigine әser etpeý үshin kvota belgileýge, sondaı-aқ үshinshi sұrypty (klass) bıdaıdy bıootyn өndirisine paıdalanýғa tyıym salýdy kөp talқyladyқ. Jazdyқ bıdaı ? negizgi eksporttyқ daқyl, sapasy өte joғary, әlemdik rynoktaғy sұranys ta үlken. Degenmen de jazdyқ bıdaıdyң belgili bir bөligin, orta eseppen jalpy өnimniң 8-10 paıyzy (1 mln. tonna), sapasy tөmen 4-5-shi sұrypty nemese sapasyz bıdaıdy azyқ-tүlik қaýipsizdigine eshқandaı қatersiz bıoetanol өndirýge baғyttaýғa bolady. Өkinishke қaraı, Agrarlyқ komıtet өziniң otyrysynda jұmys tobyndaғy depýtattardyң sheshimin elemeı, үshinshi sұrypty bıdaıdy bıootyn өndirisine paıdalanýғa sheshim қabyldap, osy jalpy otyrysқa ұsynyp otyr. Esteriңizge salaıyn, үshinshi sұrypty bıdaı respýblıkamyzdaғy jyl saıyn өndiriletin bıdaıdyң 75-80 paıyzyn құraıdy. Sonda қalaı bolғany ? kvotany alyp tastasaқ, bıdaıdyң barlyқ tүrine rұқsat bersek, artynan nan taғamdaryna, basқa azyқ-tүlikke baғa өse bastasa, kim jaýap beredi?! Sondyқtan bıootyndy bıdaıdan ғana өndirýge bolady degen ұstanym dұrys emes dep esepteımin. Esesine bıootyn өndirisi үshin maңyzdy maıly daқyldyң biri ? raps. Soltүstik aımaқtarda onyң egis kөlemin 1 mln. gektarғa jetkizýge bolady. Rapspen қatar bıodızel өndirýge қysha (gorchıtsa) daқylynyң tıimdiligin aıta ketken jөn. Onyң өnimdiligi Қazaқstannyң kөptegen aımaқtarynda rapsқa қaraғanda joғary, құrғaқshylyққa tөzimdi jәne erte pisedi. ? Sizdiң қandaı ұsynysyңyz bar? ? Osy jaғdaılardy eskere otyryp, meniң ұsynysym Үkimettiң bıootyn өndirisiniң azyқ-tүlik қaýipsizdigine әser etpeý үshin үshinshi sұrypty bıdaıғa kvota belgileýi kerek dep esepteımin. Zaңnamada kvota engizý baptary bolғan dy. Biraқ onda 1-2 sұrypқa tyıym salynady, al қalғan bıdaıdyң sұryptaryna kvota belgilengen bolatyn. Bүgingi jalpy otyrysқa agrarlyқ komıtet barlyқ kvotany alyp tastap bizge ұsynyp otyr. Bұl tүbegeıli dұrys emes dep esepteımin. Ekinshi oқylymғa deıin bұl olқylyқty tүzetýimiz kerek. Osy jaңa salanyң damýyn retteıtin zaң jobasyn birinshi oқylymda қoldaýlaryңyzdy sұraımyn. Bұl zaң jobasy aýyl sharýashylyғynyң ekonomıkalyқ tıimdiligin nyғaıtýғa arnalғan ıgi sharalardyң biri bolatyny anyқ. Bıootyn өndirý jәne қoldaý aıasyn ұlғaıtý қorshaғan ortanyң ekologııasyn jaқsartýғa baғyttalғan keleshegi zor, maңyzdy jәne tabysy mol kөlemdi sharalardyң қataryna jatady dep esepteımin.? Raқmet әңgimeңizge.