QR Prezıdent: Ulttyq keńes jańa reformalar usynatyn mańyzdy qurylymǵa aınaldy
Bul týraly QazAqparat Aqordanyń resmı saıtyna silteme jasap habarlaıdy.
– Búgingi tańda Ulttyq keńestiń usynysymen 13 zań qabyldandy. Taǵy 9 zań jobasy ázirlenip jatyr. Zań shyǵarý jaýapty jáne kúrdeli jumys ekeni barshaǵa belgili. Osy turǵydan alǵanda, Keńes músheleri aýqymdy ister atqarýda. Ulttyq keńes alǵashqy kezeńde óz qyzmetin konsýltatıvti-keńesshi organ retinde bastady. Al búginde jańa reformalar usynatyn mańyzdy qurylymǵa aınaldy, – dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Memleket basshysy Ulttyq keńes usynǵan sharalar men bastamalar jaıynda óz oıymen bólisti. Eń aldymen, turǵyn-úı jáne ekonomıka saıasatyn jetildirý baǵytyna qatysty pikir bildirdi. Búginde qazaqstandyqtar óz zeınetaqy jınaǵynyń bir bóligin turǵyn-úı jaǵdaıyn jaqsartýǵa paıdalana bastady. Aınalasy bir aıdyń ishinde ǵana myńdaǵan azamat kópten kútken baspanasyn aldy, ıpotekasyn ótedi nemese nesıesin azaıtty. Degenmen, turǵyn-úı máselesi áli de ózekti bolyp otyr.
– Men Úkimettiń qańtar aıyndaǵy keńeıtilgen otyrysynda turǵyn-úı saıasatyn jetildirý úshin jańa usynystar ázirleýdi tapsyrdym. Úkimet aıtarlyqtaı tıimdi usynystar berdi. Jalpy bul usynystardy qoldaımyn. Degenmen naryqtyń óz erejesi bar. Naqty ekonomıkalyq faktorlarǵa baılanysty qurylys kompanııalary qazir arzan úı salýǵa múddeli emes. Sol sebepti qoljetimdi ári sapaly úı salýdy jandandyrý úshin qurylys kompanııalarymen offteık, ıaǵnı, aldyn ala satyp alý kelisimin jasaý kerek. Soǵan sáıkes turǵyn úıler «Nurly jer» baǵdarlamasyndaǵy baǵamen satyp alynady. Mundaı tásil synaq jobalary aıasynda aldyn ala pysyqtaldy. Endi muny búkil el boıynsha júzege asyrǵan jón. Bul qadam az ýaqyttyń ishinde quny qoljetimdi jańa turǵyn úıler salýǵa múmkindik beredi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent aýyldyq jerlerdegi turǵyn-úı máselesin sheshý úshin kásipkerler óz jumysshylaryna arnap úı salsa, oǵan ketken shyǵynnyń 50 paıyzyna deıin qaıtarýdy usyndy. Bul usynys aýyldy damytýǵa jan-jaqty septigin tıgizip, ekonomıkalyq belsendilikti arttyryp, qajetti mamandardy, eń aldymen, muǵalimder men dárigerlerdi, mal dárigerlerin tartýǵa múmkindik beredi. Úkimet bul tásildi osy jyldyń ekinshi jartysynan qaldyrmaı qoldanysqa engizýi kerek.
Memleket basshysy aımaqtardaǵy áleýmettik-kásipkerlik korporatsııalardyń jumysyn qaıta reformalap, olardy tolyqqandy ınstıtýtqa aınaldyrý qajet dep sanaıdy. Olardyń jumysy ashyq ári qoǵamnyń tolyq baqylaýynda bolýǵa tıis. Áleýmettik-kásipkerlik korporatsııalardyń qyzmetin úılestirý úshin Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń quzyretin kúsheıtý kerek. Ekonomıkany ártaraptandyrý jáne onyń energııa syıymdylyǵyn tómendetý sharalarymen qatar, «jasyl tehnologııa» baǵytyna qadam basa berý kerek.
– Dál osyndaı strategııalyq mańyzdy salaǵa qatysty memlekettik saıasattyń ustanymdary men sharalary belgisiz kúıinde tur. Sondyqtan balamaly energetıkany damytý máseleleri boıynsha jańa zań ázirleý qajet. Onda jańartylatyn energııa kózderin ǵana emes, barlyq balamaly qýat kózderin retteýdiń tásilderi men normalaryn da kórsetý kerek. Úkimetke tıisti zań jobasyn ázirlep, ony Parlamenttiń qaraýyna engizýdi tapsyramyn, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev bilim salasyn damytý qajettigin atap ótip, Úkimetke 600 qazaqstandyq bilim berý resýrstaryna lımıtsiz qol jetkize otyryp, «Bilim» uıaly operatorlarynyń tarıftik josparyn merzimin shektemeı uzartýdy, sondaı-aq, mektepterdiń otandyq bilim berý resýrstaryna tegin qol jetkizýin qamamasyz etýdi tapsyrdy.
– Taǵy bir mańyzdy mindet – pedagogıka jáne medıtsına kadrlaryn daıarlaý. Qazirdiń ózinde kóptegen óńirlerde osy sala mamandarynyń tapshylyǵy erekshe baıqalyp otyr. Bul – óte kúrdeli másele. Ony jedel sheshýimiz kerek. Memleket osy ahýaldy túzetý úshin naqty sharalardy qolǵa aldy. Muǵalimder men dárigerlerdiń jalaqysyn kóbeıtip, áleýmettik mártebesin arttyryp jatyrmyz. Buǵan deıin biz pedagogıkalyq joǵary oqý oryndarynda oqıtyn stýdentterdiń stıpendııasyn kóterý týraly sheshim qabyldadyq. Bul qadam óz jemisin berdi. Sondyqtan medıtsınalyq oqý oryndaryndaǵy stıpendııany kóbeıtý qajet, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev ınklıýzıvti qoǵamdyq orta qalyptastyrý máselesine jeke-dara toqtaldy. Múmkindigi shekteýli azamattardy júıeli túrde qoldaý damyǵan jáne áleýmettik jaýapty memleketterge tán. Qazaqstan bul baǵyttaǵy jumysty únemi jaqsartyp otyrýǵa tıis. Sebebi erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalar sany ósýde. Sonymen qatar mundaı iske mamandandyrylǵan uıymdardyń alańsyz jumys isteýi úshin qoldanystaǵy normalar eskirgen.
– Óńirlerdiń erekshelikterin jáne qazirgi zamanǵy standarttardy eskere otyryp, atalǵan saladaǵy normatıvterdi jańartý qajet. Búginde bir psıhologııalyq-medıtsınalyq-pedagogıkalyq komıssııa 60 myń balany qamtıdy. Olardyń jumysynyń tıimdiligin arttyrý úshin bul normatıvti 50 myń balaǵa deıin tómendetý kerek. Balalardy sábı kezinen bastap skrınıngten ótkizý isin jaqsartý, alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek kórsetý uıymdary janyndaǵy áleýmettik qyzmetterdiń jumysyn kúsheıtý qajet. Ýákiletti organdar erekshe qajettilikteri bar bala men onyń otbasy úshin biryńǵaı marshrýt túrinde is-qımyldardyń túsinikti algorıtmin jasaýy tıis. Óńirlerdegi arnaýly mekemelerdi eskere otyryp, onda bala dúnıege kelgennen bastap memleket tarapynan kórsetiletin qyzmettiń barlyq túri usynylýy kerek. Bilim jáne ǵylym mınıstrligi erekshe balalardyń bilim alý quqyqtaryn iske asyrý máselesine aıyryqsha nazar aýdarǵany jón, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent múgedektikti anyqtaý rásimderin jeńildetýdi tapsyrdy. Ol úshin Densaýlyq saqtaý mınıstrligi men Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń aqparattyq júıelerin biriktirý kerek. Osylaısha azamattar ózderine qajetti qyzmettiń barlyǵyn bir ǵana medıtsınalyq mekemeden alýǵa tıis. Bul joba bıylǵy 1 shildeden bastap synaq retinde, al 2022 jylǵy 1 qańtardan bastap tolyqqandy júzege asýy qajet. Múmkindigi shekteýli adamdardyń turǵyn úılerge, áleýmettik nysandarǵa kirip-shyǵýyn jáne kólikterge minip-túsýin qamtamasyz etý máselesi de ózekti.
– Іs júzinde júrip turýy qıyn azamattardyń ózdiginen úıden shyǵa almaı qalatyn kezderi bolady. Bul jerde olardyń qandaı da bir nysanǵa barýy jáne onyń ishinde ózdiginen júrip turýy týraly aıtýdyń ózi artyq. Mundaı kúrdeli ári qolaısyz jaǵdaıdy túbegeıli ózgertý qajet. Múmkindigi shekteýli tulǵalardyń qajetti nysandarǵa qıyndyqsyz jetýin qamtamasyz etý úshin «tabaldyryqtan tabaldyryqqa» qaǵıdaty boıynsha jumys isteıtin naqty normatıvtik-quqyqtyq aktilerdi tez arada qabyldaý qajet. Osyǵan baılanysty jergilikti atqarýshy organdar Qajetti nysandardyń tizimin nemese kartasyn ázirleýi tıis. Atalǵan tizimde barynsha qajetti uıymdar, olardyń qatarynda halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary, densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne basqa da mekemeler bolǵany jón. Sonyń negizinde ákimder atalǵan nysandardy talaptarǵa tolyq sáıkestendirýi kerek, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy adam quqyqtaryn qorǵaýǵa qatysty Úkimet, jumys berýshiler men kásipodaq ókilderi ázirlep jatqan Qazaqstandaǵy eńbek qaýipsizdigin qamtamasyz etýdiń 2025 jylǵa deıingi is-qımyl josparynyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Sonymen qatar BUU adam quqyqtary jónindegi Joǵarǵy komıssarynyń basqarmasy ázirlegen 14 jahandyq ındıkator negizinde adam quqyqtaryn saqtaý boıynsha baǵalaý júıesiniń Ulttyq ındıkatorlaryn kezeń-kezeńimen engizýdi jolǵa qoıý usynyldy. Óskeleń urpaqtyń densaýlyǵyn «áleýmettik keselderden» qorǵaý maqsatynda kámeletke tolmaǵandardy qumar oıyndarǵa tartqan nemese sondaı jaǵdaıǵa jol bergen zańdy tulǵalardy ákimshilik jaýapkershilikke tartý usynyldy. Áıelderge qatysty turmystyq zorlyq-zombylyq kórsetý máselesi de ótkir áleýmettik problema retinde aıtyldy.
– Jyl saıyn elimizde áıelderge qatysty 2,5 myńnan astam qylmystyq is tirkeledi. Onyń ishinde adam ólimine alyp keletin jaǵdaılar da bar. Bul ótkir máseleni sheshý úshin memlekettik organdar men úkimettik emes uıymdardyń kúsh biriktirýi qajet. Bul rette, Іshki ister mınıstrligine qarasty 1999 jyly qurylǵan Áıelder men balalardy zorlyq-zombylyqtan qorǵaý jónindegi arnaıy bólimsheler mańyzdy ról atqarady. Atalǵan bólimsheler polıtsııa men azamattyq qoǵamnyń arasynda dáneker bolýy kerek. Alaıda kezinde olardyń shtattyq sany, ásirese, turmystyq zorlyq-zombylyq faktileri jıi tirkeletin aımaqtarda eki esege deıin qysqartyldy. Іshki ister mınıstrligine Áıelder men balalardy zorlyq-zombylyqtan qorǵaý jónindegi arnaıy bólimshelerdiń shtatyn qaıta qalpyna keltirýdi tapsyramyn, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy óz Joldaýynda túzeý mekemeleri men polıtsııanyń arnaıy ǵımarattaryndaǵy «kózden tasa» ýchaskelerdi beınebaqylaý júıesimen tolyq qamtamasyz etýdi tapsyrǵan bolatyn. Endi, atalǵan maqsatty iske asyrý úshin Іshki ister mınıstrligi múddeli memlekettik organdarmen jáne quqyq qorǵaýshylarmen birlesip, Naqty is-qımyl josparyn ázirleýi tıis. Budan bólek Parlamentke advokattardyń kásibı ádep saqtamaǵany jáne zań kómegin kórsetý qaǵıdattaryn buzǵany úshin ómir boıyna lıtsenzııasynan aıyrý týraly normany alyp tastaý máselesin qarastyrý usynyldy.
Qasym-Jomart Toqaev saıası reformalardy dáıekti iske asyrýǵa basa mán beredi. Jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdyń jańa tujyrymdamasyn ázirleý aıasynda tıisti zań jobasyn daıyndaý tapsyryldy. Bıyl kent, aýyl, aýyldyq okrýg ákimderin tikeleı saılaý ótkiziledi.
– Bul elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirindegi eleýli oqıǵa bolmaq. Saılaý týraly zańnamaǵa engiziletin barlyq ózgerister men tolyqtyrýlar pysyqtalýda. Tıisti zań aldaǵy ýaqytta qabyldanady. Sodan keıin ǵana kentterdiń, aýyldar men aýyldyq okrýg ákimderiniń tikeleı saılaýyna qajetti barlyq normatıvtik-quqyqtyq negiz tolyǵymen qalyptasty dep aıta alamyz. Biraq, biz munymen shektelip qalmaımyz. Kelesi mańyzdy qadam – aýdan ákimderiniń tikeleı saılaýy. Men bul saılaýdy 2024 jyly ótkizý kerek dep sanaımyn. Osy bastama elimizdi demokratııalandyrýǵa jáne jergilikti basqarý ınstıtýtyn nyǵaıtýǵa eleýli úles qosady dep senemin. Túptep kelgende, aýdandarda saılaý ótkizý halyq bıligin ornatýdyń aıqyn kórinisi bolmaq, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent qos azamattyǵy úshin jaýapkershiliktiń kúsheıtilýi múmkin ekenin aıtty. Qasym-Jomart Toqaev Úkimet pen Memlekettik qyzmet isteri agenttiginen buǵan deıin berilgen memlekettik qyzmetshiler men kvazımemlekettik uıym basshylary arasynda qos azamattyǵy bar adamdardy jumystan shyǵarý týraly tapsyrmasynyń esebin surady.
Memleket basshysy jer máselesiniń erekshe mańyzdy ekenin atap ótip, qazaq jeriniń sheteldikterge satylmaıtyny týraly buǵan deıin de birneshe márte málimdegenin eske saldy.
– Bul máselege qatysty qaýesetterdi toqtatý qajet. Sondyqtan men mynadaı naqty sheshimder qabyldadym. Birinshiden, sheteldikterge jáne sheteldik zańdy tulǵalarǵa aýyl sharýashylyǵy jerlerin satýǵa, jalǵa berýge zań júzinde birjola tyıym salýdy tapsyramyn. Bul sheteldikterdiń úlesi bar zańdy tulǵalarǵa da qatysty. Men muny Prezıdenttiń zań shyǵarý bastamasy arqyly jedel túrde júzege asyrý qajet dep sheshtim. Prezıdent Ákimshiligi dál osy máselege baılanysty tıisti zań jobasyn ázirleýi kerek. Ekinshiden, bir aıdyń ishinde Jer reformasy jónindegi komıssııany quryp, 25 naýryzda jumysqa kirisýdi tapsyramyn. Komıssııanyń quramyna agrarlyq sektordyń bedeldi ókilderin jáne jer máselesin jetik biletin sarapshylardy qosý kerek. Úshinshiden, Úkimetke bıylǵy tamyz aıynyń sońyna deıin jer reformasynyń negizgi máseleleri boıynsha ortaq mámile arqyly túbegeıli baılam jasaýdy tapsyramyn. Tórtinshiden, komıssııa jumysynyń árbir kezeńi jáne onda usynylǵan sharalar týraly halyqty únemi habardar etip otyrý kerek. Basty mindettiń biri – komıssııa jumysynyń jáne sheshim qabyldaýdyń meılinshe ashyqtyǵyn kórsetý. Eń bastysy, jer sheteldikterge satylmaıtyny týraly túbegeıli sheshim qabyldandy, – dedi Memleket basshysy.
Jıyn sońynda Prezıdent Ulttyq keńestiń mańyzdy mindetteriniń biri memleket pen qoǵam arasynda tıimdi baılanys ornatý ekenin atap ótti. Onyń aıtýynsha, qoǵamdyq jumys, eń aldymen, azamattarymyzdyń aldyndaǵy úlken mıssııa ári joǵary jaýapkershilik. Ulttyq keńes úılesimdi qoǵamdyq ortanyń damýyna, órkenıetti dıalog normalarynyń túbegeıli qalyptasýyna septigin tıgizýi tıis.