«Qoljetimdi baspana-2020» baǵdarlamasy sózsiz oryndalýy tıis
Árıne, 1 jyl az merzim bolǵanymen, birneshe baǵyt boıynsha respýblıkalyq bıýdjettiń mıllıardtaǵan qarjysy quıylǵan bul baǵdarlama tez arada qarqyn alyp, kóptegen otbasy qonys toıyn tez arada toılaıtyndaı da kóringen edi. Degenmen bul áli de bolsa kópshiliktiń tátti elesine aınalyp keledi. Óıtkeni memleket qazynasynan bólingen mol qarjynyń ıgerilýi tómen. Tipti elimdiń jeti birdeı óńiri kredıttik turǵyn úı qurylysyna bólinetin respýblıkalyq bıýdjet qarjysynan keler jyly qaǵylyp qalýy da múmkin.
Búgin Úkimet otyrysynda osy baǵdarlamanyń iske asyrylý barysy egjeı-tegjeıli qaralyp, kemshin tustary ashyq aıtyldy, birqatar sheneýnik Premer-Mınıstr Serik Ahmetovtiń synyna da ushyrady.
Sonymen, osy másele boıynsha negizgi baıandama jasaǵan QR Óńirlik damý vıtse-mınıstri Serik Nokınniń aıtýynsha, bıylǵy jyldyń 4 aıynda qarjylandyrýdyń barlyq kózderinen turǵyn úı qurylysyna 117,3 mlrd. teńge nemese 2010 jylmen salystyrǵanda 110 paıyz ınvestıtsııa baǵyttalyp, jalpy alańy 1,9 mln. sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berilgen. Jalpy osy jyly kezekte turǵandarǵa arnalǵan jalǵa beriletin baspanalar salý úshin barlyq oblystar men Astana, Almaty qalalarynyń ákimdikterimen 17,5 mlrd. teńge, jas otbasylar úshin jaldamaly turǵyn úı qurylysyna 10 mlrd. teńge respýblıkalyq bıýdjettiń kredıttik qarjysy esebinen turǵyn úı qurylysy júıesi arqyly úı salýǵa 30,1 mlrd. teńge maqsatty transfertter kózdelgen. Sonymen qatar turǵyn úı qurylysy aýdandarynda ınjenerlik-kommýnıkatsııalyq ınfraqurylymdar qurylysyna respýblıkalyq bıýdjetten 36,6 mlrd. teńge somasynda maqsatty transfertter qarastyrylǵan. Aǵymdaǵy jyldyń 4 aıynda 7,6 mlrd. teńge aýdarylyp, 6,3 mlrd. teńgesi nemese 83 paıyzy ıgerilgen. Alaıda, Soltústik Qazaqstan oblysynyń bul qarjyny ıgerý kórsetkishi 62 paıyz, Atyraý oblysynda bólingen qarjy tipti ıgerilgen de joq. Vıtse-mınıstrdiń atap ótýinshe, birqatar óńirlerdiń respýblıkalyq bıýdjetten bólingen qarjyny tómen ıgerýi negizinen konkýrstyq protsedýralardy ótkizý jáne oryndalǵan jumystardyń aktilerin usynbaýmen baılanysty bolyp otyr. Degenmen, ákimdikterdiń málimetteri boıynsha mamyr aıynda bul ahýal turaqtalýy tıis. «Sondaı-aq, Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda ákimdikterge 2 aıdan keıin, ıaǵnı birinshi jartyjyldyqtyń qorytyndysy boıynsha qarjyny ıgermegen óńirlerden ony ıgerip otyrǵan óńirlerge qaıta bólý máselesi qarastyrylatyndyǵy eskertildi», - dedi ol.
S. Nokınniń sózine qaraǵanda, Qazaqstandyq turǵyn úı qurylys korporatsııasy, «Samuryq Qazyna» jyljymaıtyn múlik qory, sondaı-aq turǵyn úı qurylysynyń basqa da baǵyttarymen jumys isteý barysynda birqatar óńirlerde turǵyn úı qurylysyna jer ýchaskeleriniń tapshylyǵy baıqalǵan. Al oryn alyp otyrǵan ahýaldy oń sheshý úshin Úkimettiń tapsyrmasyna sáıkes oblys ákimdikterimen 2012-2015 jyldarǵa arnalǵan qalalar men aýyldyq eldi mekenderdiń bas josparlaryn, detaldy josparlaý jobalaryn jáne qurylys jobalaryn ázirleý kestesi bekitilgen. Bul rette Astana men Almaty qalalary, barlyq oblys ortalyqtary jáne halyq sany 100 myńnan asatyn qalalardyń bas josparlary bar ekendigi eskerilip, atalǵan kestege halyq sany 100 myńǵa deıingi qalalar men eldi mekenderdiń qurylys jobalary qosylǵan. «Osy kestege sáıkes respýblıka boıynsha atalǵan kezeńde 23 qalanyń bas jospary, 76 detaldy josparlaý jobasy, 26 qurylys jobasy, halyq sany 50 myńǵa deıingi 149 qalanyń detaldy josparlaý jobalaryn qosa alǵandaǵy bas jospar, 5 myńǵa deıingi turǵyndary bar 982 aýyldyq eldi mekenderdiń bas josparynyń jeńildetilgen syzbasy ázirlenetin bolady»,-dedi ol.
Turǵyn úı men ınjenerlik ınfraqurylym qurylysyna arnalǵan jobalyq-smetalyq qujat daıyndaý máselesine toqtalǵan S.Nokınniń aıtýynsha, Bıýdjettik kodeks talaptaryna sáıkes atalǵan qujatty belgilengen ýaqytta daıyndap usyný qajet. Tek osy jaǵdaıda ǵana jyl basynan respýblıkalyq bıýdjetten qarjy qarastyrylatyn bolady. Degenmen 2014 jylǵa usynylǵan qujattarǵa júrgizilgen saraptama birqatar kemshilikterdi kórsetip otyr. Máselen, ákimdikter usynǵan turǵyn úı jınaǵy jelisi boıynsha kredıttik turǵyn úı qurylysyna bıýdjettik baǵdarlama boıynsha jobalar tizbesi tek 40 paıyzǵa ǵana oryndalǵan. ıAǵnı kózdelgen 35 mlrd. teńgeniń 16,9 mlrd. teńgesine ǵana qujat bar. «Bul rette Aqtóbe, Qostanaı, Qyzylorda, Ońtústik Qazaqstan oblystary men Almaty qalasy josparlanǵan somany 100 paıyzǵa qamtamasyz etip tolyq qujat usyndy. Al Aqmola, Atyraý, Batys Qazaqstan, Qaraǵandy, Mańǵystaý, Pavlodar jáne Soltústik Qazaqstan oblystary múldem qujat usynǵan joq. Bul 7 óńir aldaǵy jyly kredıttik turǵyn úı qurylysyna arnalǵan qarjydan qaǵylýy múmkin», - dedi S.Nokın.
Osy rette bólingen qarjynyń ıgerilmeı otyrǵandyǵyna keıistik tanytqan Úkimet basshysy S.Ahmetov: «Igerilmegen qarjy ony ıgere alatyn, daıyndyq júrgizilip, baza ázirlenetin óńirlerge qaıta bólinetin bolady. Mine, osydan keıin ákimder halyq aldynda nelikten kredıttik turǵyn úı, jaldamaly baspana joq ekendigi týrasynda jaýap bersin. Degenmen, barlyq tetikteri jiti daıyndalyp, aqsha bólinip edi ǵoı», - dedi.
Kelesi kezekte sóz alǵan Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasynyń basqarma tóraǵasy Qaırat Aıtekenovtiń atap ótýinshe, qazirgi kezde respýblıkanyń 13 oblys ortalyǵynda 50 gektarǵa jýyq jer ýchaskeleri Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasynyń qaramaǵyna berilgen. Atalǵan jer ýchaskesine 322 myń sharshy metr baspana salynbaq. «Búginde kompanııanyń óz qarajaty esebinen Astana, Aqtóbe, Qyzylorda, Qostanaı, Pavlodar, Petropavl, Taldyqorǵan jáne Oral qalalarynda jobalyq-smetalyq jumystar atqarylýda. Onyń basym bóligi birinshi toqsanda, al qalǵany shilde-tamyz aılarynda aıaqtalady. Memlekettik saraptamadan keıin qurylys jumystaryna baıqaý jarııalanady. Al Almaty men Qaraǵandyda qurylys-montaj jumystaryna baıqaý bastaldy», - dedi.
Onyń atap ótýinshe, qazirgi ýaqytta oblys ortalyqtarynda salynatyn 4-shi sanatty turǵyn úıdiń bir sharshy metriniń quny 88 myń teńge bolsa, Almaty men Astana qalalarynda 125 myń teńgeden joǵary bolyp otyr. Osy oraıda Úkimet basshysy naryqtaǵy qurylys materıaldarynyń qymbattaýyna baılanysty «Qol jetimdi baspana - 2020» baǵdarlamasy aıasynda boı kóteretin turǵyn úılerdi salýǵa qurylys kompanııalary kelise qoımaýy múmkin degen kúdigin bildirdi. «Qurylys materıaldarynyń baǵasy ósýde. Sondyqtan bul baǵaǵa bizdiń qurylysshylar kelispeıdi. Erteń sizder sharshy metrin 88 myń teńgeden, ıaǵnı 600 dollardan kemge salatyn qurylysshylardy naryqtan tappaısyzdar. Baǵany ınflıatsııany eskere otyryp, qaıta qarańyzdar. Biz ótken jylǵy baǵamen shektelýdemiz. Al, ınflıatsııa qalaı bolǵanda da óz túzetýin engizedi. Odan keıin qurylys materıaldarynyń qysta jáne qazirgi mezgilde baǵasy qansha bolyp otyrǵandyǵyn qaraý qajet», - dep basa aıtqan S. Ahmetov Qazaqstandyq ıpotekalyq kompanııanyń basshysy Qaırat Áıtekenovke Óńirlik damý vıtse-mınıstri Serik Nokınmen birge sáıkesinshe usynys engizýdi tapsyrdy. Al Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttigine negizgi qurylys materıaldarynyń baǵasyna monıtorıng júrgizýdi júktedi.
Sondaı-aq otyrys barysynda Turǵyn-úı jınaq bankiniń basqarma tóraıymy Nurbıbi Naýryzbaeva men «Samuryq - Qazyna» kompanııasy jyljymaıtyn múlik qorynyń basqarma tóraǵasy Bolat Palymbetov óz taraptarynan atqarylyp jatqan jumystar jaıynda esep berdi. Aıta keterligi, Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary - Óńirlik damý mınıstri Baqytjan Saǵyntaev qurylysqa, qarjynyń ıgerilmeýine jáne memlekettik baǵdarlamalardyń oryndalmaýyna jaýapty oblys ákimderiniń orynbasarlaryn qyzmetterinen bosatý týraly usynysqa bastama jasady. «Prezıdent Ákimshiligi basshysynyń atyna qurylysqa jaýap beretin oblys ákimderiniń orynbasarlaryn qyzmetinen bosatý týraly usynys engizýdi suraımyn», - dedi ol.
Otyrysty qorytyndylap baǵdarlamanyń birqatar baǵyttaryndaǵy ákimshilerimen aradaǵy ózara is-qımyldarda problemalardyń bar ekendigin basa aıtqan S.Ahmetov: «Kóbi jergilikti atqarý bıligine baılanysty. ıAǵnı, bul baǵdarlamany júzege asyrýǵa olardyń qanshalyqty daıar bolýyna jáne nıetine qatysty. Atap aıtqanda, birinshi kezekte oblystar men Almaty, Astana ákimderiniń nazaryn baǵdarlamanyń 2013 jylda jáne odan keıingi jyldarda sózsiz oryndalýyna aýdaramyn», - dedi.