«Qolynan kelse sheteldik bizden jer satyp alyp kórsin...» - baspasózge sholý
***
Jer máselesi - búginde Qazaqstanda eń kóp talqylanyp jatqan taqyryp. Áleýmettik jeliler jerdi jalǵa berý men satýdy retteıtin Jer kodeksiniń normalaryna qatysty postar men túsiniktemelerge toly. Bul kúnderi Facebook-te óris alǵan pikirsaıystardy barlyq ýaqytta birdeı syndarly deýge kelmeıdi. Ol normatıvtik emes leksıkany paıdalana otyryp, qatqyl daýyspen másele sheshýdi kóbirek eske túsiredi. Olardyń bári qazir Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń baqylaýynda. Ózderiniń ol týraly ne oılaıtyndyǵyn osy vedomstvo basshysynyń orynbasary Qaıyrbek Óskenbaev «Egemen Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen suhbatynda baıandap bergen. Qoıylǵan saýaldarǵa tuşymdy jaýap bergen ol: «Taǵy da qaıtalap aıtamyn, men alańdaýshylyq bildirip jatqan adamdardy túsinemin. Eger olar bizdiń elimiz, jerimiz úshin ýaıymdamasa, mundaı alańdaýshylyq bildirmes edi, olar ózderiniń bolashaǵyn, búginin, ótkenin osy elmen baılanystyrmas edi. Men Qazaqstan jeriniń bir mıllımetriniń de sheteldikterge satylmaıtynyna olardy sendirgim keledi. Eger sheteldik ol jerdi jalǵa alatyn bolsa, ol Qazaqstan Respýblıkasy zańdarynyń talaptaryna sáıkes paıdalanylatyn bolady. Jáne oǵan baqylaý da barynsha qatań bolmaq. Sondyqtan, alańdamasyn, arandatýshylyqtarǵa kónbesin, bizdiń Prezıdentimizge sensin, óıtkeni biz sonsha jyldar boıy senip keldik jáne ol bizdiń elimizdi álemdegi ozyq elderdiń birine aınaldyrdy. Áldebireýlerdiń ishteriniń kúıetini, keıbireýlerde bizde de berekesizdik, kúıreýshilik pen ózara qaqtyǵystar oryn alyp jatqan Taıaý Shyǵys elderindegideı bolýy úshin Qazaqstandaǵy qaıyqty shaıqaltýǵa degen pıǵyldyń bar ekeni túsinikti. Bireýlerdiń solaı jasaýǵa asyǵýy, endi bireýlerdiń ony kózben kórgisi kelýi de múmkin. Oǵan jol bermeımiz», - deıdi. Maqala «Ulttyq ekonomıka vıtse-mınıstri: «Qolynan kelse sheteldik bizden jer satyp alyp kórsin...» degen taqyryppen berilgen.
Qazirgi álemde 2 myńǵa tarta halyq, 4,5 myńnan 6 myńǵa deıingi aralyqta ártúrli tilder bar dep esepteledi. Al memlekettik qurylym sany 200-ge de jetpeıdi. Demek, óz aldyna derbes memleketi joq ulttar men ulystar sany áldeqaıda kóp. Al búginde tý kóterip, sap túzep turǵan táýelsiz memleketterdiń birqatary baǵzy bir zamandardan beri tirshilik etip kele jatqan bolsa, birsypyrasy sońǵy ǵasyrlarda ártúrli joldarmen, ár qıly sebeptermen qııýlasyp qalyptasqan. Solardyń qataryndaǵy Qazaqstannyń egemendikke qol jetkizýinde keshegi basqa da odaqtas respýblıkalardyń bastan keshkeni sııaqty Keńes Odaǵynyń kenetten ydyrap ketýiniń negizgi ról atqarǵany belgili. Biraq sol postkeńestik elderdiń kóbine asa bir uqsaı qoımaıtyn ózindik erekshelikterimiz de bar. Ol qasıetti qazaq jerine taǵdyrdyń jazýymen ár dáýirde kelip, turaqtap qalǵan ózge ulttar men ulystardyń sonshalyqty kóptiginde jáne sol túrli násil ókilderiniń qazirgi tańda jerimizde bir jeńnen qol, bir jaǵadan bas shyǵaratyndaı ózara tatý-tátti ómir súrip kele jatqanynda. Bul jaıynda «Egemen Qazaqstan» gazetiniń senbilik sanynda jaryq kórgen «Tatýlyqtan bıik taý joq» degen taqyryptaǵy maqalada aıtylǵan. Maqala avtorynyń jazýynsha, Uly Dala buǵan deıingi myńdaǵan jyldar boıy taǵattylyq pen tabandylyqtyń ordasyna aınaldy. Taǵattylyq pen tabandylyq bizge qazir de ómir súrýdiń ózindik bir zańdylyǵy, qoǵamymyz adamgershiliginiń qalyptasqan normasy bolyp kele jatyr. «Biz «Yrys aldy yntymaq» degen tálimdi sanaǵa quıyp ósken halyqtyń ókili retinde «birlik bar jerde, tirlik bar ekenin» de eshqashan jadynan shyǵarmaǵan urpaqpyz. Sonymen birge, syılastyq pen dostyqty qashannan tý etip tóbesine kótergen jurttyń juraǵatymyz. Sondyqtan da, tatýlyqtan asqan asý, birlikten ótken bıik joq dep bilemiz. Al qanshama jyldardan beri bizdiń jerimizdi meken etip kele jatqan 130-dan astam ult pen ulysqa pana bolyp, olarmen bir atanyń balasyndaı, bir qoldyń salasyndaı jaǵdaıda qatar tirshilik etip kele jatqanymyz sol tatýlyq pen dostyqty, syılastyq pen kelisimdi baǵalaı bilýimizdiń arqasy», - delingen maqalada.
***
«Aqmola oblysyndaǵy altyn óndiretin shahtada belgisiz jaǵdaıda 29 jastaǵy azamat qaza tapty», - dep jazady «Ekspress-K» gazeti senbilik sanyndaǵy «Smert«chernogo staratelıa» degen taqyryptaǵy maqalasynda. Basylymnyń atap ótýinshe, boljamǵa sáıkes ol altyn izdep jer astyna túsken bolýy yqtımal. Sebebi, polıtsııa qyzmetkerleri onyń múrdesinen zorlyq-zombylyq belgilerin tappady. Degenmen, múrdeni sot-medıtsınalyq saraptama júrgizý úshin máıithanaǵa jiberilgen. Aqsý men Bestóbe eldi mekenderinde ken oryndary baıaǵydan beri altyn izdeýshilerinde ózine tartýda. Olar shahtaǵa jasyryn joldar arqyly nemese kúzetshilerge para berý arqyly túsedi.
***
Kúni keshe Aqtóbe oblysyna qarasty aýlydardyń birinde jantúrshigerlik oqıǵa oryn aldy. Ótken sársenbide 7 jastaǵy balanyń múrdesi aýyldyq ákimdiktiń qorasynan tabylǵan. Bul jaıynda «Vremıa» gazetindegi «Strashnee nebylo nahodkı» degen taqyryptaǵy maqalada baıandalǵan. Basylymnyń jazýynsha, birinshi synypta oqıtyn. Saıan Jaqsylyqov 27 sáýir kúni tańerteń mektepke ketken. Onyń ata-anasy muǵalim bolyp jumys isteıtindikten tańerteń 1-shi sabaqqa erte ketse, bala olardan keıin 1 saǵattan soń úıden shyqqan. Jergilikti turǵyndar balanyń tańerteń kópir janyna ótkenin kórgen. Alaıda, ol mektepke barmaǵan. Sol kúni balany búkil aýyl izdegenimen tappady. Alaıda ekinshi kúni onyń múrdesi aýyl ákimdiginiń saraıynan tabyldy.