Maınur Bóribaeva: Memlekettik qyzmetker Assambleıa prıntsıpterine de berik bolýy kerek
- Maınur Ábiltaıqyzy, kez kelgen qoǵam úshin beıbitshilik, qaýipsizdik pen turaqtylyqtyń mańyzy zor ekeni belgili. Al Qazaqstanda osy baǵytty nyǵaıta túsý úshin Assambleıa qandaı ister atqarýy qajet dep oılaısyz?
- Meniń oıymsha, bul birinshiden, Qazaqstan halqynyń ál-aýqatyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan praktıkalyq (qoldanbaly) jumystar bolýy kerek. Mysaly, túrli qaırymdylyq is-sharalaryn, bilim berý semınarlary, trenıngter men ımıdjdik máseleler bolýy múmkin. Assambleıa negizinen osy máselelerdiń barlyǵymen aınalysady. Osyndaı jumystyń toqtamaýy, úzdiksiz bolýy mańyzdy. Buǵan memlekettik organdardyń qoldaýy óte qajet ekenin de eske salǵym keledi. Memlekettik qyzmetkerler kúndelikti óz jumysynda Assambleıanyń prıntsıpterin ustanyp, halyqqa qandaıda bolmasyn qyzmet kórsetken jaǵdaıda adamnyń ultyna, tiline, dinine qaramaı joǵary quzyrettilikpen jaýap berýi tıis. Al qyzmetke taǵaıyndaǵan jaǵdaıda kásibı tájirıbesine, bilimine qarasa, ondaı qyzmetshi eldiń odan ári órkendeýine de kóp kúsh sińiredi dep oılaımyn.
Ekinshiden, áleýmettik shıelenisti, etnosaralyq qaqtyǵystardy, belgili bir etnostardaǵy tildik, dinı jáne azamattyq biregeılikke qatysty máselelerdi anyqtaýǵa baǵyttalǵan teorııalyq (irgeli) zertteýler bolýy kerek. Bul – óte jaýapty, kúrdeli másele. Álbette ondaı baǵytta júrgizilgen zertteýler qoǵamǵa kórinbeýi de múmkin, alaıda biraq eldiń turaqty damýy úshin bul óte mańyzdy másele. Sondyqtan ǵylymı-saraptamalyq jumysty toqtatpaı osy salada zertteýler júrgizetin myqty ǵalymdardy shaqyryp, aımaqtardy, el ishin aralap, áleýmettik saýalnama jasaı alatyn, onyń nátıjeleri boıynsha memlekettik organdarǵa usynys bere alatyn mamandardy tartý kerek. Qazirgi tańda QHA ǵylymı-sarapshylyq keńesinde ár túrli salada qyzmet jasap, zertteýler júrgizip jatqan ǵylymı dárejeleri bar ǵalymdar qyzmet etedi. Árıne, olar óz elin, týǵan jerin súıetin azamattar, naǵyz patrıottar. Biraq ǵylymı-sarapshylyq keńestegi olardyń músheligi qoǵamdyq jumys bolyp esepteledi, sondyqtan júıeli túrde zertteý júrgizip, qoǵamdaǵy ózgeristerdi baıqap otyrýǵa keıde ýaqyttary da bola bermeıdi. Múmkin sol úshin de keıde ár túrli jaǵdaılardyń aldyn alýǵa, olardy boljaýǵa Assambleıanyń múmkindigi bolmaı jatatyn shyǵar. Osy jaǵynan ǵylymı-sarapshylyq keńeske qarjylaı qoldaý jasap, naqty maqsat qoıyp, ony merzimi kelgende surap, taldap, soǵan oraı sharalar qabyldap otyrsa jaqsy nátıje bolatyn edi. Bulaı deýime sebep: jalpy Qazaqstanda ǵylymı zertteý ınstıtýttary men ortalyqtary jobalardyń granttyq qarjylandyrylýyna baılanǵan nemese memlekettik organdardyń tapsyrysy boıynsha zertteý júrgizip otyrǵan uıymdar. ıAǵnı, eger ol ınstıtýttar grant utpasa, memlekettik tapsyrys bolmaı qalsa, onda ózderi aınalysyp júrgen máseleni aýqymdy zertteýge kedergi bolyp, óńirlerge is-saparǵa da bara almaı qalady. Osy jaǵynan alǵanda, Qazaqstanda ǵylymı zertteýlerge bólinetin qarjyny arttyrsa degen tilegim bar.
- Siz til mamany retinde kópultty, kópkonfessııaly memlekette memlekettik tildiń damýy, bolashaqta qoldanylý aıasy qandaı deńgeıde bolatynyn boljaı alasyz ba?
- Til mamany retinde aıtar bolsam, árıne qoǵam arasynda memlekettik tildiń qoldanysy damyp kele jatqany birden kózge túsedi. Memlekettik til saıasatynyń jaqsy nátıjelerin de kórip júrmiz. Mysaly, halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtaryna, emhanalarǵa, aýrýhanalarǵa, kólik tasymaldaý úıymdarynyń qyzmetkerlerine qarasańyz barlyǵy memlekettik tilde bastaıdy jumysyn. Sonymen qatar kúndelikti oqytýshy retinde jastarmen jumys istep júrgen soń baıqaıtynym, qazaq tilinde sóılegendi qalaıtyn jastardyń sany artyp jatyr. Joǵary oqý oryndaryna kelip jatqan jańa stýdentterdiń basym kópshiligi de qazaq tilinde bilim alýǵa umtylady. Eger basqa elderdiń tildik saıasatymen elimizdiń til saıasatyn salystyryp qarastyrsaq, Qazaqstanda memlekettik tildi damytý saıasaty agressıvti emes, ret-retimen josparlanǵan, syndarly, demokratııalanǵan dep aıtýǵa bolady. Árıne, halyq aıaq astynan júz paıyz memlekettik tilde sóılep ketpeıdi ǵoı, biraq qazirgi qoldanylý aıasy men deńgeıine qarasam jaqyndaǵy 5 jyldan keıin memelekettik tildi bilmeıtin azamat bolmaıtynyn boljaýǵa bolady.
- Prezıdent sáýirdiń 28-inde Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 29 sessııasyn shaqyrý týraly Jarlyqqa qol qoıǵan bolatyn. Osy sessııadan ne kútesiz?
- Alda ótetin Assambleıanyń XXIX sessııasynan halqymyzdyń densaýlyǵyn jaqsartatyn, analardyń qarjylyq qaýipsizdigin, ekonomıkalyq turaqtylyqty nyǵaıtatyn usynystardy kútemin.
- Qazaqstandaǵy etnosaıasattyń búgingi betalysyna qandaı baǵa berer edińiz?
- Qazaqstandaǵy etnosaıasattyń búgingi jaǵdaıy óte joǵary deńgeıde. Buny shet eldiń saıasatkerleriniń pikirinen, olardyń QHA ınstıtýtyna degen qyzyǵýshylyǵynan da kórýge bolady. Jalpy Qazaqstanda teń quqyqtar men birdeı múmkindikter barlyq azamattyń enshisinde bar. Árkim óz qabiletine, biliktiligine qaraı túrli dárejege, laýazymǵa ıe bolyp júr. Memlekettik qyzmetkerlerdiń arasynda, basshylyq laýazymda júrgen azamattardyń arasynda qazaq emes, basqa ulttyń ókilderiniń de sonyń aıǵaǵy. Bul memleket saıasattyń durys baǵytta kele jatqandyǵyn kórsetedi. Assambleıanyń negizgi ustanymdarynyń biri bolyp tabylatyn «teń quqyqtar – teń múmkindikter» qaǵıdaty da iske asyp jatqandyǵyn kórsetedi.
- Ult pen ulys uıytqysy - QHA negizinde Qazaqtaný úrdisi utymdy bolýy úshin ne isteý kerek?
Ne isteý kerek ekendigi barlyǵymyzǵa belgili dep oılaımyn. Birinshiden, árbir azamat elimizdi súıip, memlekettik tildiń qoldanys aıasyn keńeıtýge, qazaqtyń salt-dástúrlerin saqtap, Qazaqstanda bolyp jatqan úrdisterge janashyr bolý kerek. Búgingi qundylyqtarymyzdy joǵaltyp almaı, ony bolashaq urpaqqa amanat etýge tıispiz. Ekinshiden, Qazaqtaný úrdisi utymdy bolý úshin ásirese shetelderde Qazaqstandy kóbirek dáripteý kerek. Eger shet elderdiń azamaty bizdiń elge bilim alýǵa umtylsa, belgili bir saladaǵy tájirıbemizdi kórýge umtylsa, mádenıetimizben tanysýǵa asyqsa, kıeli jerlerimizdi kórýdi aldyna maqsat etse – mine naǵyz Qazaqtaný dep osyny aıtýǵa bolady!
- Áńgimeńizge rahmet!