Konstıtýtsııalyq Sot tóraǵasy ózin taǵaıyndaǵan adamǵa baǵynyshty bolsyn degen talap joq – Ómiráli Jalaırı
«Jańa Qazaqstandy ádiletti Qazaqstanǵa aınaldyrýǵa osy referendým úlken serpin beredi degen úmitim bar. Konstıtýtsııanyń úshten biri ózgeredi, onyń ústine qomaqty-qomaqty ózgerister bolaıyn dep otyr. Biz sýperprezıdenttik basqarýdan jaı prezıdenttik basqarýǵa kóshemiz. Prezıdenttiń keıbir ókiletterin Parlamentke, Úkimetke berý máseleleri referendýmǵa shyǵarylmaqshy. Adam quqyǵyn qorǵaıtyn arnaýly ombýdsmen degen bar. Sonyń da mártebesi úlkeıgeli jatyr. Ol konstıtýtsııalyq tulǵa bolady. Halyqtyń konstıtýtsııalyq quqyǵyn, bostandyǵyn qadaǵalaıtyn organ bolyp sanalady. Konstıtýtsııalyq Keńestiń ornyna Konstıtýtsııalyq Sot qurylýy múmkin. Bul da úlken ózgeris», - dedi sarapshy.
Onyń paıymynsha, Konstıtýtsııalyq Sotqa júginetin adamdardyń qatary kóbeıedi.
«Buryn tek laýazymdy adamdar ǵana júginse, endi kez kelgen Qazaqstan azamaty shaǵymdana alady. Bas prokýror men Adam quqyǵy jónindegi ýákil de Konstıtýtsııalyq Sotqa júgine alatyn bolady», - dedi Ómiráli Jalaırı.
Referendýmǵa shyǵarylǵan baptardyń birinde Prezıdent buryn oblys ákimine bir adam ǵana usynsa, endi mindetti túrde kem degende eki adam usynýǵa mindetteletini aıtylǵan. Muny spıker máslıhat depýtattarynyń ókiletin kóterýdiń tóte joly dep baǵalaıdy.
«Máslıhat Prezıdent usynǵan úmitkerlerdiń birin tańdaıdy. Jalpy konstıtýtsııalyq reforma aıasynda máslıhattyń rólin kúsheıtý kózdelip otyr. Parlamentti jasaqtaý proportsıonaldyq jáne majorıtarlyq júıemen uıymdastyrylady. Depýtattardyń 30 paıyzyn halyq tikeleı daýys berý arqyly, ózderi tańdaıdy. Depýtat mandatyn qaıtarý degen bar. Imperatıvtik mandat degenniń máni sonda. Eger saılanǵan depýtat halyqtyń údesinen shyqpasa, saılaý aldynda bergen ýádesin oryndamasa, saılaýshylar mandatty qaıtaryp alady. Kóppartııaly memleket bolýdyń múmkindigi artady. Óıtkeni partııa tirkeý úshin jınalatyn qoldyń sany buryn 20 myń bolsa, qazir 5000-ǵa túsirmekshi. Partııa degen arnaýly toptyń ókilderi desek, ár top óz múddesin óz partııasy arqyly qorǵaýǵa múmkindik alady. Jalpy bul referendým bizdiń alǵa basýymyzǵa úlken áser etedi. Sondyqtan aldaǵy referendýmǵa belsendi qatysyp, azamattardy eldi basqarýǵa qatysýǵa múddeli ekenin kórsetetin sáti týyp tur», - deıdi ǵalym.
Sarapshy halyqtyń bul referendýmǵa belsendi qatysýy ne úshin mańyzdy ekenin atap ótti.
«Daýys berýge quqyǵy bar azamattardyń keminde 50 paıyzy qatyspasa, referendým ótken bolyp eseptelmeıdi. Bul bir jaǵynan halyqtyń memlekettik basqarýǵa tikeleı qatysýǵa qanshalyqty daıyn ekenin kórsetetin faktor bolaıyn dep tur. Qańtar oqıǵasynan keıin Alash ardaqtylarynyń «Oıan, qazaq» degen ósıeti oryndala bastady. Halyq oıaý», - deıdi Ómiráli Jalaırı.
Ǵalym Ulttyq quryltaı ınstıtýynyń qurylýyn da jaǵymdy tendentsııaǵa balap otyr.
«Quryltaı degen babalarymyz paıdalanǵan tásil ekenin bilesiz. Sony qazirgi zamanǵa ıkemdep, sol arqyly halyqtyń sheshim qabyldaýǵa qatysýyn qamtamasyz etý josparlanyp otyr», - dedi quqyqtanýshy.
Sondaı-aq, ol Konstıtýtsııalyq Sottyń tóraǵasyn Prezıdenttiń taǵaıyndaıtyny týraly normaǵa túsinikteme berdi.
«Biz Prezıdenttik basqarý nysanyndaǵy el bolǵandyqtan, bul jerden astar izdeýdiń qajeti shamaly. Konstıtýtsııalyq Sot qurylyp jatsa, ol táýelsiz bolady. Oǵan kúmándanýdyń qajeti joq. Óıtkeni eshkimge baǵynbaıdy. Konstıtýtsııalyq sottyń sheshimi eshqandaı shaǵymdanýǵa jatpaıdy, sol úshin engizilip otyr. Ol qabyldaǵan sheshim mindetti túrde oryndalady. Ony Prezıdent te, Parlament te joıa almaıdy. Demek, óte táýelsiz memlekettik organ bolady. Konstıtýtsııalyq Sot tóraǵasy taǵaıyndaǵan adamǵa baǵynyshty bolsyn degen talap joq. Sondyqtan baǵynbaýǵa tolyq múmkindigi bolady», - dedi quqytanýshy.
Aıta keteıik, búgin «Evrazııa» arnasynda saǵat 10:00-de, «Habar» - 12:45-te, «Qazaqstan» - 16:05-te, «Qazaq TV» - 20:15-te, «Almaty»- 20:35-te referendým týraly derekti fılm kórsetilip jatyr.