Koronavırýsqa shaldyqqan júkti áıelder neni bilýi qajet – dáriger keńesi
-Aıaýlym Berikbolqyzy. Koronavırýspen aýyrǵan aıaǵy aýyr áıelderde qan ketý oqıǵalary oryn alady degen derekter bar. Bul ınfektsııanyń áserinen bolýy múmkin be?
- Qan ketýdiń sebepteri kóp. Máselen, ol júktilik kezindegi qaýipten (ýgroza) bolýy múmkin. Sondyqtan dál osy ınfektsııa saldarynan qan ketý oqıǵalary jıi oryn alady degen dálel joq. Koronavırýs bolmasa da mundaı jaǵdaılar bizdiń tájirıbemizde jıi kezdesedi. Áıelderden júktilikti josparlaý barysynda, bala kótergen kezde jáne júktiliktiń alǵashqy kezeńinde úsh ret koronavırýs ınfektsııasyna synama alynady. PTR testte 3 márte teris nátıje kórsetip, keıin qan ketse, ol koronavırýstan emes degendi bildiredi.
- Koronavırýs juqtyrǵan áıelder tabıǵı jolmen bosanýy múmkin be nemese olarǵa kesir tiligi jasala ma?
-Tabıǵı jolmen bosanýy múmkin. Kesir tiligi merziminen buryn kelgen tolǵaq kezinde nemese qan ketý bolǵan jaǵdaıda jasalady. Sondaı-aq pnevmonııa bolyp, jaǵdaıy nasharlap, tabıǵı jolmen bosanýǵa múmkindigi bolmaǵan áıelderge de kesir tiligin jasaımyz. Infektsııanyń aýyr túrine shaldyqqan júkti áıelderdiń bul ýaqytta kúsh-qýaty bolmaıdy. Іndettiń sımptomdary qazir barshamyzǵa belgili. Ony qarapaıym, deni saý adamdardyń ózi aýyr ótkeredi. Al eger koronavırýstyń jeńil túrine shaldyqan áıelder bolsa, onda olardy emdep, keıin tabıǵı jolmen bosandyrady.
- Koronavırýs juqtyrǵan aıaǵy aýyr áıelder qandaı da bir dári-dármek qabyldaı ala ma? Dári qabyldaǵan jaǵdaıda onyń bala densaýlyǵyna tıgizetin zııany qandaı?
- Júktilik kezinde kóbine folıı qyshqyly qoldanylady. Ol barlyq derttiń aldyn alýǵa arnalǵan dárýmen. Al koronavırýsqa shaldyqqan aıaǵy aýyr áıelderdi terapevt dáriger tekseredi jáne naýqastyń jaǵdaıyna baılanysty dári, em beredi. Osy ýaqytqa deıin ınfektsııa juqtyryp, bosanǵan áıelderdiń balalarynda júrek nemese basqa da aqaý bolǵany týraly derekter kezdespeıdi.
- Eger júktiliktiń alǵashqy kezeńinde áıel ınfektsııa juqtyrsa júktilikti toqtatý qajet pe?
-Júktilikti toqtatý qajet degen nusqaý joq. Degenmen mamandar áıeldiń densaýlyǵyn tolyq tekserip, júktilikti jalǵastyrý nemese toqtatý týraly keńes beredi. Tekseris barysynda jatyrdaǵy balanyń júrek soǵysy qalypty bolsa, densaýlyǵyna zaqym kelmese, onda júktilikti jalǵastyrýǵa bolady. Sonymen qatar perzent súıýge zar bolyp júrgen adamdarǵa túsik jasatý týraly bastama usyný orynsyz dep oılaımyn. Eger áıel koronavırýstyń aýyr túrimen naýqastanyp qalsa, onda jergilikti aýrýhananyń jaýapty dárigerleri júktilikti úzýge týra keledi dep eskertedi. Eki ókpesi birdeı qabynǵan naýqas júktiligin erte kezeńinde toqtatqan jón. Bul jaǵdaıda anany aman alyp qalý mańyzdy. Degenmen júktilikti toqtatý sırek kezdesedi. Óıkeni búginde árbir 6-shy otbasy bedeýlik dertine shaldyqqan. Sondyqtan kóbine ana men balany qatar saqtap qalýǵa tyrysamyz.
- Koronavırýs ınfektsııasynan jatyr zaqymdala ma?
- Іndetten áıelderdiń jatyry zaqym alady dep aıta almaımyn. Sebebi bizde koronavırýstan emdelip kelip, bala kóterip jatqan adamdar bar. Máselen, sáýir-naýryz aılarynda aýyrǵan áıelder sábı súıip jatyr. Bizdiń tájirıbemizde ınfektsııa saldarynan jatyrynda suıyqtyq jınalady, qabyný bolady degen jaǵdaılar kezdespedi.
- Dárigerler qaýymy pandemııa aıaqtalǵan ýaqytqa deıin áıelderge júktilikti josparlamaý qajet dep keńes berip júr. Bul nusqaý qanshalyqty oryndy?
- Atalǵan bastama oryndy. Sebebi keıbir kezde anany da, balany da aman alyp qalý qıyn bolyp jatady. Oǵan indet qosylsa, aýyrǵa soǵady. Osyndaı jaǵdaılarǵa baılanysty ana ólimi faktileri de tirkeldi. Sondyqtan koronavırýs órshigen tusta júktilikti josparlaýdy keıinge qaldyrýǵa bolady. Degenmen bul usynys tek jas analarǵa arnalǵan. Eger 40-tan asqan kelinshek bolsa, onda oǵan júktilikti keıinge qaldyr dep aıtý qıyn. Oǵan qosa, pandemııanyń qashan aıaqtalatyny belgisiz. Sondyqtan jasy úlken áıelder saqtyq sharalaryn qatań saqtaı otyryp, bala kótergeni oryndy dep esepteımin.
- Bul indet júktiliktiń qaı kezeńinde asa qaýipti?
- Aıaǵy aýyr áıelder úshin alǵashy 12-14 apta aralyǵy asa qaýipti. Bul ýaqytta koronavırýs emes, qarapaıym JRVI juqtyryp alsa da balanyń damýyna zııan. Óıtkeni osy ýaqyt ishinde náresteniń júıke júıesi qalyptasyp, súıekteri qataıa bastaıdy. Sondyqtan damý protsesinde ana qandaı da bir ınfektsııa juqtyrsa, onda balanyń densaýlyǵynda dert paıda bolýy múmkin.
- Іndettiń aldyn alý úshin júkti áıelderge qandaı taǵamdar jáne dárýmender ishken jón?
- Júkti áıelder kúnine 4-5 ret kalorııasy kóp taǵamdardy jegeni asa paıdaly. Sondaı-aq júktilikti josparlamaı turyp, 3 aı buryn jáne júktiliktiń 12 aptasyna deıin folıı qyshqylyn ishýi qajet. Bul dárýmen balanyń júıke júıesiniń durys damýyna zor yqpal etedi. Kúnine kem degende 2 lıtr sý ishý kerek. Ýaqtyly uıqynyń da paıdasy kóp. Uıqy az bolsa, ımmýnıtet tómendeıdi. Sonymen qatar, karantın talaptaryn qatań saqtaǵan jón. Únemi betperde taǵyp, qolymyzdy antıseptıkpen zalalsyzdandyryp, ashyq aspan astynda kóp júrý kerek. Ásirese, aıaǵy aýyr áıelder jabyq ǵımarattarǵa kóp barmaǵany durys. Óıtkeni ǵımarat ishindegi aýa únemi jeldetpegennen keıin las bolady.
- Aıaýlym Berikbolqyzy, ýaqyt bólip, suhbat bergenińizge rahmet.