«Qoqys qashanǵy asyraıdy?» - baspasózge sholý
***
«Aıqyn» basylymynyń búgingi sanynda búgingi zamanda oryn alyp jatqan ashtyq pen azyq-túlikterdiń rásýá bolyp jatqandyǵyn sóz etedi.
«Jer sharynda qarny toq adamdardan góri, kúnine toıyp tamaq ishpeıtin ashqursaq jurttyń qatary eselep kóbeıgen. Aptalap ystyq as kórmegender soǵys júrip jatqan aımaqtarda, tipti kóp.
Osyndaıda álemdegi azyq-túlik ónimderiniń teń jartysy qoqysqa tastalatyndyǵy týraly aıtqan sarapshylar pikiri jaǵa ustatady. Máselen, Eýropa men AQSh-ta saýda oryndarynan satyp alynǵan taǵamdardyń deni dastarqanǵa jetpeı jatyp qala shetindegi qoqys alańdarynan tabylady eken. Mıllıondaǵan adam sol jerlerdi jaǵalap ómir súrýde», - deıdi basylym «Qoqys qashanǵy asyraıdy?»atty maqalasynda.
BUU tapsyrysymen túrli zertteýler júrgizgen brıtandyq mamandar da mańdaıyn tasqa soǵypty. Saqtaý merzimi bitpeı jatyp-aq, jalpy quny eki mlrd dollarǵa baǵalanǵan azyq-túlik tym bolmasa kedeıdiń de dastarqanyna buıyrmaıdy. Sóıtip, qoqys alańdaryna jóneltiledi. Mundaı ysyrapshylyqqa jarnamasyn «jarqyratyp» jiberetin saýda oryndary men óndirýshi kásiporyndar da kináli kórinedi. Ózine qanshalyqty taǵam qajettiliginen buryn jarnamaǵa jıi nazar aýdaryp, kórseqyzarlyqqa salynatyn jurttyń bir bóligi alǵan zatynyń qashanǵa deıin jetetindigin baǵamdaı bermeıdi.
«Taǵy bir soraqylyq, brıtandyq dıqandardyń egistiktegi kókónisteriniń 30 paıyzy dalada qalady. Kórnekti ǵalym Tım Fokstyń aıtýynsha, rásýá bolǵan azyq-túlik ash otyrǵan ondaǵan mıllıon adamdy asyraýǵa tolyq jetedi. Mysaly, AQSh-ta taǵamdardyń barlyq túriniń 40 paıyzy aýyzǵa tımesten, al Eýropada jylyna 100 mıllıon tonna taǵam qoqysqa tastalady. Eger tastalǵan ónimderdi turǵyndardyń jan basyna shaqsaq, Eýropa men Soltústik Amerıkada 90-15 keliden keledi. Al jer sharynda 1 mlrd adam ash otyr. Qaıyrymdylyq kórsetýshilerdiń deregi boıynsha, Ulybrıtanııa otbasylarynda tastalǵan 21 mıllıon tonnadaı azyq-túliktiń teń jartysy jeýge jaramdy bolyp shyqqan. Anyqtaı kelgende ónimniń jaramdylyǵy týraly aqparatty shatastyrǵan satýshylar da, turǵyndar da qyrýar ónimdi syrtqa shyǵaryp tastaıdy», - deıdi «Aıqyn».
***
Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń Pavlodar óńirine jumys sapary keshe ári qaraı jalǵasty, dep xabarlaıdy «Egemen Qazaqstan»«Eńbek adamy - ekonomıkanyń tiregi» atty maqalada.
Elbasy aımaqta bolýynyń ekinshi kúni oblys ortalyǵynda uıymdastyrylǵan eńbek ujymdarynyń respýblıkalyq forýmyna qatysty. Іs-sharaǵa atsalysýǵa Qazaqstannyń 10 óńiriniń 50 eńbek ujymynan 4 myńnan astam adam keldi.
«Qurmetti qazaqstandyqtar, qurmetti pavlodarlyqtar, búgin mynadaı záýlim muz saraıyna kúlli elimizdiń ekonomıkasynyń tiregi sanalatyn eńbek ujymdarynyń ókilderi jınalyp otyr. Sizder alyp óndiristerdiń tizginin ustaǵan eren eńbektiń ıelerisizder», - dep bastady sózin Prezıdent Nursultan Nazarbaev.
«Tabystyń basty kilti - eńbek» deıdi dana halqymyz. Sol sebepti bizdiń Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamymyzdyń eń qadirli tulǵasy eńbek adamy bolyp tabylady. Ertis boıy - elimizdiń eń qýatty ındýstrııalyq aımaqtarynyń biri. Qazaqstan boıynsha búkil kómirdiń 70 paıyzyn, ferroqorytpanyń 75 paıyzyn Pavlodar oblysy beredi. Elektr energııasyn óndirý men munaı óńdeýdiń 40 paıyzy sizderdiń enshilerińizde. Óńirde mashına jasaý, metallýrgııa, jeńil jáne tamaq ónerkásibi qarqyndy damyp keledi. Sonyń arqasynda shaǵyn jáne orta bıznestiń órisi keńeıip, órkendeı tústi. El ekonomıkasynyń ózegi bolǵan iri kásiporyndardyń birazy osynda.
Keshe Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde ótken baspasóz máslıhatynda «QazMunaıGaz» UK» AQ-tyń basqarma tóraǵasy Saýat Myńbaev benzınniń baǵasy ósýi múmkin ekendigin málim etti.
«Qazirgi tańda turaqty eshteńe bolmaı tur. Máselen, aldaǵy ýaqytta Reseıde munaı ónimderiniń baǵasy ósetin bolsa, Qazaqstanda da benzınniń bólshek saýdadaǵy baǵasy joǵarylaýy ábden yqtımal», - delingen «Egemen Qazaqstannyń»«Munaı-gaz óndirisiniń órisi keńeıe bermek» atty maqalasynda.
«Eger de Reseıdiń naryǵyndaǵy úrdiske toqtalatyn bolsaq, onda aktsızdik alym artqanyn bilesizder. Reseıde aktsızdik alymnyń artýy bólshek baǵa deńgeıiniń ósýine alyp keletini túsinikti. Bul rette ol bólshek baǵaǵa áser etip, bizdiń elimizde baǵanyń birshama ósýine yqpal etýi múmkin», - dedi kompanııa basshysy.
Sondaı-aq, ol Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq aıasynda Reseımen saýda-sattyq turǵysynda shekaralar ashyq ekenin esimizge salyp ótti. Oǵan qosa, benzın Qazaqstan aýmaǵyna jetkizilgen kezde janama salyqtar shegeriletinine de toqtaldy. «Sondyqtan da janama yqpaly bolýy múmkin ekenin aıtamyn. Degenmen de onyń aıtarlyqtaı áserin baıqap otyrǵan joqpyz. Esterińizge salaıyn, Reseıdiń naryǵy shamamen Qazaqstannan 10 esege úlken. Bul rette erkin saýda aıasynda baǵa deńgeıi sózsiz áser etetini túsinikti», dep qaıyrdy S.Myńbaev.
***
Reseılik qazyna izdeýshilerdiń málimdeýinshe, qazaqstandyq ózenderde iri almas tastardyń úlken qory jatyr, dep jazady «Ekspress K».
Máselen, Kókshetaýdan 25 shaqyrym jerdegi Qumdykól ózeninde almastardyń álem boıynsha eń baı kenderdiń biri saqtalýda.
«Ókinishke oraı, jergilikti almastar óte usaq. Biraq Qumdykól keninde bir úlken tylsym bar. Almas tastar 150-200 shaqyrym tereńdikte úlken qysymnyń áserinen paıda bolady. Výlkan kezinde olar jer betine magmamen birge shyǵýy yqtımal. Biraq Qumdykól mańynda výlkan bolǵan emes. Reseılik ken izdeýshiler de výlkan týraly nusqany joqqa shyǵarýda. Sondyqtan almastardy jergilikti ózenderden izdeý qajet» dep esepteıdi.
Tolyǵyraq «Nedra v almazax» atty maqaladan oqı alasyzdar.