Koronavırýspen naýqastanǵan adam qalaı tamaqtanýy kerek - maman pikiri
Qazaqta «aýrý – astan» degen sóz bar. Bul naqyl sóz ásirese qazirgideı epıdemıologııalyq ahýal kezinde ózekti bolyp tur. Qazir adamdardyń tamaqtaný ratsıony jutańdanyp ketkeni ras. Kúndelikti fastfýd, tez daıyndalatyn jartylaı fabrıkat retinde taǵam tutynatyn adamdardyń qatary kóbeıdi. Bul da óz kezeginde kúndelikti adam aǵzasyna qajetti dárýmender, aqýyzdar, mıkroelementterdiń jetispeýshiligin týdyrary sózsiz.
Koronavırýs ınfektsııasyn juqtyryp aýyryp shyqqan naýqastar qalaı tamaqtanǵany durys?
Koronavırýs qana emes, kez-kelgen vırýsqa shaldyqqan adam suıyqtyqty kóbirek ishý kerek. Mysaly, qurt ezgen nemese aıran qosqan ystyq sorpa, ásirese aqjelken, burysh, sarymsaq, kók pııaz qosqan qoı etiniń ystyq sorpasy, ımbır jáne lımon qosqan sháı, tosap qosylǵan sháı, nemese bal qosqan sháı, sary maı qosqan ystyq sút, qymyz, shubat, aıran ishken durys. Suıyqtyqty kóbirek iship terlegen jaǵdaıda aǵzańyzdy ýlandyratyn toksınder termen birge syrtqa shyǵady, dene qyzýyńyz tómendeıdi, ımmýnıtetińiz belsendi túrde koronavırýspen kúresedi.
Sonymen qatar, kókónisterdi, jemis-jıdekterdi kóbirek jeý kerek. Mysaly, elimizdegi jergilikti shıe, órik, búldirgen, qaraqat, sábiz, qyzanaq, qııar, qarbyz, qaýyn, alma, sondaı-aq arahıs, keshıý, fýndýk, piste, grek jańǵaǵy, asqabaq dáni, mındal, qyryqqabat, qyzylsha, kartop jáne taǵy basqalary as mázirinde bolýy tıis. Osylardyń quramynda ımmýnıtetińizdi kóteretin organızmińizge kerekti dárýmender, amın qyshqyldary, kómirsýlar, maılar, makro-mıkroelementter bar.
Koronavırýs juqtyrǵanyn bilgen adam dárigerdiń qabyldaýyna bara almaǵan jaǵdaıda ne isteýi kerek?
Koronavırýs ınfektsııasyna (KVI) baılanysty adam óz betinshe emdelýine bolmaıdy. Qandaı jaǵdaı bolsa da mindetti túrde dárigermen keńesý kerek. Alaıda meniń berer keńesim: eń aldymen koronavırýs juqtyryp aýyra qalǵan jaǵdaıda alǵashqy 1-2 táýlikte dene qyzýyn túsiretin dári (paratsetamol, aspırın) iship túsirgen durys emes. Sebebi sizdiń organızmińiz KVI-men ózi kúreskeni durys. Sondaı-aq, tońazytqyshtaǵy sýsyndardy ishpeńiz. Sýyqqa urynbańyz. Sýyq tıse ımmýnıtetińiz álsireıdi. Sonymen birge oqshaýlanyńyz, qolyńyzdy jýyp júrińiz jáne betperde (maska) taǵyńyz. Aınalańyzdaǵy adamdarǵa juqtyrýdan jáne qosymsha koronavırýstyń basqa túrin juqtyryp alýdan saqtanyńyz. Eger dene qyzýyńyz 38 gradýstan birneshe táýlikke sozylyp, túspeı jatsa ǵana paratsetamol, nemese aspırın qoldanýǵa bolady.
Qandaı dárilerdi qoldanarda adam dárigerdiń keńesine júginýi tıis? Qaı dárilerdi úı jaǵdaıynda qabyldaı alady?
Elimizde antıbıotıkterdi óz betinshe qoldanyp, aýrýyn asqyndyryp alǵandar óte kóp. Esterińizde bolsyn, antıbıotıkterdi orynsyz qoldanýǵa bolmaıdy. Ony tek qosymsha bakterıaldy ınfektsııa qosylǵan jaǵdaıda ǵana dárigerdiń nusqaýymen qabyldaǵan durys. Onyń ústine antıbıotıkter koronavırýsqa áser etpeıdi. Al qandy suıyltatyn dárilerge toqtalatyn bolsaq, ásirese, antıkoagýlıanttar men antıagreganttardy óz betińizshe qoldaný ártúrli asqynýlarǵa, tipti ólimge ákep soǵady. geparın, kleksan, katenoks, enoksaparın natrıı, fraksıparın jáne taǵy basqa ataýlary bar antıkoagýlıanttar bulardy tek ýchaskelik dárigerińizdiń nusqaýymen ambýlatorlyq túrde kúndizgi statsıonarda kúnine bir ret tańerteńgi ýaqytta teri astyna egýge bolady. Mysaly, kleksan 0,4 ml, nemese geparın 1,0ml/5000 birlik. Al keshkisin antıagreganttardyń bireýin ǵana ishý kerek. Mysaly, trombopol, kardıomagnıl, tromboASS sııaqty Aspırın preparattarynyń bireýin ǵana 150 mg-nan keshki tamaqtan soń ishý kerek. Eger olarǵa allergııańyz bolsa, klopıdogreldi 75 mg-nan kúnine bir ret keshki tamaqtan soń ishkenińiz durys. Bulardyń bári sizdiń zerthanalyq taldaýlaryńyzdyń nátıjesi boıynsha dárigerdiń baqylaýymen jasalǵany durys.
Áleýmettik jelidegi pikirlerge, jazbalarǵa súıenip dári qabyldap jatqandar óte kóp. Qazir bilgeni de, bilmegeni de emshi bolyp ketkeni ras.
Keıbir koronavırýspen aýyryp, aýrýhanadan saýyǵyp shyqqan naýqastar ózgelerge «Kleksandy aýrýhanada jatqanymda maǵan kúnine 3 ret saldy, sen kúnine 3 ret saldyrsań jaqsy bolasyń» dep aqyl aıtady. Mine, osyndaıdy estip alǵan keıbir azamattarymyz óz betinshe kleksandy kúnine 3 ret saldyramyn dep, ómirimen qoshtasyp jatady. Sondyqtan, aıtarym, kleksan sııaqty antıkoagýlıanttardy tek aýrýhanadaǵy jansaqtaý bóliminde ǵana koagýlogramma sııaqty qan taldaýynyń nátıjesin baqylaı otyryp kúnine 2 ret, nemese 3-4 ret salýǵa bolady. Aýrýhananyń jansaqtaý bóliminde ǵana protrombın ýaqytyn, AChTV, MNO, trombın ýaqytyn, PTI, gematokrıt, fıbrınogen sııaqty taldaýlardy saǵat saıyn tekserip otyrýǵa múmkindik bar.
Esterińizde bolsyn, basqa da zerthanalyq taldaýsyz antıkoagýlıanttardy kúnine eki ret nemese 3-4 ret qoldaný óte qaýipti ekenin eskertemin! Sol sııaqty vırýstarǵa qarsy qoldanylatyn dáriler óte kóp. Olardyń kóbiniń toksıkalyq (ýly) áseri joǵary: atsıklovır, ıngavırın, groprınosın, tamıflıý, remdesıvır jáne basqalar. Ingavırınnen eshqandaı jaqsy nátıje joq. Organızmde koronavırýsten basqa da vırýstardyń (tsıtomegalovırýs, gerpevırýs jáne t.b.) belsendiligi artyp koronavırýspen birge túrli asqynýlarǵa ákep soǵýy múmkin. Osy jaǵdaıda tıimdiligi bar vırýsqa qarsy qoldanylatyn preparattar: atsıklovır, groprınosın, tamıflıý, remdesıvır jáne t.b.. Sheteldik klınıkalyq zertteýler boıynsha eń tıimdisi remdesıvır bolyp shyqty.
Sońǵy kezde Japonııanyń osydan 2-3 jyl burynǵy vırýsqa qarsy qoldanylǵan tıimsiz jáne ýly preparattaryn Reseı jáne Túrkııa shyǵaryp, koronavırýsqa qoldanýǵa klınıkalyq zertteý júrgizip jatyr. Ol dárilerdiń attaryn keıbir sebeptermen aıtqym kelmeıdi. Ázirge Túrkııa men Reseıdiń klınıkalyq zertteýleri boıynsha ol dárilerdiń ýlylyǵynan basqa eshqandaı ońdy nátıje joq. Muny aıtyp otyrǵan sebebim, ǵalamtordan resmı emes aqparattardy oqyp alyp, soǵan senip, óz betinshe emdelemin deıtinder bar. Al ǵalamtordaǵy aqparattardyń jalǵan nemese shyndyq ekenin arnaıy mamandar bolmasa ajyratý ońaıǵa soqpaıdy. Sol sebepti otandastarymyz zardap shekpese eken deımin. Kóptegen adamdar ońdy-soldy qoldanyp, túrli asqynýlarǵa dýshar bolǵan, zardap shekken taǵy da bir dári bar. Ol deksametazon dep atalady. Bul dárini dárigerdiń nusqaýynsyz salǵyzýǵa bolmaıdy. ıAǵnı, deksametazondy qandaı jolmen, qandaı shema boıynsha, qandaı mqlsherde qoldanylatynyn dáriger ǵana sizge nusqaýlyq berýi tıis.
Júrek-qan tamyrlary aýrýy, qant dıabeti bar patsıentterge aıtarym, kúndelikti qabyldaıtyn dárilerińizdi úzbeńizder, koronavırýs juqtyrǵan jaǵdaıda ýchaskelik dárigerlerińizge (kardıolog, endokrınolog) tez arada habarlasýdy umytpańyzdar! Esterińizde bolsyn! Úreıge boı aldyrmańyzdar, dárigerdiń baqylaýymen úıde júrip-aq KVI-di jeńýge bolady! Eger úıde emdelip júrip, qosymsha basqa ınfektsııa qosylyp qalyńyz nasharlap bara jatsa, nemese aǵzańyzdaǵy sozylmaly aýrýlaryńyz asqynyp qalyńyz nasharlaǵan jaǵdaıda aýrýhanaǵa jatý úshin dereý ýchaskelik dárigerińizge kórinińiz, nemese jedel járdem shaqyrtyńyz! KVI-den emdelip aýrýhanadan shyqqan soń da dárigerlerdiń baqylaýynda bolý jáne reabılıtatsııa kerek ekenin umytpańyzdar! Men tek sanaýly dárilerdi ǵana ataǵandy jón sanadym. Kóp jaǵdaıda emdeý standarttary barlyq naýqastarǵa birdeı bola almaıdy. Sondyqtan, medıtsınalyq kómek kórsetýdiń barlyq deńgeıinde COVID-19 koronavırýs ınfektsııasy bar naýqastardy basqarý algorıtmi boıynsha ındıvıdýaldy (jeke) túrde emdeý júrgizilýi tıis. Men sizderge árqashan keńes berýge daıynmyn!
- Kóp rahmet!