Koronavırýspen aýyrǵandar týberkýlez juqtyrýy múmkin - almatylyq dáriger
- Almaty qalasynda týberkýlezben syrqattaný deńgeıi qandaı?
- Almaty qalasyndaǵy týberkýlez boıynsha jaǵdaı turaqty. Jyl saıyn biz adamdardyń atalmysh dertpen aýrýshańdyǵy men ólim-jitiminiń tómendegenin baıqaımyz. Biraq ókpe jáne ókpeden tys syrqattaný múmkindigin umytpaýymyz kerek. Bizde aýrýdy dıagnostıkalaý men erte dıagnostıkalaý úshin barlyq jaǵdaılar bar ekenin aıtqym keledi. Bizde tıimdi jáne sapaly emdeý úshin barlyq jaǵdaılar men dári-dármek jetkilikti. Sondyqtan, ata-analardan profılaktıkalyq tekserý sharalaryn ótip, dárigerdiń usynystaryna qulaq asýdy suraımyz.
- Týberkýlez aýrýynyń belgileri qandaı bolady?
- Patsıentte uzaq merzimdi jótel bolady. Ol bakterııaǵa qarsy preparat, sımptomatıkalyq quraldarmen emdelmeıdi. Onyń ústine jalpy álsizdik, tez sharshaǵyshtyq, kóp terleý, keıde 3-ten 10 kg-ǵa deıin salmaq tastaıdy. Qandy jótel nemese qandy shyryshty jótel bolýy múmkin.
- Aýrýdy juqtyrýǵa kimder beıim?
- Immýnıteti tómen adamdarda týberkýlezdi juqtyrý qaýpi joǵary. Bul jıi aýyratyn balalar, týberkýlezben aýyratyn balalarmen baılanysqa túsken, aýrý oshaǵyndaǵy balalar. Іlespe aýrýlary bar balalar. Іlespe aýrýlary bar eresekter, ıaǵnı, qant dıabeti, COPD jáne júıelik aýrýlary bar adamdar. Immýnosýpressıvti terapııa alatyn, gormonǵa táýeldi naýqastar. Týberkýlezden keıin, koronavırýs ınfektsııasynan keıin naýqastar týberkýlezben aýyrýy múmkin.
- Vaktsına alǵan adam týberkýlezdi juqtyra ma?
- Týberkýlezdiń aldyn alý maqsatynda perzenthanada BTsJ egiledi jáne 6 jasynda revaktsınatsııa júrgiziledi. Vaktsınatsııanyń áseri 5 jyl. Eger adamda aýrýdyń faktorlary bolmasa, adam týberkýlezben aýyrmaıdy. Biraq, eger adam eresek jasta sozylmaly aýrýǵa shaldyqsa, ol zııandy ómir saltyn ustansa – maskúnemdik, temeki shegý, árıne ol juqtyrý qaýpine kóbirek ushyraıdy. Eger salamatty ómir saltyn ustansa, onda aǵzanyń qaýipsizdigi sáıkesinshe joǵary bolady.
- Týberkýlezdi dıagnostıkalaý nemese aýyrý juqtyrǵanyn qalaı anyqtaýǵa bolady?
- Birinshiden, týberkýlez eki ádispen anyqtalady: passıvti ádis jáne belsendi ádis. Passıvti ádis, mysaly eger adamnyń densaýlyǵyna shaǵymdary bolsa: uzaq jótel, álsizdik, shamadan tys terleý, dene salmaǵynyń kúrt tómendeýi, gemoptız, uzaq jáne tıimsiz emdeý – munyń bári tekserýge sebep bolady. Naýqas týberkýlez mıkrobakterııalaryna qaqyryq analızin tapsyrady. DDU standarttaryna sáıkes, mundaı jaǵdaılarda anyqtaýdyń negizgi ádisi MTB-da qaqyryqty taldaý bolyp tabylady.
Eger MTB anyqtalsa, onda dıagnoz qoıylady, naýqas dıspanserlik esepke alynady jáne emdeý taǵaıyndalady. Profılaktıkalyq ádispen, ıaǵnı eger adamnyń shaǵymdary bolmasa, rentgen zertteý nátıjeleri boıynsha anyqtaýǵa bolady. Eresekterge arnalǵan profılaktıkalyq ádis – flıýorografııa, sholý rentgenografııasy, KT. Balalarǵa arnalǵan -1 jastan 14 jasqa deıingi Mantý týberkýlın dıagnostıkasy. Al 15 jastan 18 jasqa deıingi jasóspirimderge Mantý nemese flıýorografııa synamasyn jasaýǵa bolady. Negizinen balalarǵa týberkýlın dıagnostıkasy, jasóspirimderge rentgendik zertteý taǵaıyndalady.
- Latentti týberkýlez ınfektsııasy degenimiz ne?
- Latentti týberkýlez ınfektsııasy – týberkýlezdiń klınıkalyq kórinisteri men belgileri joq, biraq adam aǵzasynda týberkýlez ınfektsııasy bolǵan kezdegi deneniń jaı-kúıi. ıAǵnı, ókpe taza, qan, zár jáne qaqyryq analızi taza bolǵanda, biraq ATR dıagnostıkalyq krıterııi - Dıaskın synaǵy oń synaqty kórsetse, aǵzada jasyryn ınfektsııa bar degendi bildiredi. Jasyryn ınfektsııa basqalarǵa qaýipti emes, biraq mundaı naýqastarǵa bolashaqta týberkýlezben aýyrmas úshin profılaktıkalyq em taǵaıyndaımyz.
- Ftızıatr dáriger kim jáne onyń qabyldaýyna qalaı jazylýǵa bolady?
- Árbir emhanada ftızıatr dárigerler bar. Eresekterge bólek, balalardy baqylaıtyn balalar ftızıatrlar bólek. Dárigerdiń qabyldaýyna ýchaskelik terapevt dárigeri nemese pedıatr arqyly jazylýǵa bolady.
- Dıagnostıkalyq tekserýden (rentgen, ÝDZ, KT) qalaı ótýge bolady? Mundaı tekserý kimge jáne qandaı jaǵdaıda taǵaıyndalady?
- Turǵylyqty jeri boıynsha emhanada árbir patsıent tekserýden óte alady. Mysaly, eger ókpe týberkýlezine kúdik bolsa, patsıentke klınıkalyq jáne zerthanalyq zertteýler júrgiziledi: jalpy qan analızi, jalpy zár analızi, týberkýlez mıkrobakterııasyna (MTB) qaqyryq analızi, rentgenogramma, ókpege KT. Eger týberkýlezdiń ókpeden tys túrlerine kúdik bolsa, lımfa túıinderiniń týberkýlezine kúdik bolsa, plevra týberkýlezine kúdik bolsa ÝDZ ótedi. Eger sholý rentgenogrammasynda nashar kórinse nemese kúmándi oshaqtar bolsa, mundaı patsıentterge KT-ny qosymsha tekserý retinde taǵaıyndaımyz.
- Suhbatyńyzǵa rahmet.