«Qoshqar ata seıili» týraly ne bilemiz
Dástúrge aınalǵan meıram týraly erterekte jaryq kórgen qazaq basylymdarynda da jazylǵan. Máselen, Ońtústik Qazaqstan oblystyq saıası qýǵyn-súrgin qurbandary murajaıynyń qyzmetkeri Úsen Arystanov 1923 jyly 22 naýryz kúni jaryq kórgen «Aq jol» gazetiniń №287 sanynda tóte-arab áripterimen jazylǵan maqalany aýdaryp, jurtshylyqqa jarııa etti. Onda bylaı dep jazylypty:
«Shymkent ýezinen. Osy mart aıynyń 25 kúninen bastap, Shymkent qalasynda Naýryz meıramy jasalmaqshy. Ár jyly ýez hám Syr halqynyń daǵdysy boıynsha aprel aıynyń basynda «Qoshqar ata seıili» bolmaq kerek edi. Sol eki meıramdy bir qylyp, bıyl seıildi 25 marttan bastap otyr. Bul Qoshqar ata seıiline Shymkent, Tashkent hám Áýlıeata ýezderiniń adamdary jınalady. Seıil bolatyn oryn Shymkent stansııasynyń janyndaǵy «Qoshqar ata» bulaǵynyń basyndaǵy tegis jerde bolyp, hár jyly 200 - 300-deı qazaq úıleri tigilip, bir aptaǵa deıin hár úıde jınalǵan halyq top-top bolyp tamasha qylyp jatady. Sol bir aptanyń ishinde jergilikti halyqtyń ár túrli tamasha oıyndarynyń bári de istelmek. Osy mart aıynyń 20-nan bastalmaq bolyp turǵan oqý aptalyǵynynda osy aıtylǵan qos meırammenen birge qylyp ótkizip, jınalǵan halyqtan ártúrli jolmen oqý isterine birtalaı járdem jınaımyz degen úmittemiz. Úıezdiń ár buryshynan kelip, bul sııaqty neshe on myńdaǵan halyq jınalǵan úlken ýezdegi el bastyǵy azamattar tarapynan halyqqa úgit-nasıhat aıtylmaq. Osy kúngi sharýashylyq isteri hám basqa túrli el ishinde ekpindi rette istelmek bolyp jatqan jumystar týrasynda eldi túsindirip, el sharýasynyń aıaqqa basyp ońdalýyna sebepker bolmaq. Avtory - Jarmenov» delinipti maqalada.
Bertin kele Keńes úkimeti qurylyp, naýryz meıramyn toılaýǵa tıym salynǵany belgili. Áz Naýryzben birge «Qoshqar ata seıili» de umyt qalǵan. Bereke men birlikke toly merekeni qaıta toılaý tek 2016 jyly ǵana qolǵa alyndy. Tarıhy ǵasyrǵa jýyq merekege baılanysty tarıhshylar bastama kóterip, qala basshylaryna áz Naýryzdy atap ótýdiń kóne nusqasyn usynǵan bolatyn. Sóıtip 100 jyldan keıin eski dástúr jańǵyryp, qalalyq ákimdiktiń qoldaýymen dástúr jalǵasyn tapty. Bul kúni qala turǵyndary Qoshqar ata ózeniniń boıyna jınalyp, túrli ulttyq oıyndar uıymdastyrady. Ulttyq taǵamdar daıyndalyp, qonaqtar Naýryz kóje men ystyq baýyrsaqtan dám tatady. Osylaısha kóktemniń alǵashqy aıynda jurtshylyq bulaq basynda seıil quryp, máz-meıram bolady. Sebebi, qalany qaq jaryp jatqan bulaq sýy eń taza sanalady. Onyń emdik qasıeti de zor. Bulaq basynda adamdar jyl on eki aı sýǵa túsip, túrli dertinen aıyǵyp jatady.
«Sondyqtan jyl jańarýynyń osy jerden bastalýy tegin emes. Qazaq halqynyń ejelgi úrdisin jandandyryp, ulttyq salt-dástúr men ádet-ǵurpyn nasıhattaýdyń birden bir joly» deıdi el aǵalary.
Sońǵy eki jyldan beri uıymdastyrylyp kele jatqan sharada asyl tuqymdy qoshqarlar men qoılardy tanystyrý da úrdiske aınalǵan. Bir ózi bes qoıdyń etin beretin asyl tuqymdy qoılardyń kórmesi de osy merekelik sharalar aıasynda ótkiziledi. Sońynan kil myqty men kúsh atasyn eńsergen erler arasynda qoshqar kóterýden saıys ótkiziledi. Merekeniń kórkin qyzdyratyn saıysta erler salmaǵy 60-70 keliden astam qoshqardy ıyqtaryna salyp, ózara myqtylyqtaryn synap kóredi. Tuıaqtyny 70-ten asa kótergen jeńimpazǵa sol qoshqar syıǵa beriledi.
Bul kúni ulttyq oıynnyń ózge de túrlerinen jarystar uıymdastyrylady. Boz kilemde beldeskender qazaqsha kúrestiń jeńimpazyn anyqtasa, toǵyzqumalaq, asyq oınaýshylar men kir tasyn kóterýshiler de ózara saıysqa túsedi. Jergilikti aqyndar arasynda aıtys ótkizilip, qazaqtyń qanyna sińgen bekzat ónerdiń erekshi úlgisin kórsetedi. Alyp shahardyń eńse tiktegen balasynan eńkeıgen qarııasyna deıin sýyryp salma aqyndardy tyńdap, sóz óneriniń injý-marjanyn utymdy jetkize bilgen aqyndarǵa qoshemet kórsetedi. Al, qylqalam sheberleri merekeniń kórkin keltirip, mezgil men merekeniń sulýlyǵyn sýretteýden synǵa túsedi. Shahar turǵyndary sondaı-aq ózenniń boıynda qolónershiler kórmesin kórip, túrli kontserttik baǵdarlamalardy tamashalaıdy. Osylaısha umyt bolǵan dástúrdi ulyqtaǵan kún jyl saıyn jalǵasyn taýyp keledi.
Aıta keteıik, aınadaı tap-taza Qoshqar ata bulaǵy kıeli sanalyp, munda jurt namaz oqyp jáne ulttyq rásimderdi oryndaý úshin keledi. Ańyzǵa sáıkes burynǵy ýaqytta ózenniń boıynda Qoshqar ata turǵan desedi. Ol adamdardy tek shóppen ǵana emes, sondaı-aq emdik qasıeti bar osynaý ózen sýymen de emdegen eken. Halyq emshisi ózen bastaý alatyn bulaqtarǵa qaraıtyn bolǵan.
Qarııa ómirden ozǵannan keıin, ony osynda jerlep, ol jerge shaǵyn kesene salynǵan. Al ózenge onyń aty berilgen. Osy jerdegi sý temperatýrasy jyldyń qaı mezgili bolmasyn, ǵajaıyp kúıde únemi +11 gradýsty ustap turady.