Kópshiligi AES-tiń «post-fýkýsımalyq» talap boıynsha salynatynyn bilmeıdi – sarapshy
Jyl saıyn Ortalyq Azııa elderindegi elektr energııasynyń tapshylyǵy artyp barady. Ásirese ol gıdroelektrostantsııalardyń jumysy toqtaıtyn qys mezgilinde erekshe seziledi. Sarapshy Bahtıer Ergashevtiń pikirinshe, máseleni sheshýdiń birneshe joly bar. Onyń alǵashqysy – birlesken sý elektr stantsııalaryn salý. Bul baǵytta Ortalyq Azııa elderi taıaýda mańyzdy qadam jasady. Atap aıtqanda, Qazaqstan, Ózbekstan jáne Qyrǵyzstannyń bastamasymen Qambar ata gıdroelektrostantsııasynyń qurylysy bastalmaq. Sonymen qatar, Bahtıer Ergashev ósip kele jatqan tapshylyqty jylý elektr stantsııalarynyń qýatyn arttyrý esebinen jabýǵa da bolatynyn atap ótti. Degenmen kómir men tabıǵı gazdy jaǵý arqyly energııa óndirýdiń ózindik tıimsiz tustary bar.
«Qazirgi tańda gazdy jylý elektr stantsııalarynda jaǵyp, odan energııa alý máselesi kúrdelenip barady. Óıtkeni, atalǵan energoresýrstyń basym bóligi halyq pen bıznestiń qajettiligine baǵyttalyp jatyr. Tıisinshe, jylý elektr stantsııalaryna gazdy kóp kólemde jetkizý sheshimi qabyldansa, onda turǵyndarǵa bólinetin mólsher kemip ketedi. Sondaı-aq, álem elderi «jasyl energetıkaǵa» bet buryp jatqanda kómirdi qoldaný ekologııalyq ahýaldy odan saıyn ýshyqtyra túsetini sózsiz. Árıne, oǵan ázirge eshkim shekteý qoıǵan joq, degenmen bolashaqta qatty otynnan elektr energııasyn óndirýge kóbi epkin bermeıdi», - dep túsindirdi sarapshy.
Elektr energııasynyń tapshylyǵyn sheshýge baǵyttalǵan bastamanyń biri – kún panelderin ornatý jáne jel elektr stantsııalarynyń sanyn kóbeıtý. Bul rette Bahtıer Ergashev jańartylǵan energııa kózderine tán birneshe kemshilkke toqtaldy. Máselen, kún batareıalary keshki ýaqytta, ıaǵnı elektr energııasy eń kóp qoldanylatyn kezeńde qajettilikti jaba almaıdy.
«Negizgi kemshilik - jańartylǵan energııa kózderi únemi qajetti kólemdegi elektr energııasyn berip tura almaıdy. Kún batqan ýaqytta kún panelderi qýatyn joǵaltady, al jeldiń epkini azaısa, jel elektr stantsııalarynyń óndirý kólemi tómendep ketedi. Bul máseleler tehnıkalyq turǵydan sheshiledi degen úmittemiz, degenmen ol jaqyn arada emes», - deıdi B. Ergashev.
Sondyqtan sarapshy paıymyna saı, qazirgi tańdaǵy eń tıimdi balama sheshim – ol atom elektr stantsııasy.
«AES aýaǵa zııandy qaldyqtardy bólmeıdi, onyń jumysy ózendegi sýdyń deńgeıine baılanysty emes jáne kúni-túni úzilissiz jumys istep, uzaq jyldar boıy energııa óndirýge qaýqarly. Sondyqtan Ortalyq Azııa elderiniń barlyǵynda baıqalyp otyrǵan energııa tapshylyǵyn sheshý jolynda qýattylyǵy ártúrli AES-terdi salý birden bir mańyzdy ári qajetti qadam», - dep málim etti sarapshy.
Bahtıer Ergashevtiń sózinshe, Qazaqstan men Ózbekstan atom energetıkasyn damyta alady. Óıtkeni, eki memlekette de oǵan qajetti shıkizat – ýran bar. Buǵan qosa, sarapshy AES-tiń qaýiptiligine qatysty jurt arasynda aıtylyp júretin paımdarǵa qatysty pikir bildirdi.
«Qazir kópshiligi AES-terdiń Fýkýsımadaǵy apattan keıin «post-fýkýsımalyq» dep atalatyn talap negizinde salynatynyn bilmeıdi. Máslen, búginde atom elektr stantsııalarynyń qurylysyna, qaýipsizdigine qoıylatyn talaptar birneshe esege kúsheıtilgen. Onyń ishinde kóptegen sharalar qamtylǵan», - dedi ol.
Bul rette Bahtıer Ergashev Túrkııada qurylysy júrip jatqan «Akkýıý» AES-in mysalǵa keltirdi. Byltyr aqpan aıynda atalǵan memlekettiń ońtústik-shyǵys aýmaǵynda joıqyn jer silkisi boldy. Sarapshy atap ótkendeı, osy zilzalanyń oshaǵyna jaqyn mańaıda salynyp jatqan «Akkýıý» AES-ine eshqandaı zalal kelmegen.
«Ol AES-tiń qurylysy aıaqtalýǵa jaqyn. Byltyr jer silkinisi bolǵan kezde onyń irgetasy men qabyrǵalaryna zaqym kelgen joq. AES aımaqta bolǵan barlyq zilzalanyń tolqynyna tózimdi ekenin kórsetti», - dep mysal keltirdi Bahtıer Ergashev.
Qazirgi ýaqytta AES salyp jatqan elderdiń kóbi jer silkinisi, tsýnamı jáne ózge de tabıǵı apattardyń týyndaý qaýipi joǵary aımaqtarda ornalasqan.
«Meniń oıymsha, munyń barlyǵy radıofobııa. Onyń ishinde jasandy áreketter de bar. Tıisinshe, AES týraly habary joq turǵyndar soǵan sene bastaıdy. Biz barynsha atom elektr stantsııalarynyń qaýipsizdige qatysty qatań talaptar qoıylatynyn túsindirýimiz qajet», - dep túıindedi Bahtıer Ergashev.
Qosa ketsek, Reseıdiń qatysýymen Ózbekstanda az qýatty atom elektr stantsııasyn salynbaq.