Koronavırýsqa qarsy vaktsına erkekti belsizdikten qorǵaıdy
Aıta keterligi, Bas memlekettik sanıtar dárigerdiń qaýlysyna sáıkes, bul ózgeris 2021 jylǵy 21 sáýirden bastap «Gam-KOVID-Vak» vaktsınasynyń birinshi komponentin alǵan adamdarǵa engizilip otyr. ıAǵnı, endi el turǵyndary eń aldymen 0,5 ml dozada I komponentpen, sodan keıin vaktsınatsııa kúnin eseptemegende 45 kúnnen keıin 0,5 ml dozada II komponentpen egiledi. Bul rette 45-shi kúnge II komponentpen vaktsınatsııa júrgizý múmkin bolmaǵan jaǵdaıda (demalys, mereke kúnderine sáıkes kelý, basqa eldi mekenge shyǵý jáne basqalar) vaktsınatsııany 90 kún ishinde alýǵa bolady.
Vaktsına dozalarynyń aralyǵyn uzartqan jón be?
Mine, dál osy máselege qatysty dárigerlerdiń pikiri bir-birine qarama-qaıshy kelip qaldy. Aldymen Medsupportkz jobasynyń ókili, medıtsına ǵylymdarynyń doktory Botagóz Káýkenova koronavırýsqa qarsy vaktsınanyń 1 jáne 2 komponentin egý aralyǵyn uzartýǵa qarsy ekenin ashyq bildirdi.
«Biz ustanymyzdy bildirdik jáne Bas memlekettik sanıtar dárigerdiń jańa qaýlysyna qarsymyz. Qarsy bolýymyzdyń sebebi, eń aldymen 45 kún degen mán esh jerde, eshbir málimdemede joq. Gamaleıa atyndaǵy ortalyq dırektory Gıntsbýrgtiń hatynda aralyqtyń 21 kúnnen 90 kúnge deıin ulǵaıtylýy múmkin ekeni kórsetilgen. ıAǵnı, adamdardyń tańdaýy bar degen sóz. Eger olar úlgermese, bir jaqqa ketip qalsa, onda vaktsınatsııany keıinge qaldyra alady. Birinshi komponent egilgennen keıin ekinshi komponentti 45 kúnde egý týraly sheshim adamdardy uzaq ýaqyt boıy qorǵanyssyz qaldyrady», - dedi ol.
Onyń atap ótýinshe, birinshi dozany alǵannan keıin 2 apta ótken soń adam aǵzasynda ımmýnıtettiń jetkilikti qorǵanysy paıda bolady.
«Birinshi men ekinshi dozanyń arasynda 45 kún kútýge týra keledi. Buǵan qosa, jetkilikti qorǵanys alý úshin taǵy eki aptany qosyńyz. Birinshi dozadan keıin aýyryp qalǵandardyń sanyn eskeretin bolsaq, munyń barlyǵy adamdardyń vaktsınatsııa baǵdarlamasyna degen senimin joǵaltady», - dedi Botagóz Káýkenova.
Sondyqtan ol adamdarǵa birinshi dozany alǵannan keıin 21-shi kúnde nemese keıinirek ekinshi dozany alý múmkindigin berý qajettigin aıtady.
Al medıtsına ǵylymdarynyń doktory Lázzat Eralıeva mundaı pikirmen kelispeı, eki doza aralyǵyn 90 kúnge sozýdyń esh qaýpi joq ekenine nazar aýdartady.
«Antıdene deńgeıi ýaqyt óte arta túsedi. 21 kúnnen keıin 1 deńgeı, bir aıdan soń basqa deńgeı bolady. Aralyqty 90 kúnge deıin sozýdyń esh qorqynyshy joq. Siz qorǵanysta bolasyz, óıtkeni birinshi vaktsınany aldyńyz. Sizde birinshi dozadan keıin qalyptasqan antıdeneniń jetkilikti deńgeıi bolady. Sodan keıin 90 kúnniń ishinde ekinshi dozany alasyz», - dedi Lázzat Eralıeva.
QazVac pen Hayat-Vax: Aıyrmashylyǵy nede?
Búginde elimizde koronavırýs ınfektsııasyna qarsy turǵyndarǵa úsh vaktsına, atap aıtqanda reseılik Sputnik V, otandyq QazVac jáne Qytaıdyń «Sinopharm» kompanııasy Birikken Arab Ámirlikterinde óndirgen Hayat-Vax vaktsınalary egilip jatyr. Bul vaktsınalardyń eshqaısy da klınıkalyq synaqtyń 3-satysynan tolyq ótken emes. Máselen, Reseı vaktsınasy synaqtyń 3-satysynan osy aıdyń sońynda, al otandyq vaktsına maýsym aıynyń ishinde tolyqtaı ótetini belgili. Degenmen, bul vaktsınalar klınıkalyq synaqtyń 1 jáne 2-satysynda jáne 3-satynyń 50 paıyzynda jaqsy nátıje kórsetip, adamdarǵa medıtsınalyq maqsatta egýge ruqsat berilgen. Al osy kúnge deıin elimizde joǵarydaǵy úsh vaktsınamen 1 486 543 adam egildi. Bul oraıda reseılik jáne otandyq vaktsınanyń adam aǵzasyna esh zııany joqtyǵyn, koronavırýstan qorǵaýǵa qabiletti ekenin elimizdiń medıtsına mamandary san-márte aıtqan bolatyn. Sondyqtan da bolar búgingi is-shara barysynda dál osy Hayat-Vax vaktsınasynyń qaýipsizigine, tıimdiligine basa nazar aýdaryldy.
Medıtsına ǵylymdarynyń doktory Lázzat Eralıeva COVID-19-ǵa qarsy qazaqstandyq jáne qytaılyq vaktsınalardyń bir-birinen aıta qoıarlyqtaı aıyrmashylyq joq ekenin aıtady.
«Jalpy, vaktsınalardy birdeı deýge bolady. Ekeýi de ınaktıvtelgen vaktsına sanalady. Olardyń quramynda SARS-CoV-2 vırýsynyń óltirilgen shtammy bar. Quramy da, adıývanttarynyń, belsendi zattarynyń bolýy da birdeı. Jalǵyz aıyrmashylyǵy, aıtalyq, qazaqstandyq vaktsınanyń saqtaý merzimi 6 aı, al qytaı vaktsınasyn 12 aı saqtaýǵa bolady», - dedi Lázzat Eralıeva.
Onyń atap ótýinshe, eki vaktsınanyń tehnıkalyq detaldarynda da bolmashy aıyrmashylyq bar.
«ıAǵnı, azdaǵan ǵana tehnıkalyq detalynda ózgeshelik bar. Al kórsetilimi, qarsy kórsetilimi birdeı deýge bolady. Tıimdiligine qatysty aıtar bolsaq, otandyq ǵalymdardyń málimdemelerine sáıkes, qazaqstandyq vaktsınanyń tıimdiligi 90 paıyzdy quraıdy. Degenmen, qytaılyq vaktsınanyń tıimdiligi de osy shamada», - dedi ol.
Vaktsına erkekti belsizdikten qorǵaıdy
Koronavırýs indeti taralǵan sátten-aq elimizde vırýstyń erkekti belsizdikke ushyratatyny týraly aqparat jeldeı eskeni belgili. Munyń jel sóz emes ekeni de búginde dáleldenip otyr. Máselen, ýrolog-androlog Djevdet Karamamýd-Ogly koronavırýs ınfektsııasy er adamdardyń qozý áreketsizdiginiń damýyna sebep bolýy múmkin ekenine qatysty zertteýlerdiń bar ekenin aıtady.
«Qozý áreketsizdigine alyp kelýi múmkin faktorlar spektory barynsha aýqymdy. Onyń barlyǵy koronavırýs ınfektsııasyn bastan keshirgennen keıin oryn alady», - deıdi ýrolog.
Onyń túsindirýinshe, qozý áreketsizdiginiń bastalýyna koronavırýs ınfektsııasyn bastan keshirgennen keıingi kúızelis, gıpoksııanyń uzaqqa sozylatyn yqpaly, gemodınamıkanyń buzylýy, júrek-qan tamyry júıesi jumysynyń nasharlaýy sebep bolady.
«Sondyqtan osyndaı jaıt oryn alýy múmkin. Al vaktsınatsııa er adamnyń densaýlyǵyn qorǵaýdyń bir tásili sanalady», - dedi Djevdet Karamamýd-Ogly.
Bir qyzyǵy, vırýsqa qarsy vaktsına ázirlengennen keıin de mundaı alyp-qashpa áńgime tyıylǵan emes. Endi jurt arasynda koronavırýsqa qarsy vaktsına saldyrǵan er adamdardyń belsizdikke dýshar bolatyny týraly qaýeset tarap ketti. Munyń da negizsiz daqpyrt ekenin Lázzat Eralıeva aıtqan bolatyn.
«Kez kelgen vaktsına qoldanysqa engizilmeı turyp, tereń zertteledi. Máselen, Spýtnık V vaktsınasy qazaqstandyq ekpe sekildi reprodýktıvti fýnktsııaǵa esh áser etpeıdi. Eger QazCovid-in vaktsınasy týraly aıtar bolsaq, jalpy mundaı vaktsınanyń bári de 80 jyldan beri paıdalanylyp keledi. Osylaısha, tumaý nemese basqa da aýrýlarǵa qarsy vaktsınalar belgili bir dárejede jynystyq fýnktsııaǵa áser etýi múmkin. Biraq olar da, koronavırýsqa qarsy vaktsına da belsizdikke ushyratpaıdy», - dedi ol.