Mańǵystaýdan tabylǵan «Altynqazǵan» kesheni men Qaraqabaq qalashyǵy óńirge týrıst tarta alady
Jıynǵa Mańǵystaý oblysynyń mádenıet, tilderdi damytý jáne arhıv isi basqarmasynyń basshysy Sarmýrzına Pánııa Ońalbaıqyzy, tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, Reseı ǵylym akademııasynyń arheologııa jáne etnografııa ınstıtýty Sibir bólimshesiniń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Bogdanov Evgenıı Sergeevıch, arheolog Astafev Andreı Evgenevıch jáne Ábish Kekilbaev atyndaǵy Mańǵystaý oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıiniń dırektory Sultanbek Janbolatuly Qudaıbergen, sonymen qatar BAQ ókilderi qatysty.
Álemdik deńgeıdegi arheologııalyq jańalyqtyń alǵashqysy - «Altynqazǵan» jerinen tabylǵan bizdiń dáýirimizge deıingi I-VI ǵǵ úlken dinı qabir kesheni.
Onda zárdúsh jáne ejelgi kóshpendiler dástúrinde jerleý rásimderi ótkizilgen. Keshen ótken ǵasyrlarda qatty tonalǵan.
Soǵan qaramastan arheologtar elıtalyq qurbandyqtar bóligin tapty. Atap aıtqanda, túrli áshekeılermen ásemdelgen júgen tabyldy.
Ejelgi sheberler ony jasaýda batyrma tásilin paıdalanyp, altynmen, qyzyl tústi asyl tastarmen jáne káriptaspen áshekeılegen.
Bul jádigerlerdiń ǵun mádenıetine jatatyny naqty anyqtalyp otyr.
«Mańǵystaý saýda baılanysyn zertteý barysynda osydan úsh jyl buryn Qaraqabaq shatqalynda teńiz jaǵasynda ornalasqan úlken bekinisti meken tabyldy. Aldyn ala zertteýler onyń bizdiń dáýirimizge deıingi I ǵasyrda horezmdikter salǵan qýatty saýda-qolóner faktorııasy ekenin kórsetti. Keıin ǵun dáýirinde (IV-V ǵǵ aıaǵy) qalany jartylaı otyryqshy kóshpendiler jaılaǵan. Qalanyń saýda jáne qolóner ortalyǵy retinde damýy da osy kezeń. Kóptep tabylǵan monetalar Qytaı, Buhar Soǵdysy, Ejelgi Horezm, Parfııa jáne Sasandyq Iranmen saýda baılanysynda bolǵanyn kórsetti. Vızantııa monetasynyń tabylýy Kaspıı men Qara teńizdi Edil men Jaıyq ózenderi arqyly jalǵaǵan sý joly bolǵanynyń dáleli. Qarabaq qalashyǵy Uly Jibek jolynyń Soltústik qurlyqtyq-teńiz tarmaǵynyń bolǵanyn jáne onyń osydan 2000 jyl buryn Mańǵystaýdyń ústimen ótkenin dáleldeıtin tarıhtaǵy alǵashqy materıaldyq kýá. Bul – álemdik deńgeıdegi ekinshi jańalyq»,- dep málimdedi arheolog Andreı Astafev.
Onyń aıtýynsha, Qaraqabaq qalashyǵyndaǵy qabirdi zertteý barysynda qoldan ózgertilgen birneshe bas súıek tabyldy.
Oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde Mańǵystaýdyń ejelgi turǵyndarynyń kelbeti kórinis tabýy úshin ǵun dáýirindegi áıeldiń beınesin plastıkalyq rekonstrýktsııalaý usynylyp otyr.
Reseılik ǵalym E.Bogdanov:
«Qaraqabaq qalashyǵy I,II-V ǵasyr aralyǵynda ómir súrip, boljaldy túrde V ǵasyrda jer silkinisiniń áserinen kúıregen. Ejelgi qalashyqta bir kezderi qolóner men saýda-sattyq órkendep, 100 myńǵa jýyq turǵyn ómir súrgen dep boljanýda. Ol kezde Kaspııdiń deńgeıi joǵary bolǵandyqtan, bul jerde tuşy sý kózderi bolyp, alýan túrli faýna bolǵany anyqtalyp otyr»,- dep málimdedi.
Mańǵystaý oblysynyń mádenıet, tilderdi damytý jáne arhıv isi basqarmasynyń basshysy Pánııa Sarmýrzına:
«Mańǵystaý oblysynyń aýmaǵynan Altynqazǵan men Qaraqabaq qalashyǵynyń ashylýy óńirdi tańǵajaıyp sáýlet eskertkishterimen birge Qazaqstandaǵy tarıhı-mádenı mańyzy jaǵynan aldyńǵy orynǵa shyǵarýǵa múmkindik beredi. Bul nysandar Uly Jibek jolymen saıahat marshrýtyndaǵy Mańǵystaý oblysynyń týrıstik áleýetiniń ajyramas bóligine aınalýy tıis. Bul tarıhı nysandardy óz kózimen kórgen adam olardy ómiri umytpaıdy»,- dep atap ótti.
Pánııa Ońalbaıqyzy oblystyq murajaıda osy arheologııalyq jańalyqtarǵa arnalyp, arheologııa zaly jasaqtalyp jatqany, arheologııalyq zerthana jumys isteı bastaǵany, aldaǵy kúnderi BAQ ókilderine arnalyp press-týr uıymdastyrylatynyn aıtty.
Basqarma basshysynyń málimetinshe, álemdik ǵylymı qaýymdastyq «Altynqazǵan» týraly pikir bildirip úlgergen.
Frantsııanyń «Pernel medıa» prodıýserlik kompanııasy ǵun tarıhy jóninde fılm túsirdi.
Ǵundarǵa qatysty eskertkishterdi dalalyq zertteý jónindegi túsirilimder Altynqazǵanda júrgizildi.
Fılmniń tusaýkeseri frantsýzdyń «France 5» jáne amerıkalyq «Discovery Science» arnalarynda sátti ótti. «Viasat History» telearnasynda orys tilindegi nusqasy kórsetilip jatyr.
Taıaý ýaqytta «Altynqazǵan» dinı-qabir keshenindegi zertteý nátıjesi boıynsha qazaq jáne orys tilderinde ǵylymı eńbek jazyp, shyǵarý josparlanyp otyr.