Kóppáterli turǵyn úılerdi basqarýdyń PIK nysanyndaǵy júıesi búgingi kúnniń talaptaryna saı kelmeıdi - T. Rahymbekov
Máselen, búgin «Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtý baǵdarlamasy: Suraq, jaýap jáne nusqaýlar» atty respýblıkalyq konferentsııada Qazaqstannyń turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy men qurylysy ulttyq palatasynyń basqarma tóraǵasy Tóleýtaı Rahymbekov elimizde kóppáterli turǵyn úı qoryn basqarý jáne kútip ustaýdyń jańa tujyrymdamasy ázirlengenin málim etti.
Jalpy, búginde turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasynda quqyqtyq-tehnıkalyq bazanyń jetildirilmeýi, negizgi qural-jabdyqtardyń tozý deńgeıiniń artýy, qyzmet sapasynyń tómendigi, TKSh nysandaryn basqarý men kútip ustaýdaǵy sapanyń nasharlyǵy, sý, jylý, gaz, elektr energııasy resýrstarynyń shamadan tys paıdalanylýy, memlekettik baqylaýdyń laıyqty deńgeıde bolmaýy syndy qordalanǵan problemalary bar ekendigi málim. Al olardy joıý úshin salanyń erekshelikterin eskere otyryp, TKSh-ny memlekettik retteýdiń jańa júıesin qalyptastyrý qajettigi týyndap otyrǵandyǵy anyq.
Joǵaryda atalǵan túıtkilderdiń túıinin tarqatqan T. Rahymbekovtiń sózine qaraǵanda, turǵyn úı salasyndaǵy bul problemalardyń basty sebebi - kóppáterli turǵyn úılerdi paıdalanýdyń zańnamalyq turǵyda bekitilgen ári ǵylymı negizdelgen júıesiniń bolmaýy. Bul rette palata ázirlep otyrǵan jańa tujyrymdama atalǵan kemshilikterdi túzetip, salaǵa tyń serpin berýi tıis.
«Tujyrymdama, eń birinshiden, Shyǵys Eýropa elderiniń, onyń ishinde Polsha, Slovakııa, Shyǵys Germanııanyń, sonymen qatar Baltyq elderiniń turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtýdaǵy jemisti tájirıbesin tereń taldaýǵa, ekinshiden, Qazaqstan óńirlerindegi úılerdi jańǵyrtýdyń oń úlgileri málimetterine negizdelgen», - dedi ol.
Basqarma tóraǵasynyń atap ótýinshe, sheteldik memleketterdiń basym bóligi, máselen, Frantsııa, Nıderlandy, Kanada, Polsha, AQSh, Slovakııa, Chehııa, Meksıka, Sıngapýr, Malaızııa syndy elder turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasyn basqarýdy kásipkerlik qyzmettiń jeke bir salasy retinde qarastyrady. ıAǵnı, turǵyn úı-kommýnaldyq qyzmetter naryǵy basqarýshy kompanııalarǵa belgili talaptar júkteıdi. Al ony oryndamaý kompanııanyń básekege qabiletsizdigin bildiredi. Bul baǵyttaǵy tájirıbe elimizde de bar. Máselen, ótken jyly elordada Kúıshi Dına kóshesindegi 37-shi úıdi jóndeý jobasy júzege asyryldy. Atalǵan jobany júzege asyrý barysynda eki maqsat, atap aıtqanda, basqarýdyń jańa modelin qalyptastyrý jáne termojańǵyrtý elementterimen úıge jóndeý jumystaryn júrgizý kózdelgen edi. «Basqarýshy kompanııanyń qurylǵandyǵyn ári tıimdi jumys istep jatqandyǵyn málimdeı alamyn. Qazirgi kúni turǵyndar jylýǵa 40-60 paıyz, al ystyq sýmen jabdyqtaýǵa 18-20 paıyz az tóleıdi», - dedi T. Rahymbekov.
Onyń atap ótýinshe, tujyrymdama bir ýaqytta eki birdeı túıinniń kúrmeýin tarqatýǵa baǵyttalǵan. Onyń biri kóppáterli turǵyn úılerdi basqarý júıesin jetildirý bolsa, ekinshisi, KTÚ-lerdi (kóppáterli turǵyn úıler) paıdalanýda jańa tetikter engizý.
Atalǵan problemanyń alǵashqysyna keńinen toqtalǵan basqarma tóraǵasy: «Kóppáterli turǵyn úılerdi basqarýdyń páter ıeleri kooperatıvi nysanyndaǵy qoldanystaǵy júıesi búgingi kúnniń talaptaryna saı kelmeıdi. Kásibıliktiń tómen deńgeıi, qyzmet sapasynyń nasharlyǵy kóptegen aryz-shaǵymdy týyndatyp otyr», - dedi. Sonymen qatar ol páter ıeleriniń ózderi de kondomınıým nysandaryn basqarý men kútip ustaýdy uıymdastyrýda enjarlyq tanytatyndyǵyn basa aıtty. Onyń alǵa tartqan derekterine qaraǵanda, búginde elimizde 182,5 mln. sharshy metrdi quraıtyn 160285 kóppáterli turǵyn úı bar. Olardy 8788 basqarý organy basqarady. ıAǵnı, bir basqarý organyna shamamen 18-20 kóppáterli turǵyn úı nemese shamamen 330 páterden keledi. Al Polshada bir basqarýshy organǵa 60-70 myń turǵyny bar úıler qaraıdy. Máselen, 470 myń turǵyny bar Şetsın qalasynda ne bári 8 basqarýshy kompanııa bolsa, 1,5 mıllıon turǵyny bar Varshava qalasynda kóppáterli turǵyn úılerge 18 organ qyzmet kórsetedi. Halqynyń sany 800 myńǵa jaqyndaǵan elordada bolsa, mundaı organdardyń sany 301-ge jetip jyǵylady. «Kooperatıvterdiń uıymdastyrý-quqyqtyq nysanynyń ózi utqyr emes, nátıjesiz. Mańyzdy sheshimder qabyldaý úshin kooperatıv músheleriniń jalpy jınalysyn shaqyrý talap etiledi. Al PIK-terdiń jınalysy qalaı ótetindigin bárimiz de jaqsy bilemiz. Mine, bul jaǵdaıda munyń barlyǵy da PIK basshylyǵynyń uqyptylyǵyna baılanysty, ıaǵnı, sýbektıvti faktor iske qosylady. Sondyqtan biz uıymdastyrý-quqyqtyq nysanynda basqarý kompanııa júıesine jaýapkershiligi shekteýli seriktestikti engizýdi usynamyz», - dedi T.Rahymbekov.
Onyń sózine qaraǵanda, bastapqy kezeńde JShS nysanyndaǵy basqarýshy kompanııa ákimdikter tarapynan olardyń jarǵylyq kapıtalǵa 50 paıyzdyq úlespen qatysýy arqyly qurylýy múmkin. Oǵan elimizdiń «Básekelestikti qorǵaý týraly» zańy da múmkindik beredi. Qalǵan úlesti jóndeý-qurylys jumystary, ınjenerlik kommýnıkatsııalardy almastyrý syndy servıstik qyzmetter kórsetýge mamandanǵan jergilikti kásipkerler qosa alady. Sonymen qatar páter ıelerinen jınalǵan qarajat kompanııany ustaý turýǵa ketetin shyǵyndarydyń tek 15-20 paıyzyn quraýy tıis. Al jınalǵan qarjydan qalǵan qarjynyń 80-85 paıyzy úılerdi kútip ustaýǵa jumsalýy qajet.
Ekinshi másele - kóppáterli turǵyn úılerdi paıdalanýda jańa tetikter engizý. Bul rette palata kóppáterli turǵyn úılerdi paıdalanýdyń jańa erejesin ázirlep, engizýdi usynyp otyr. Óıtkeni, belgilengen normaǵa sáıkes, KTÚ-lerdi paıdalanýdyń belgilengen normasy 70-100 jyldy quraıdy. Sondyqtan saıası, áleýmettik jáne ekonomıkalyq konıýktýralarǵa, sonymen qatar bıýdjettik múmkinshilikterge qaramastan árbir úı 25-30 jylda bir ret kúrdeli jóndeýden ótýi tıis. Sondaı-aq ınjenerlik kommýnıkatsııalardy da 25-30 jylda bir ret aýystyrý qajet. «Qazaqstanda jalpy aýmaǵy 182,5 mln. sharshy metrdi quraıtyn kóppáterli turǵyn úıler bar. ıAǵnı, jyl saıyn shamamen 7 mln. sharshy metr baspana kúrdeli jóndeýden ótýi tıis. Kúrdeli jóndeý jumystarynyń ortasha quny 1 sharshy metrine 30 myń teńgeni qurasa, onda jylyna 200 mlrd-tan astam teńge qajet. Al bul bıýdjet kótere almaıtyn júk ekendigi sózsiz», - dedi ol.