Qurban aıt-2021: Qaıda, qalaı, qashan
«Barshańyzdy kúlli ısi musylman balasy asyǵa kútetin ulyq meıram – Qurban aıtpen shyn júrekten quttyqtaımyn! Aıttaryńyz qabyl bolsyn! Sizderge Alladan amandyq, myqty saýlyq, mol yrys pen baq-bereke tileımin!», - dedi Naýryzbaı qajy Taǵanuly Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde ótken baspasóz máslıhatynda.
Qurban aıt namazy qalaı oqylady
Bas múftıdiń aıtýynsha, ıslam dininde zulhıjja aıynyń alǵashqy 10 kúni qasıetti kúnder sanalady. Hıjrı jyl sanaýy boıynsha 1442 jyldyń zulhıjja aıy 11 shilde kúni bastaldy. Al arapa kúni 19 shildege sáıkes keledi. 20 shilde – Qurban aıt merekesiniń birinshi kúni.
«Bıylǵy 20 shilde kúni respýblıka aýmaǵynda tańǵy saǵat 7.00-de qatań sanıtarlyq norma talaptaryn saqtaı otyryp, «sary», «jasyl» aımaqtarda 10 mınýttyq Qurban aıt namazy oqylady. Degenmen, «qyzyl» aımaqta Qurban aıt namazyn oqý jergilikti sanıtarlyq memlekettik bas dárigerdiń Qaýlysyna sáıkes júzege asyrylady. Osy oraıda, Qurban aıt namazyn ótkizý boıynsha QMDB-nyń ókil ımamdary jergilikti bas sanıtarlyq dárigerlermen birlesip, arnaıy brıfıngter ótkizetin bolady. Jamaǵattan qaýipsizdik sharalaryn qatań saqtaýdy, aıt namazy bitken sátte meshit aýlasynda uzaq turaqtamaýdy suraımyz», - deıdi Bas múftı.
Jaǵdaıy tómen musylmanǵa qurban shalý mindet emes
«Hanafı mázhabynda Qurban aıt kúnderi baı adamǵa qurban shalý – ýájip ıaǵnı mindet. Sharıǵatymyz boıynsha «baı» dep mal-dúnıesi nysap mólsherine jetken adamǵa aıtylady. Nysap mólsheri – 40 qoı nemes 40 eshki, ıakı 30 iri qara nemese 5 túıe. Ol da bolmasa qajettiliginen artyq 85 gramm altyn ıaǵnı 1 230 000 teńge qarajat – nysap mólsheri. Mal-dúnıesi nısap mólsherine jetpegen, ıaǵnı jaǵdaıy tómen musylmanǵa qurban shalý mindet emes», - dep túsindirdi Naýryzbaı qajy Taǵanuly.
Bas múftıdiń aıtýynsha, aıt kúnderi az da bolsa sadaqa berip, qaraýsyz qalǵan qarttarǵa, jetimder men kópbalaly otbasylarǵa kóńil bólý – saýapty is.
«Qurbandyq etin muqtaj jandarǵa úlestirý arqyly musylmandar arasynda mahabbat pen súıispenshilik artady. Sonymen qatar óziniń boıyndaǵy qatygezdik, sarańdyq syndy sıpattardan arylyp, ony meıirimdilik, jomarttyq, kishipeıildik qasıetterge aýystyrady. Alla Taǵala shalǵan qurbandyǵymyzdy, bergen sadaqamyzdy qabyl etip, eki dúnıe ıgiligin násip etkeı!», - dedi Naýryzbaı qajy Taǵanuly.
Jut jaǵdaıynda qurbandyq shalýǵa tyıym salyna ma?
«Shopan ata» qoıshylar qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Almasbek Sadyrbaev qurbandyq shalmaýdy, mal basyn saqtap qalýdy jáne zardap shekken óńirlerge kómektesýdi usynǵan edi. Buǵan ne aıtasyz?», - degen suraq qoıyldy basqarma ókilderine.
Bas múftıdiń aıtýynsha, dinı basqarmaǵa mundaı usynystar birneshe adam tarapynan aıtylǵan.
«Degenmen, sharıǵat erejelerden, talaptardan turatyny barshamyzǵa belgili. Alla taǵala qasıetti Quranda Káýsar súresinde «Alla úshin namaz oqy jáne qurbandyq shal» deıdi. Osy aıattaǵy buıryq jaǵdaıy kelgen árbir musylmanǵa qurbandyq shalýdy mindetteıdi. Jáne Paıǵambarymyz s.ǵ.s. «Jaǵdaıy kele tura qurbandyq shalmaǵan adamdar bizdiń namaz oqıtyn ornymyzǵa jaqyndamasyn» deıdi. ıAǵnı, bul talaptar jaǵdaıy bar adamdarǵa qurbandyq shalýdyń mindet ekenin kórsetip tur», - dep jaýap berdi Naýryzbaı qajy Taǵanuly.
Sonymen birge, Bas múftı ıslam dinindegi kóp merekelerde halyqqa kómek kórsetiletinin atap ótti.
«Qurbandyq malynyń da bir bóligi muqtaj jandarǵa beriledi. Tipti tolyqtaı berýge de sharıǵatymyz ruqsat etedi. Eger bir kisi qurban shalsa, sol maldyń etin tolyǵymen muqtajdarǵa berińizder deı alady. Biz osy salada kóp jyl jumys istedik jáne kórgen tájirıbemizde kóp adamdar qurbandyq ýaqyty jaqyndaǵanda meshitterge kelip, tizimge tirkelip, kómek alady. Qarttar jáne balalar úıleri de ózderi habarlasyp, Qurban aıtta bir jylǵa jetetin et jınaıdy. Olardy tońazytqyshta saqtap, kelesi jylǵa deıin paıdalanady. ıAǵnı bul jerde kóregnimiz osy qurbandyqtyń ózi qaıyrymdylyq retinde elimizge úlken kómek bolyp keldi.
QMDB jut bolyp jatqan jerlerde shama-sharqynsha kómek qolyn sozyp jatyr. Úkimetten de qarajat bólinip jatyr jáne bul másele sheshiledi dep úmittenemiz. Sondyqtan, usynys jasap jatqandarǵa rahmet, sharıǵattyń talap etken sharttaryn múftıler nemese ǵalymdar ózgerte almaıdy. Byltyr da, bıyl da indet jaǵdaıynda qurbandyq shalýǵa jáne úlestirýge jetilip kele jatyrmyz. Alla taǵala nıetimizdi qabyl etsin», - dedi Naýryzbaı qajy Taǵanuly.
Qurbandyq shalýdyń eki joly bar
Birinshi joly: memlekettik sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qadaǵalaý organdary tarapynan ruqsat berilgen jergilikti qasaphanalarda sanıtarlyq erejelerdi qatań saqtaı otyryp «sary» jáne «jasyl» aımaqtarda onlaın jáne oflaın formatta ótkizý.
Ekinshi joly: elimizdiń «qyzyl» aımaqtarynda pandemııa jaǵdaıynda ótken jyldyń tájirıbesin qoldanyp, qurban shalý rásimin sharıǵattaǵy «ókildik» qaǵıdasyna sáıkes qurban2021.kz saıty arqyly tek onlaın rejımde júzege asyrý.
Bas múftıdiń aıtýynsha, qurban2021.kz saıty búgin saǵat 15:00-de iske qosylyp, Qurban aıttyń úshinshi kúni ıaǵnı 22-shi shildege deıin jumys isteıdi. Qurban shalýǵa nıet etken azamattar osy aralyqta tapsyrystaryn bere alady.
qurban2021.kz saıty arqyly respýblıka boıynsha muqtaj otbasylar qurbandyq etin alý úshin 17 shildeden bastap ótinish bildire alady. Muqtaj otbasylardyń ótinishterin qabyldaý, saraptaý jáne qurbandyq etterin jetkizip berý jumystarymen QMDB-nyń jergilikti ókildikteri jáne eriktiler aınalysady.
«Aýyldyq jerde jeke turǵyn úıde turatyn ár adamnyń musylmandyq mindetin atqarýyna QMDB tarapynan eshqandaı shekteý joq ekenin jetkizemiz», - dedi Naýryzbaı qajy Taǵanuly.
Qasaphanalar «Ashyq» qosymshasymen jumys isteıdi
«Sary» jáne «jasyl» aımaqtaǵy qurbandyq shalatyn arnaıy oryndarda azamattardyń densaýlyǵyna erekshe kóńil bólý jáne qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý maqsatynda «Ashyq» mobıldi qosymshasy iske qosylady. Atap aıtqanda, «qyzyl» jáne «sary» mártebesi bar azamattar qurbandyq shalý oryndaryna jiberilmeıdi, «kók», «jasyl» mártebesi bar azamattar ǵana jiberiledi», - dedi QMDB tóraǵasynyń orynbasary, naıb múftı Ershat Ońǵar.
Osy rette, Nur-Sultan, Almaty jáne Shymkent qalalary, oblystardyń ákimdikteri Іshki ister, densaýlyq saqtaý mınıstrlikteri, QMDB-men birlesip, elimizdiń óńirlerinde «Ashyq» mobıldi qosymshasy aıasynda qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etedi.
«Qasaphanaǵa maska taǵyp, araqashyqtyq saqtap, dene qyzýy bar adamdardyń jaqyndaýyna jol bermeýge tıispiz. Jasy 65-ten asqan qarııalar, áıelder men balalardyń barynsha qurban malyn shalatyn oryndarǵa barýyn shekteýge shaqyramyz. Qazirgi ýaqytta qasaphanaǵa qoıylatyn tártip joǵary. Ony udaıy baqylap, kelýshilermen aradaǵy baılanysqa jiti mán berýimiz kerek. Eń bastysy maldy sharıǵat talaptaryna sáıkes baýyzdap, soıylýyn qatań qadaǵalaý qajet», - dedi Ershat Ońǵar.
Qurbandyq shalatyn oryndarǵa barý úshin aldyn ala jazylý qajet. 20 shilde kúni saǵat 7:20 dan bastap «sary», «jasyl» aımaqtaǵy óńirlerde aldyn ala jazylǵan tulǵalar belgilengen ýaqytta arnaıy qasaphanada qurban shalady, árbir adamǵa 1 saǵat ýaqyttan beriledi.
Qasaphana men qasapshyǵa qandaı talaptar qoıylady
«Qasaphanaǵa mindetti túrde betperde taǵyp kirip, antıseptık zattaryn barynsha paıdalaný kerek. Araqashyqtyqty qatań saqtaý, bir-birimen qol alyspaý, dene qyzýy 37 gradýstan joǵary, tumaý jáne basqa da aýrý belgileri bar adamdarǵa kelmeý jáne jasy 65-ten asqan qarııalardyń, áıelder men balalardyń qurban malyn shalatyn oryndarǵa barmaýy suralady», - dedi Ershat Ońǵar.
Spıkerdiń aıtýynsha, qasapshy musylman bolýy kerek, kámeletke tolǵan, fızıkalyq jáne psıhıkalyq turǵyda saý, mal soıýdy jaqsy meńgergen bolýy qajet.
«Soıylatyn jerge maldy qınamaı aparý kerek. Pyshaqty mal aldynda qaıraýǵa, ótpes pyshaqpen soıýǵa, bir maldyń kózinshe basqa bir maldy baýyzdaýǵa bolmaıdy. Maldy qubylaǵa qaratyp, sol jaǵymen jatqyzyp, eki aldyńǵy aıaǵy men bir artqy aıaǵyn qosa baılaý kerek. Birden óńeshtiń eki kúretamyryn kesip, jany shyqqanyn kútý kerek. Jany shyqpaı turyp, terisin almańyzdar. Soıylǵan maldyń terisi men ishek-qarnyn aıaqasty etpeı, barynsha qoldanýy shart», - dep túsindirdi naıb múftı.
Qasaphanaǵa keletin adamdardyń dene qyzýyn ólshenedi, antıseptık pen maska qoıylady.
«Qasaphanaǵa tolymdyǵyn 30 paıyzdan asyrmaı, keminde 1 metr ara qashyqtyqty bildiretin syzyqtar syzý qajet. Aqparat taqtasyn jasaý nemese qabyrǵaǵa qajetti málimetti ilý, qaýipsizdik erejelerimen tanysý jáne mal soıylatyn jerlerdiń taza bolýy da talap etiledi», - deıdi Ershat Ońǵar.
Sharıǵat vaktsınalaýǵa qarsy emes – Bas múftı
Brıfıng sońynda Bas múftı Naýryzbaı qajy Taǵanuly meshitterge «Ashyq» júıesin engizýdi qoldaıtynyn bildirdi.
«Qazirgi ýaqytta bizdiń tájirıbemizde ashyq júıesi engizilgen joq. Degenmen, biz oǵan daıyn ekenimizdi Densaýlyq saqtaý mınıstrligine habardar ettik. Eger de meshitterge ashyq júıesi qoıylsa, biz ony qoldaımyz jáne jamaǵatpen jumys isteýge daıyn ekenimizdi jetkizemiz. Árıne, biz úshin eń bastysy – eldiń, halyqtyń amandyǵy, densaýlyǵy», - dep jaýap berdi Naýryzbaı qajy Taǵanuly tilshi suraǵyna.
Sonymen birge, meshit ımamdary alǵashqylardyń biri bolyp koronavırýsqa qarsy vaktsına ala bastaǵan.
«Jalpy sharıǵat vaktsınalaýǵa qarsy emes. Erikti túrde qalaǵan adam ekpe saldyra alady. Alla taǵala qasıetti Quranda «Óz qoldaryńmen óz jandaryńa, densaýlyqtaryńa zııan jetkizbeńder» deıdi. Sondyqtan, QMDB qarasty kóptegen ımamdarymyz vaktsına alǵashqy shyqqan sátten bastap qabyldady. Al ortalyq apparatqa kelsek, dinı basqarma qyzmetkerleriniń 90 paıyzǵa jýyǵy vaktsına alyp úlgerdi. Sharıǵat el amandyǵy úshin, adamnyń amandyǵy úshin soǵan úndeıdi, nasıhattaıdy», - dedi Bas múftı.