Kóp ata-analar balada aýtızm bar ekenin ol mektepke barǵanda bir-aq biledi - mınıstr
«Jıynda úkimettik emes uıymdardyń ókilderimen erekshe balalarǵa qoldaý kórsetý máselelerin jáne arnaıy ázirlenip jatqan Jol kartasy jobasyn talqyladyq. Mamandardyń pikirleri men usynystaryn eskere otyryp, ýákiletti memlekettik organdarmen birlesip aýtızmi bar balalarmen jumys jónindegi keshendi qujatty bekitýdi josparlap otyrmyz» dep jazdy mınıstr Facebook paraqshasynda.
Ashat Aımaǵambetov atalǵan qujatta birneshe másele kóterilgenin aıtady.
Birinshiden. Búgingi kúngi ózekti másele - balalardaǵy aýtızmdy der kezinde anyqtaý. Negizinde ol bala mektepke deıingi uıymǵa kelgen kezde anyqtala bastaıdy. Aýtızm belgilerin baıqaǵan tárbıeshiler PMPK nemese emhanaǵa júginýdi usynady. Eń ókinishtisi, kópshiligi buny mektep jasynda, bala birinshi synypqa barǵan kezde anyqtaıdy. Aýtızm der kezinde, erte kezeńde anyqtalatyndaı sharalar qabyldaý qajet, sonda ǵana qoldaý kórsetý tıimdirek bolady.
Ekinshisi- aýtızm sındromy bar balalardyń ata-analaryna qoldaý kórsetý. Ata-analar erekshe qajettilikter týraly bilgende mamandar izdeı bastaıdy. Ádistememen jumys isteý, ata-analarǵa onlaın kýrstar uıymdastyrý mańyzdy. Birneshe modýl ázirleýdi josparlap otyrmyz. Mysaly, ata-analar aýtızm týraly alǵash bilgende ne isteý kerek, qaıda baryp, qandaı sharalar qoldaný kerek, qandaı kómek alýǵa bolatyny sııaqty kirispe kýrs. Balany úıde qalaı ońaltýǵa bolatyny týraly ata-analarǵa arnalǵan basqa da arnaıy onlaın baǵdarlamalar daıyndaý josparda bar.
Úshinshiden,mektepterde balalarǵa oqý kezinde kómek kórsetetin pedagog-assıstent laýazymyn engizdik. Mektepke deıingi uıymdarǵa da pedagog-assıstent shtatyn engizýdi josparlap otyrmyz. Biraq olarǵa bilim berý uıymdarynda erekshe bilim berý qajettiligi bar balalarǵa kómektesetin jeke kómekshiler berý qajet.
Tórtinshiden, balabaqshalar men mektepterdegi resýrstyq ortalyqtardy odan ári damytý kerek. Qazirdiń ózinde ondaǵan ortalyq ashyldy. Endi olardyń jumysyn úılestirý men qoldaý qajet. Respýblıkalyq ortalyqta osy jumysty júrgizetin sýpervaızer mamandardy shtatqa engizýdi josparlap otyrmyz.
Besinshiden, PMPK psıhologııalyq-pedagogıkalyq modelde jumys isteýi kerek. Mamandarymyzdyń mindeti – pedagogıkalyq, psıhologııalyq qoldaý kórsetý. Úsh jyldyń ishinde PMPK sany shamamen úshten birge kóbeıgenin aıta ketken jón. Bul óte mańyzdy dınamıka. Biraq áli de suraqtar bar, sondyqtan bıyl jańa zań jobasyna bastama jasadyq. Osy túzetýlerdiń nátıjesinde qazir 50 myń balaǵa bir PMPK ashýdyń jańa normatıvi belgilendi. Bul bizge taǵy 36 PMPK ashýǵa múmkindik beredi.
EBQ (erekshe bilim berý qajettiligi) bar balalardy qamtýdy arttyrýdyń taǵy bir tıimdi tetigi - memlekettik tapsyrysty jekemenshik uıymdar arasynda ornalastyrý. Mınıstrlik bastamashy bolǵan zań jobasy memlekettik tapsyrysty, onyń ishinde ÚEU jáne aýtızmi bar balalarmen jumys isteýge mamandanǵan basqa da jekemenshik uıymdar arasynda ornalastyrýǵa múmkindik beredi.
Osylaısha, jekemenshik ortalyqtar arqyly da qoldaý kórsetemiz. Óńirlerde túzetý kabınetteri men aýtızm ortalyqtarynyń jelisin odan ári damytamyz. Búginde 12 aýtızm ortalyǵy jumys isteıdi, kelesi jyly óńirlerde osyndaı taǵy 8 ortalyq ashylýy qajet. Sonymen qatar dıagnostıkanyń da, ońaltýdyń da baǵdarlamalary, ádisteri men protsedýralary boıynsha jumys isteý qajet.
Altynshydan,mamandardyń biliktiligin arttyrý boıynsha jumys isteımiz. Biz ýnıversıtetterge PMPK muǵalimderi, psıhologtary jáne túzetý kabınetteri úshin mamandandyrylǵan magıstratýra ashýdy usynyp otyrmyz. Bul PMPK, PPTK jáne ortalyqtardyń mamandary suhbat arqyly aǵylshyn tilinsiz túsýi úshin qajet. Bakalavrıat baǵdarlamalary aıasynda daıarlaý, kýrstarda mamandarymyzdyń biliktiligin arttyrý búginde erekshe nazar aýdarýdy qajet etedi.
Bul máselelerdi sheshý úshin aldymyzda aýqymdy jumys kútip tur. Sondaı-aq erekshe qajettiligi bar balalarymyzdy qoldaý úshin barlyq múddeli uıymnyń birlesken jumysyn qamtamasyz etý mindeti tur.
Foto: facebook.com/askhat.aimagambetov