Qoǵamdy janýarlarǵa adamgershilikpen qaraýǵa tárbıeleý úshin jumys isteý kerek - Danııar Turǵambaev

NUR-SULTAN. QazAqparat – Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ótken jylǵy Qazaqstan halqyna Joldaýynda janýarlarǵa kózqaras – kez kelgen memlekettiń órkenıettiliginiń ólshemi ekendigin aıta kele Úkimetke azamattyq sektormen birlesip, «Janýarlardy qorǵaý týraly» zań jobasyn ázirleýdi tapsyrǵan bolatyn. Osyǵan oraı Úkimet ázirlegen qujat Májiliste maquldanyp, búgin Senattyń jalpy otyrysynda qaralmaq. Osyǵan oraı atalǵan zań jobasyn ázirleý qajettiligi neden týyndaǵanyn bilý úshin QR Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń Orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi komıteti tóraǵasynyń orynbasary Danııar Turǵambaevty sózge tartqan edik.

- Danııar Ǵalymuly, Senatta «Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» zań jobasy talqylanyp jatqany belgili. Jalpy, buryn elimizde osyndaı qujat bolǵan ba jáne osy zań jobasyn ázirleý qajettiligi neden týyndady?

- Qazaqstanda janýarlarǵa qaraýdy retteıtin kóptegen zańnamalyq aktiler bar. Alaıda olardyń eshqaısysynda janýarlarǵa adamgershilikpen jáne jaýapty qaraý qaǵıdattary bekitilmegen. Atap aıtsaq:

1) janýarlarǵa aýyrsyný men fızıkalyq azapty sezinýge qabiletti tirshilik ıeleri retinde qaraý;

2) janýardyń ómiri, densaýlyǵy jáne saýlyǵy úshin ıesiniń jeke jaýapkershiligi;

3) janýarlardy qatygezdikten qorǵaý;

4) halyqtyń janýarlarǵa adamgershilik jáne izgilik qatynasyn tárbıeleý.

«Janýarlarǵa jaýapkershilikpen qaraý týraly» zań jobasyn ázirleý qajettiligin Memleket basshysy 2020 jylǵy 1 qyrkúıekte «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: Іs-qımyl kezeńi» atty Qazaqstan halqyna Joldaýy aıasynda aıtty. Janýarlarǵa qatysty qylmystyq oqıǵalardyń kóbeıýi (qorlaý, azaptaý) qoǵam tarapynan qyzý talqyǵa túsip, osy «Janýarlarǵa jaýapkershlikpen qaraý» týraly zań jobasynyń ázirlenýine sebep boldy.

- Zań jobasynyń tujyrymdamasy men onyń normalary jalpy álemdik praktıkaǵa qanshalyqty sáıkes keledi?

- Zań jobasyn ázirleý aldynda azamattyq sektormen birlesip álemdik tájirıbeni zerdeleý boıynsha aýqymdy jumys júrgizildi. Atap aıtqanda, janýarlar sanyn retteýdiń eń adamgershilik ádisteriniń biri qabyldandy: aýlaý-zararsyzdandyrý-vaktsınatsııa-tabıǵı ortaǵa shyǵarý.

Osy tásildi turaqty negizde qoldanǵan kezde qańǵybas ıtter men mysyqtardyń sany ortasha deńgeıge deıin azaıady. Sondaı-aq qoǵamdaǵy áleýmettik shıelenis tómendeıdi.

- Sizdiń oıyńyzsha, zań jobasynda qarastyrylǵan janýarlarǵa qatygezdik úshin jaýapkershilik jetkilikti me?

- Qylmystyq kodekstiń 316-baby 3 bólikke bólingen:

1) qatygezdikpen qaraý saldarynan janýardyń mertigýine ákep soqqan jaǵdaıda (Sanktsııalar sol kúıinde qalady – 120 AEK jáne 30 táýlik qamaýǵa alý);

2) qatygezdikpen qaraý saldary janýardyń ólimine ákep soqqan jaǵdaıda (aıyppul 200 AEK-ke deıin nemese 583 400 teńgege deıin ulǵaıtyldy jáne 50 kún bas bostandyǵyn shekteý);

3) eger osy jáne basqa is-áreket birneshe ret nemese adamdar toby, nemese sóz baılasý arqyly, nemese eresekterdiń jas balalardyń qatysýymen nemese birneshe janýarlarǵa qatysty jasalsa (1000 AEK nemese 2,9 mıllıon teńge aıyppul jáne bir jylǵa deıin bas bostandyǵyn shekteý).

Sondaı-aq, osy zań jobasynda janýarlarǵa «buzaqylyq nıetpen» qatań qaraý belgisi alynyp tastaldy. Bul janýarlarǵa jaýapty qaraý salasyndaǵy zańnamany buzǵan adamdardy jaýapkershilikke tartýǵa múmkindik beredi.

Bizdiń oıymyzsha, aıyppuldar jetkilikti túrde ulǵaıtyldy. Jalpy, qoǵamdy janýarlarǵa adamgershilikpen qaraýǵa tárbıeleý úshin jumys isteý kerek. Óıtkeni janýarlarǵa qatysty qylmys, ádette, onyń ekologııalyq mádenıetiniń bolmaýynyń saldary bolyp sanalady.

- Qazir janýarlarǵa qatygezdik kórsetý faktileriniń kóbeıgeni týraly jıi aıtylady. Zań jobasy kúshine engennen keıin jaǵdaı jaqsarmasa, sizdiń oıyńyzsha, qandaı qosymsha is-sharalar qabyldaý qajet bolady?

- Qazir qosymsha is-sharalar týraly aıtý qıyn. Óıtkeni zań jobasyn ázirleý kezinde biz barlyq yqtımal stsenarıılerdi modeldik jáne bizdiń oıymyzsha janýarlarǵa qatysty qatygezdikpen kúresýdiń barynsha tıimdi tetikterin engizdik. Bul - eń aldymen ekologııalyq mádenıetti, sondaı-aq ákimshilik jáne qylmystyq jaýapkershilikti arttyrý. Zań qabyldanǵan jaǵdaıda keıin ol oń nátıje kórsetedi dep úmittenemiz.

- Suhbatyńyzǵa raqmet!