Qulaqty japalaq bıyl kóktemniń erte keletinin boljady

TARAZ. QazAqparat – Jambyldyq áýesqoı ornıtolog qustardyń áreketine qarap kóktem erte keledi dep boljap otyr. Jambyl oblysy Jýaly aýdany Ertaı aýylynyń turǵyny Málik Núkisbekov ornıtologııamen jáne Qazaqstannyń tabıǵı sulýlyǵyn sýretke túsirýmen aınalysady, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Málik Núkisbekov qustar úshin jumaq sanalatyn qoryqqa jaqyn turady jáne qustardy baqylaýmen aınalysatyn berdýotcher.

Jýaly aýdany flora men faýna baılyǵymen jáne áralýandyǵymen belgili. Onyń aýmaǵynda tanymal Aqsý-Jabaǵyly qoryǵy men Berikqara shatqaly ornalasqan.

Áýesqoı turatyn jerde júzden astam qus túri mekendeıdi. Tek óz úıiniń mańynda 20 túrli qus bar eken, kúnde olardy baqylap, uıasynda otyrǵan qustardy sýretke túsiredi.

«Naǵyz keremet – qulaqty japalaq (Asio otus). Ol meniń aýlamdaǵy aǵashta otyrady. Aýlamda óz sharýalarymmen júrgende maǵan tańǵalyp otyratyndaı kórinedi. Maǵan «ary-beri nege júre beresiń?» degisi keletindeı. Bıyl qańtardyń sońǵy kúnderi, tym erte «qulaqty japalaqtyń» erkegi shyqylyqtaı bastady. Shyqylyqtaýdy bastaǵanda erkegi urǵashysymen birge uıa salýǵa yńǵaıly oryn tabady. Sodan keıin erkegi uıanyń mańynda túnimen otyryp, basqa erkek japalaqtar bul uıanyń mańynan ushpasyn jáne osy juptyń aımaǵyna kirmesin dep shyqylyqtaıdy», - dedi Málik Núkisbekov QazAqparat tilshisine.

Áýesqoı ornıtologtyń aıtýynsha, shyqylyqtaý bastalǵany taıaýda kóktem keledi degendi bildiredi.

«Kúntizbe boıynsha kóktemge deıin áli qystyń bir aıy bar. Biraq, qustar uıalaýdy ótkizip almas úshin kóktem kele jatqanyn sezedi. Demek, bıyl kóktem erte keledi. Qustar eshqashan jańylyspaıdy. Meniń tájirıbemde bul - japalaqtyń eń erte shyqylyqtaýy», - deıdi ol.

Jýalyǵa ádette kóktem Qazaqstannyń ońtústigine qaraǵanda keshirek keledi. Tarazda temperatýra +10 jáne+15 , kók shyǵyp, aǵashtar gúldegen kezde Jýaly aýdanynyń taýly jerlerinde qar áli erimeı jatady.

Jýaly klımaty boıynsha Jambyl oblysynyń basqa óńirlerinen erekshelenedi, munda árdaıym sýyq.

Aqsý-Jabaǵyly qoryǵynyń negizi 1926 jyly qalanǵan. Ol - Qazaqstandaǵy eń alǵashqy qoryqtardyń biri jáne ol Qazaqstan, Ózbekstan jáne Qyrǵyzstan aýmaǵyn alyp jatqan faýna men floraǵa eń baı qoryq.

Bul qoryq ekotýrızmdi damytý úshin áleýeti zor álemdegi qustardy baqylaýǵa eń qolaıly oryndardyń biri.

2015 jyly Aqsý-Jabaǵyly ǵalamshardyń bıosferalyq qoryqtarynyń dúnıejúzilik jelisine qosyldy.

Jýaly aýdany Berikqara shatqalyna keletin bolsaq, munda qyzǵaldaqtyń bes túri ósedi, olardyń arasynda Greıg pen Kaýfman qyzǵaldaqtarynyń sırek kezdesetin túrleri bar. Berikqara shatqaly resmı túrde qyzǵaldaqtardyń álemdik otany dep tanylǵan.

Munda tabıǵattyń sırek kezdesetin baılyǵy men ejelgi tarıhtyń eń qundy eskertkishteri ornalasqan.

Jergilikti tabıǵı qoryqta biregeı endemıkter ósedi - Berikqara tereginiń álemdegi jalǵyz relıkti toǵaıy jáne soǵdy kezeńindegi kúl toǵaıy bar, joıylyp ketý qaýpi tóngen janýarlar (qarataý arqarlary, úndi kirpisi) jáne sırek kezdesetin qustar (jumaq shybyny) mekendeıdi.

Foto Malık Nýkýsbekov