Qýǵyn-súrgindi eske alǵanda zııalylardy aq pen qaraǵa bólmeý kerek - tarıhshy
Gúl qoıý rásiminiń aldynda sóz sóılegen belgili tarıhshy Hangeldi Ábjanov qýǵyn-súrgin maǵynasyn tek belgili bir jyldarmen shektemeı, otarlyq-totalıtarlyq dáýirdiń barlyǵy dep túsiný qajettigin aıtty.
- Búgin tarıhymyzdaǵy eń qaraly kúnderdi eske alyp otyrmyz. Qýǵyn-súrgin degende kóbine biz 1937-1938 jyldardy aıtamyz. Ol durys emes. Óıtkeni otar eldiń tarıhy qashan da qanmen jazylǵan. Syrym Datuly, Isataı men Mahambet, Amangeldi - bul tulaǵalar qýǵyndalǵan joq pa sonda? Biz tarıhı órisimizdi keńeıtip, búkil otarlyq-totalıtarlyq dáýirdi qýǵyn-súrgin tony dep esepteýimiz. Qazir osy máselege betimiz burylyp jatyr, komıssııa jumys istedi. Komıssııanyń izdenisteri 51 tom bolyp jarııalandy. Áli 20 tom jarııalanady. Buryn túsimizge de kirmegen qujattardy qolymyzǵa ustadyq. Qasiret ákege de, anaǵa da, balaǵa da túsken eken. Oǵan tótep bergen qazaq degen halyq ólgen joq. Ólse de, tirildi, - dedi tarıhshy.
Sondaı-aq ol qýǵyn-súrgin taqyrybyn kótergende qazaq zııalylaryn aq pen qaraǵa bólip, el úshin ómirin arnaǵan tulǵalardy qaralamaýǵa shaqyrdy.
- Qýǵyn-súrgin taqyrybyn qozǵaǵanda óz halqymyzdan jaý izdemesek. Óıtkeni búginde Sákendi, Turardy Álekeńe qarsy qoıatyndar kóbeıip ketti. Olardy atý az dep júrgender bar. Ne degen sumdyq. Bireýi qyzyldardy qoldasa, bireýi qarsy boldy. Biraq barlyǵy halqy úshin qyzmet etti, búkil ómirin halqyna arnady. Ómirde olar ıdeıalyq jaǵynan kelispese de, túpki arman-maqsaty bir bolatyn. Álekeń 1937 jyly túrmege qamalǵanda “men de, Ahmet Baıtursynuly da, Turar Rysqulov ta, Sáken Seıfýllın de - bárimiz ultshylmyz, bárimiz alordashymyz” dep aıtqan. Ult kóseminiń osy sózin úgit-nasıhatymyzdyń da, ǵylymı zertteýimizdiń de irgetasyna alsaq jaman bolmas edik, - dedi Hangeldi Ábjanov.