Koronavırýs juqtyrǵandar antıbıotıkti dáriger nusqaýynsyz qabyldamaýy kerek- pýlmonolog
– COVID-19 vırýsynyń jeńil formasynyń belgileri qandaı bolady?
– Koronavırýstyń jeńil formasynda adamnyń dene qyzýy azdap qana kóteriledi. Eki úsh kúnde basylyp qalýy da múmkin. Eger adamnyń ımýnıteti myqty bolsa, tipti sezbeıde qalady. Adamdar qandaı jaǵdaı bolmasyn, bárine mán berýi kerek. Eń bastysy qosalqy ıaǵnı, sozylmaly aýrýlarǵa erekshe nazar aýdarý qajet.Sebebi, juqpaly ınfektsııa adamnyń álsiz aǵazasyna jabysady. Burynǵy aýrýlaryn qozdyryp, soqqy jasaıdy. Sondyqtan, abaı bolǵan abzal.
– Qandaı jaǵdaıda úıde emdelýge bolmaıdy?
– Aýrýǵa shaldyqqandardyń birazy úıinde em alyǵysy keledi. Sóıtip, antıbıotıkterdi óz betirinshe qabyldaı bastaıdy. Antıbıotıkter bakterııany óltiretin dárilik zat. Óz-ózine taǵaıyndap ishken dáriler ımmýnıteti odan saıyn álsiretip, jaǵdaıdy ýshyqtyrady. Sol sebepti úıde emdelgen lajy emes. Kóbinese dárigermen keńesip, aýrýdyń qandaı jaǵdaıda ótip jatqanyn, qandaı deńgeıde ekenin sony anyqtap, qosymsha emhanada rengenologııalyq zertteýler jasap, sodan keıin baryp, kerekti naqty dárilerdi taǵaıyndaǵan durys bolady. Taǵy da qaıtalap aıtam, koronavırýs juqtyrǵandarǵa antıbıotıkterdi dárigerdiń nusqaýynsyz qoldanýǵa bolmaıdy.
– Adam ókpesiniń qabynǵanyn nege kesh biledi?
– Ókpeniń aýa syıymdylyǵy 3-5 lıtr aralyǵy. Kúndelikti ómirde biz onyń jartysyn, ıaǵnı 50 paıyz múmkindigin ǵana paıdalanamyz. Ol mólsher biz úshin jetkilikti, al onyń tolyq kólemde ádette tek sportshylar ǵana qoldanady. Demek, adamdar ókpe aýrýy asqynyp, demikpe ne jótel paıda bolǵanda ǵana ókpesiniń qabynǵanyn baıqaıdy. Onyń ústine qabyný ókpedegi aralyq tinderde bolatyndyqtan, medıtsınalyq apparattyń kómeginsiz ókpe qabynýynyń bastapqy kezeńin baıqaý múmkin emes.
– Qabynǵan ókpeni qaıta qalpyna keltirýge qansha ýaqyt ketedi?
– Bul ókpeniń qanshalyqty zaqymdanǵanyna baılanysty. Aýrýhanadan ókpesi 50 nemese 100 paıyz zaqymdanǵan naýqastarda emdelip shyqty.Qarapaıym pnevmonııamen aýyrǵan adamdardyń ókpesi kem degende 1-3 aıǵa deıingi ýaqytta qalpyna keledi. Eýropa ǵalymdarynyń zerteýi boıynsha, koronavırýspen aýyrǵan adamdardyń da ókpesi júz paıyz qalypyna keledi. Buǵan ýaqyt, sabyrlyq kerek. Taǵy bir aıta ketetin jáıt, adamdar tek dárigerge nemese ishetin dárisine ǵana arqa súıep otyrmaýlary kerek. Dertten qulan-taza aıyǵyp ketýge kóńil- kúıde áser etedi. Osyny esten shyǵarmaǵan jón.
– Koronavırýstan emdelip shyqqan adamdarǵa nege basa nazar aýdarǵan jón?
– Allaǵa shúkir, bul adamdar aýrýdy jeńip, aıyǵyp shyqty. Biraq, mynany esten shyǵarmaýlary kerek, koronovırýspen aýyrǵan adam bar kúshin osy dertti jeńýge jumsady. Aǵza álsirep qaldy, sondyqtan ózin-ózi kútýi kerek. Toı-tomalaqtan, jıyndardan, adam kóp shoǵyrlanatyn oryndardan bas tartýlary qajet. Aǵzany qaıta qalpyna keltýrýge biraz ýaqyt ketedi. Dárýmenge baı tamaqtardy iship, uıqyǵa mán berý, taza aýda serýendeý, sportpen shuǵyldaný ,salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý kerek.
– Koronavırýstyń yqtımal ekinshi tolqynyna daıynsyzdar ma?
– Koronavırýstyń yqtımal ekinshi tolqynyna daıynbyz. Biz arý órshigen ýaqyttaǵy jaǵdaıǵa saraptama jasadyq. Qandaı jetistikterge jetik nemese qandaı qatelikter jiberdik. Osynyń bárin zerttep, zerdeledik. Qazir aýrýhanalarda qajetti qural-jabdyqtyń bári bar. Bir sózben aıtqanda emhanalar koronavırýstyń jańa tolqynyna saqadaı-saı daıyn. Qazir barlyq aýrýhanalar men ondaǵy mamandardyń tájirbıesi bar. Olar aýrýdyń órshýine jol bermeıdi. Sondaı-aq, naýqasqa der kezinde medıtsınalyq kómek beredi dep sendire alamyn. Dárilik qorda bar.
– Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy koronavırýs endi eshqaıda ketpeıdi, ómir boıyna qalady dedi. Sizdiń oıyńyz?
– Koronavırýs álemge taraǵan ınfektsııa. Bul vırýsty jer betinen joıyp jiberý qıyn. Vaktsına áli daıyndalyp jatyr. Ony sapasy qandaı bolatyny áli belgisiz, baǵasy da sheshilgen joq. Bul biraz ýaqytty talap etedi. Vaktsına daıyn bolǵanyń ózinde turǵyndar arasynda túsindirý jumystaryn júrgizý qajet. Qoǵamnyń vaktsınaǵa qatysty pikir de, oıy da eki túrli ekeni belgili. Sondyqtan, koronavırýs ınfektsııasynyń tolqyndary áli de bolyp turýy múmkin.
– Pýlmonolog–dáriger retinde qandaı keńes berer edińiz?
– Eń bastysy salaýatty ómir saltyn ustaný kerek. Jıi taza aýǵa shyǵyp, tynys alý jattyǵýlaryn jasaý qajet. Dıetaǵa da mán bergen jón. Jartylaı fabrıkattar men gazdalǵan sýsyndardan bas tartýǵa týra keledi. Endi bul aýrýdan qorqa berýdiń qajeti joq dep oılaımyn. Aýrýdy mindetti túrde jeńemiz.
– Áńgimeńizge rahmet!